Unutulmaya yüz tutmuş dokuma: Tamzara

ŞEBİNKARAHİSAR 🔸 Tamzara dokuması, Karadeniz'in İç Anadolu'ya uzanan güzergahında bulunan Şebinkarahisar'ın Tamzara Mahallesi'ne has bir kumaştır. Yöreye ait kumaşı anlamak için ilk olarak şehri yakından tanımak gerekir. 🔸 Şebinkarahisar, Giresun dağlarının iç yamaçlarında, deniz seviyesinden 1300-1360 metre yükseklikteki eğimli arazide bulunan bir ilçedir. Şehir, adını Şebinkarahisar Kalesi'nden alır. 🔸 Şehir, milattan önce 63 yılında Pontus Krallığı'nı ortadan kaldıran Roma Kumandanlarından Pompeius tarafından kurulur. Uzun zaman boyunca Roma askeri kolonisi olarak Colonia/Koloneia adıyla anılır. Türkler, şehri 1075 yılında ele geçirir ve 410 yıl boyunca beylik şeklinde idare edilir. 1478 yılında Osmanlı İmparatorluğu topraklarına katılır. 🔸 Otlukbeli Savaşı'nın ardından 1473 yılında İstanbul'a dönüş yolculuğu esnasında Fatih Sultan Mehmet Şebinkarahisar'a uğrar. Padişah, burada üç gün konaklar. Devrin vekayinamelerinde şehir, Doğu Karahisar anlamına gelen Karahisar-ı Şarki adıyla kayıtlara geçer. Şarkikarahisar diye de anılan mekan, 1924'ten bu yana Şebinkarahisar şeklinde anılır. (X) Karadeniz'in görmeniz gereken ahşap camileri TAMZARA MAHALLESİ 🔸 Şebinkarahisar'ın mahallesi olan Tamzara'da eski dönemlerde Rumlar, Ermeniler, Müslümanlar bir arada yaşamaktadır. İç Anadolu ve Doğu Anadolu'ya açılan bir kapı niteliği taşıyan ilçenin adı Ermenicedir ve 'parlak şafak' anlamına gelir. 🔸 Birçok millete tarih boyunca ev sahipliği yapan bölge haliyle kültürel değer açısından oldukça zengindir. Ermeni ve Rumların yanı sıra Oğuz Türkmen boylarından Kınık; Çavdur, Çepni, Kargun ve Solurlardan gelen bir Türk soyuna sahiptir. Bu nedenle Türk kültür ve değerlerinin yaşadığı önemli noktalardandır. 🔸 Yakın zamanda restore edilerek hizmete sunulan tarihi evleri, asırlık Tamzara dokuması ve astım hastalarına şifa olan havası ile dikkat çeken bir turizm bölgesidir. 🔸 Konum itibari ile Gümüşhane, Trabzon, Amasya ve Samsun illerine olan yakınlığı sebebiyle çevre bölgelerden turistlerin gelmesine vesile olur. İlçesi olduğu Giresun'un merkezine uzaklığı 108 kilometre olan bölge, daha çok Sivas sınırına yakınlığı ile bilinir. 🔸 Karadeniz ve Anadolu kültürünü ziyaretçilerine hissettiren Tamzara'da bulunan Silbehan göleti de dikkat çeken mekanlar arasındadır. Mahalle, doğal güzelliği ve sakinliği ile huzurlu konaklama imkanı sunar. TAMZARA DOKUMASININ TARİHİ 🔸 18. yüzyılda Hacı Kasım Efendi isimli bir zat, İran Tebriz'den gelerek Tamzara Mahallesi'ne yerleşir. Burada yerli Müslüman bir hanım ile evlenen Kasım Efendi, dokuma işiyle meşguldür. İlk olarak bu güzel zanaati eşine öğretir. 🔸 Bölgedeki marangozlar, Kasım Efendi'nin kullandığı dokuma tezgahını örnek alarak tezgah üretimine başlar. Böylece giderek yaygınlaşan dokumacılık, yörenin adını alarak Tamzara dokuması haline gelir. 