Refik Halid Karay kimdir?

Mehmed Halid Bey ve Nefise Hanım'ın çocuğu olarak İstanbul'da 14 Mart 1888'de dünyaya gelen Refik Halid Karay, Vezneciler Şemsü'l-Maarif ve Göztepe Taş Mektep'te öğrenim görmesinin yanı sıra özel dersler aldı. Mekteb-i Sultani'yi (Galatasaray Lisesi) bitirmesinin ardından 1907'de Hukuk Mektebi'ne başlayan Karay, Maliye Nezareti'nde Devair-i Merkez Kalemi'ne katip olarak girdi. Karay, 1908'de İkinci Meşrutiyet'in ilanından sonra memurluğu bırakarak, ilk hikayesi 'Ayşe'nin Talii'nin yayımlandığı Servet-i Fünun'a staj yapmak üzere girerek aylıksız çevirmen ve yazar olarak çalıştı. Refik Halid Karay'ın kitaplarına ulaşmak için tıklayınız... Sonra geçtiği 'Tercüman-ı Hakikat'te baş makaleler yazan Karay, 1909'da çıkarmaya başladığı 'Son Havadis' gazetesini 15 sayı yayınladı ve aynı tarihlerde Hukuk Mektebi'ni bırakıp *Fecri Ati Topluluğu'na katıldı. Karay eleştiri konusunda çok keskin bir duruşu vardı. Bu eleştirileri ona , yaşamanın büyük bir bölümünü kaplayacak sürgün zamanlarını getirdi. Refik Halid Karay, 'Kalem' ve 'Cem' gibi mizah dergilerinde 'Kirpi' takma ismiyle siyasi mizah yazıları yazarken İttihat ve Terakki'nin 'istenmeyenler' listesine girerek 1913'te Sinop'a, 1916'da Çorum'a, ardından Ankara ve Bilecik'e sürgüne gönderildi. * Temsilcileri: Ahmet Haşim, Aka Gündüz, Ali Canip Yöntem, Tahsin Nahit, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, M. Fuat Köprülü, Refik HalidKaray, Müfit Ratip, Faik Ali, Celal Sahir, Faik Ali, Şahabettin Süleyman, Emin Bülent Serdaroğlu, İzzet Melih… Refik Halid Karay'ın hayatını izlemek için tıklayın... Karay, mizah öyküleriyle başladığı yazarlık deneyimini 'Vakit', 'Tasvir-i Efkar' ve 'Zaman' gazetelerinde makaleler yayımlayarak sürdürdü. Öykülerini 'Maupassant' diye de adlandırılan, olay öyküsü türünde yazıyordu. Yani kahramanların olaylar karşısındaki tepkisi ya da psikolojik dünyasına değinmeden, sadece dış görünüşüyle veriyordu. Sinop Cezaevi ve sürgün olarak gittiği yıllarda, Anadolu'nun çeşitli kesimlerinden insanları yansıttığı 18 öyküden oluşan 'Memleket Hikayeleri'ni 1919'da çıkaran edebiyatçı, Türk öykücülüğüne yeni bir sayfa açtı. Karay, İzmir'in işgalinden sonra Anadolu Hareketi'yle İstanbul Hükümeti arasında yaşanan telgraf krizinde İstanbul Hükümeti'nin tarafını tuttu. Yazar, 'Memleket Hikayeleri' adlı eseriyle Ziya Gökalp ve Ömer Seyfettin tarafından 'İstanbul Türkçesini en iyi kullanan yazar' olarak ilan edildi. 'Memleket Hikayeleri'yle, o güne kadar konuları İstanbul'la sınırlı olan öykücülüğü Anadolu'ya taşıyan Karay, sonradan gelişecek olan 'köy edebiyatı'nın öncüleri arasına girdi. Karay, dilini 1920'lerden sonra daha arı ve anlaşılır hale getirirken bu özelliği Nihad Sami Banarlı'nın 'Onun zeki ve usta kaleminden, ışıklı bir hareket güzelliği ile raks eder gibi dökülen duru ve şeffaf nesir, dili, yirminci asır Türkçesinin 'örnek dili' olabilecek derecede güzel ve sağlam bir mimariye sahiptir.' şeklindeki cümlelerine yansıdı. Yazıları nedeniyle '150'likler' listesine alınan Karay, İstanbul'un düşman işgalinden kurtarılışının ardından Piyer Loti gemisiyle 9 Kasım 1922'de Beyrut'a gitmek zorunda kaldı. Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun anlatımına göre Refik Halid'in oralarda çekmediği sıkıntı kalmadı ve bu durum onun hem gururunu kırdı hem geçim sıkıntıları ve vatan hasretiyle ona maddi-manevi ıstıraplar yaşattı. Karay, sürgüne beraber çıktığı eşi ile oğlu Ender'i sıkıntılar nedeniyle İstanbul'a gönderirken bir süre sonra ikinci evliliğini Nihal Hanım'la yaptı ve bu evliliğinden Ömer Uğur isminde bir oğlu oldu. Beyrut ve Halep'te geçen zorlu yıllardan sonra 1938'de af çıkarılmasıyla yurda dönen yazar, yeniden gazeteciliğe başlayarak 'Aydede' dergisini tekrar çıkardı ve farklı gazetelerde yazılar yazdı. Refik Halid Karay dendiğinde akla gelen ilk yapıt olan Memleket Hikâyeleri, aynı zamanda Türk edebiyatının da en önde gelen öykü kitaplarından biridir. Yayımlandığı yıldan beri canlılığını koruyarak günümüze kadar gelen bu yapıtta toplam 18 öykü vardır. Öykülerin büyük çoğunluğu sürgünde bulunduğu yıllarda yazılmıştır. Dolayısıyla en dikkati çeken şey, kasaba insanını tasvir edilişidir. Çünkü o döneme kadar hiçbir yapıtta köy ve kasaba insanı böylesine derinlemesine ele alınmadı. Devrinin en etkili profesörlerinden ve şairlerinden olan Sabri Esat Siyavuşgil, 'Bana o hikâyeler, bugün, Anadolu'nun insan ve cemiyet hayatı hakkında yazılmış ve yazılacak en azametli psikoloji ve sosyoloji eserlerinden daha etraflı, daha derin, daha dolu ve daha gerçek geliyor. Öyle sanıyorum ki bu hikâyeleri okumadan Anadolu'yu anlamanın, anlamaya çalışmanın imkanı yok,' diyerek hikâyelerin önemini özetliyor. Karay, Anadolu yaşamını anlatan öyküleri ve Kurtuluş Savaşı'na karşı tutumuyla tanınırken Türkiye'ye dönüşünden sonra yazdığı romanlarda ise yurt gerçeklerinin yerini Avrupa dışı ülkelerde geçen olayların aldığı görüldü. 'Memleket Hikayeleri'nde daha çok kadın karakterleri, orta sınıfı ve kenar mahalleyi işleyen, 'Gurbet Hikayeleri'nde ise memleket özlemini kalemine yansıtan Refik Halid Karay, geçirdiği bir ameliyat esnasında 18 Temmuz 1965'te vefat etti. Karay, öyküleri üzerine pek çok roman da yazdı. Gerçekten de kalemi kuvvetliydi, ancak yine de Memleket Hikayeleri öykü kitabı kadar, hatta 'Kirpi' zamanlarındaki hicivleri kadar kabul görmedi. Hatta henüz hayattayken, 1949'da, Hıfzı Tevfik Gönensoy, 'Türk Edebiyatı Tarihi' adlı eserde bu konuya şöyle değiniyordu: 'Refik Halid, romanlar, tiyatro eserleri yazmayı da tecrübe etmiş̧ ise de bu yazılarında ne hadiseleri tahlil eden mizahi yazıları, ne de hikâyeleri derecesinde muvaffak olmuş̧ sayılmaz'. Romancılığını da iki bölüme ayırmak mümkündü. Yurt dışına sürgüne gitmeden önce ve sonra! 1920'de yazdığı 'İstanbul'un İç Yüzü' adlı romanı, sürgün öncesiydi. İttihat ve Terakki Cemiyeti'nden I. Dünya Savaşı günlerine kadar yaşayan İstanbul'u anlatıyordu. Roman tekniğinin dışına çıkmış, adeta birbirinden kopardığı parçaları birleştiriyordu. Ustalıkla kullandığı İstanbul Türkçesi, hikâyelerindeki her tabakadan Anadolu insanının psikolojisini ve davranışlarını ifadesiyle Millî Edebiyat çığırının başta gelen yazarları arasında yer almıştır. Özellikle Memleket Hikâyeleri samimi ve gerçekçi üslûbuyla Anadolucu edebiyatın ilk önemli ürünlerindendir. Yurt dışındaki sürgün yılları da ona bir taraftan vatan hasretinin en güzel hikâyelerini yazdırırken diğer taraftan Türk edebiyatının başarılı egzotik romanlarını kaleme almasına imkân vermiştir. Günlük hayatında etrafındaki kişilerin zaaflarını yakalayarak zeki ve iğneleyici nükteler sarfeden, yer yer onları küçültücü bir dil kullanan, bununla beraber sohbetleri aranan bir şahsiyet olduğu değişik hâtıra ve portrelerde anlatılan Refik Halid'in bu üslûbu hiciv yazılarında, hatta roman ve hikâyelerinde de dikkati çeker. Refik Halid romanlarında genellikle Türk toplumunun geçirdiği sosyal değişmeleri, bunların kişilere yansımalarını, savaş gibi olağan üstü hallerden faydalanan vurguncuları, ezilen orta sınıf insanını ele alır. Yazar, bu gibi meselelerde genellikle dejenere bir değişmeye karşı muhafazakâr tutumludur. Bunların dışında popülizme kaçmamak şartıyla hemen bütün romanlarının konusunu, egzotik ülkelerde sürükleyici maceralar, seyahatler, hatta polisiye olaylar teşkil eder.

Refik Halid Karay kimdir?

REFİK HALİD KARAY KİMDİR?