Nef'i kimdir? Nef'i hakkında kısa bilgiler...

Klasik Türk edebiyatının en önemli şairlerinden olan Nef'i, Osmanlı'da dört padişahın saltanatına tanıklık etti. Devlet erkânının takdirini kazandı. 1572'li yıllarında Erzurum Pasinler'de dünyaya geldi. İlköğrenimini Hasankale civarında yaptı, en büyük şansı Erzurum'a gelen Gelibolulu Ali ile tanışması oldu. Nef'i'nin hicivleri gölgesinde kalan en güzel beyitleri Asıl ismi Ömer olan Nef'i, ilk olarak kendine 'Darri' mahlasını seçer. Gelibolulu Ali ise bu mahlasın 'işe yaramaz' manasına geldiği için beğenmez; bu nedenle 'faydalı' anlamına gelen 'Nef'i' mahlasına karar verirler. Nitekim Nef'i, *'Tuti-i mu'cize-guyem ne desem laf değil, Çarh ile söyleşemem ayinesi saf değil' beytiyle tanınır ve Türk edebiyatında hiciv ustalarının başında gelir. *'Ben mucizeli söz söyleyen bir papağanım, sözlerim boş değil, felek ile söyleşemem zira onun aynası saf değildir.' Nef'i, şair olan babasından etkilenerek genç yaşta şiirle ilgilenip iyi derecede Farsça öğrendi. Henüz medresedeyken Sadi, Hafız ve Cami gibi eski İran şairlerini okudu ve ilk şiirlerini Erzurum'da öğrenimini sürdürdüğü sırada kaleme aldı. Şair, Farsça divanlar yazarak dönemin şairleri arasında yerini aldı ve Türk edebiyatının en usta 'övgü' ve 'yergi' şairi olarak anılmaya başlandı. Nef'i'nin çok hareketli ve canlı bir hayatı vardı. Sözünü ve gözünü budaktan sakınmayan bir şairdi. Dolayısıyla klasik Türk edebiyatında daha çok hicivleriyle, kasideleriyle öne çıktı. Nef'i, hicivlerindeki sultanlardan tutun da babasını dahi eleştiren ağır dilini gazellerinde son derece *nahif, estetik ve lirik şekilde kullandı. Bu durum, hiciv yazan şairin yeri geldiğinde fahriyeler ve methiyeler de kaleme aldığına işaret etti. * Nahif: Cılız, çelimsiz, zayıf. Kaynaklarda ismi 'Ömer Bey' ve 'Nefi Ömer Efendi' olarak geçen şairin babası, Kırım Hanı'na nedimlik yapan Mehmet Bey'dir. Sihamı Kaza adlı hiciv mecmuasında şair, kendi babasını hicveder. Nef'i'nin hicivlerindeki alt metinlere bakıldığında çocukluğunda yaşadığı olayların etkisini görmek mümkündür. Örneğin babasını eleştirmesindeki neden; Mehmet Bey'in Kırım'a giderek Han'a hizmeti dolayısıyla rahat yaşam sürdüğü ancak ardında Nef'i ve ailesini yoksul ve korumasız bıraktığı içindir. Kendileri Anadolu'da fakirlik içinde yaşarken, babasının gidişi büyük bir travma yaşatır, Nef'i'ye… Nef'i, övgülerinde de yergilerinde de uç noktada olan bir sanatkârdır; Mevlana Celaleddin Rumi için şiir yazarı, Farsça eserlerinde Mevlevi dedelerinden feyiz alır. Arapça, Farsça bilgisi ile bu dillerde hem lirik hem hiciv türünde eserler ortaya koyar. Eğitim hayatına Pasinler'de başlayıp Erzurum'da devam eden ve iyi derecede Farsça bilen Nef'i'nin Fars diliyle yazdığı Divan'ı, onun üst seviyede öğrenim gördüğünün belgesidir. İran edebiyatının tanınmış şairlerini takip eden Nef'i, olgunluk döneminde 'Anadolu'da şiir üstadı benim' iddiasıyla İran şairleriyle yarışır. Şairin 'Nef'i' mahlasının, Erzurum'da tanıştığı Gelibolulu Ali tarafından verildiği, Ali vasfında yazdığı 'Sühan' redifli manzumesinde kaydedilir. Nef'i, 1603'ten sonra Sultan 1. Ahmet'in saltanatının ilk yıllarında İstanbul'a gider ve hayatının yaklaşık 30 yılını burada geçirir. İstanbul'da devletin çeşitli kademelerinde memurluk yapan Nef'i, dört ayrı padişahın saltanatına tanık olup devlet erkânının takdirini kazanmış şairlerdendir. Klasik Türk şiirinde özgün bir üslup oluşturmayı başaran ve sözü güzel söylemede ustalaşan Nef'i, söylemek istediğini mazmunlar arkasına saklamak yerine açıkça söylemeyi tercih etti. Şairin yergileri, hırçın kişiliği ve davranışları, giderek gözden düşmesine sebep oldu ve kendisini devlet adamlarının hedefi haline getirdi. IV. Murat döneminde kısa bir süre için sürgüne gönderildiği Edirne'de Muradiye Mütevelliliği ve İstanbul'da Cizye Muhasebeciliği görevlerini yaptı. Daha sonra hicivlerini topladığı Siham-ı Kaza (Kaza Okları) adlı eserini okuyan padişah, sarayın yakınlarına düşen bir yıldırımı uğursuzluk şeklinde yorumlayanların etkisiyle, şaire hiciv yazmayı yasakladı ve Nef'i'den bir daha hiciv yapmayacağına dair söz aldı. Üslubundaki abartıyla dikkati çeken Nef'i, şiirlerinde çok fazla Farsça tamlama, Arapça ve Farsça kelime kullanmış olmasına rağmen dilindeki sağlam Türkçe yapıyla beğeni topladı. Bütün hayatını devlet memuru olarak geçiren ve vefatıyla ilgili tarih kitaplarında birçok rivayet bulunan Nef'i, 27 Ocak 1635'te hayatını kaybetti. Nef'i'nin ölümüyle ilgili birçok rivayet de ortaya atıldı. Bir rivayete göre Nef'i, kendisinin hazırlattığı bir belgeyi yazarken, okkadaki mürekkebi beyaz aharlı kâğıdın üzerine damlattığı için panikleyen siyah tenli Bayram Paşa'ya 'Telaşa ne hacet Ağa Hazretleri, dökülen mübarek terinizdir.' hicvini yapması üzerine bunu duyan IV. Murat'ın idam kararıyla öldü. Tarihçi Katip Çelebi ve Naima'ya göre ise Bayram Paşa tarafından Boynueğri Mehmed Ağa'ya teslim edilerek saray odunluğunda boğdurulan şairin cesedi İstanbul Boğazı'nda denize atıldı. Şairin ismi memleketi Erzurum'da Şair Nefi Ortaokulunda yaşatılır. Şairin 'Farsça Divan', 'Türkçe Divan', 'Siham-ı Kaza' ve 'Tuhfetü'l Uşşak' isimli eserleri bulunur. Hicivlerini topladığı eserinin adı 'Siham-ı Kaza'dır. Kaside, terkib-i bend, mesnevi, kıt'a gibi değişik nazım şekillerinden meydana gelen bu eserde, Nef'î, babası dahil sadrazamları, vezirleri, bütün devlet büyüklerini, şairleri, sanatkarları hicveder.