🔸 Dokuma, sadece Tamzara Mahallesi ile sınırlı kalmayarak Şebinkarahisar'ın diğer köy ve mahallelerinde de üretim yapılmaya başlar. Ortaya çıktığı dönemde Tamzara dokuması, kervan yollarıyla Akdeniz, Mısır ve Suriye'ye kadar gönderilen ticari bir değerdir. (X) Sultan III. Selim'in yadigarı Selimiye Kumaşı 🔸 Yıllar içerisinde önemini yitirerek unutulmaya yüz tutan Tamzara dokuması, 1937'de imzalanan kararname ile bir kooperatifin kurulması ile yeniden hayat bulur. Fakat o dönemlerde yaşanan deprem ve yangınlar nedeniyle kooperatifin ömrü kısa olur. 🔸 Tarihler 2020 yılını gösterdiğinde devletin desteği ile gerçekleşen çalışmalar sonucu Şebinkarahisarlı hanımlar dokuma işinin tekrar harekete geçmesini sağlar. İlk önce belediye öncülüğünde eğitim alan hanımlar, bir kooperatif kurmaya karar verir. Böylece Tamzara dokuması, Şebinkarahisarlı kadınların el emeği ile tezgahlarda yerini alır ve yörenin simge ürünlerinden olur. TAMZARA DOKUMASININ ÖZELLİKLERİ 🔸 Dokuma tezgahlarında tamamen pamuk ipliğinden üretilen Tamzara dokumasının deseni, 2019 yılında coğrafi işaret alarak tescillenir. Kışın sıcak, yazın serin tutması nedeniyle oldukça sağlıklı olan dokuma, turistik bir değer taşır. 🔸 El emeği ürünler geçmişte sofra bezi, peştamal, başörtüsü, hamam bürüklüğü, önlük, mendil, çarşaf olarak kullanılır. Günümüzde ise geliştirilerek elbise, gömlek, kravat, şal, fular, masa örtüsü, perde, hediyelik tekstil ürünleri olarak da üretim yapılır. (X) Gelenekten geleceğe: Gaziantep el sanatları TAMZARA'NIN DOKUMA AŞAMALARI 🔸 İlk olarak makineler yardımı ile dokunacak kumaşın uzunluğunu oluşturan uzunlamasına ipler olan çözgüler hazırlanır. Ardından bu ipler tek tek gücü teli taharı denilen ortasında çözgü ipliğinin geçirilmesi için gözü olan bir kordondan geçirilir. Bu uygulamaya çözgü işlemi de denilir. 🔸 Gücü teli taharından sonraki aşama Tarak taharıdır. Burada tek tek sıralanan iplikler, oluşturulacak desene göre tarak dişlerinden geçirilir. Amaç, dokuma yapan kişinin dikkatinin dağılmasını önleyerek yanlış dokumanın önüne geçmektir. Yanlış yapılan desen, kumaşın deforme olmasına neden olduğu için bu aşamalar oldukça önemlidir. (X) 📌Tahar nedir? 🔸 Tamzara dokumasında kullanılan tarak taharının en önemli özelliği dişlerinin oldukça ince olmasıdır. Bu nedenle oldukça titiz ve dikkatli bir şekilde yapılması gerekir. Asırlık dokuma, oldukça büyük bir emeğin ürünüdür. 🔸 Bütün bu aşamaların ardından dokuma tezgahının başında dokuma işlemi gerçekleştirilir. Ürünler, dokuma tezgahının unsurları olan pedal, kamçı ve tefenin koordineli bir şekilde kullanılması ile hazırlanır. Dokuma tezgahına vurulan son tefeden sonra tezgahtan çıkarılan ürünün püskülleri çeşitli modellerde bağlanır. Böylece Tamzara dokuması hazır hale gelir. (X) Tefe nedir? 🔸 Yörenin üreticilerinin en büyük gayesi hiçbir ürünü zayi etmemektir. Bu nedenle farkındalık oluşturmak amacıyla yaptıkları yanlış ürünleri geri dönüştürerek israftan kaçınırlar. Artan kumaşlar, çanta, toka gibi eşyalar haline getirilir. 🔸 Büyük bir emek ile yapılan Tamzara dokuması, ilçenin merkezine kurulan pazarda belirli günlerde tezgahta yerini alır. Bölgeye gelen turistlerin beğenisine sunulan coğrafi işaretli ürünler ile kültürel miras aktarılmış olur.