İslam'ın ilk müezzinleri

💠 Asr-ı saadetten itibaren müezzinler sesi güzel ve gür, Kur'ân-ı Kerîm'i iyi okuyan kimseler arasından seçilirdi. Peygamber Efendimizin (SAV) zamanında Medine'de Bilâl-i Habeşî (RA)ve İbn Ümmü Mektûm (RA), Mekke'de Ebû Mahzûre (RA) ve Kubâ'da ise Sa'd b. Âiz el-Karaz (RA) ezan okurdu. 💠 Bu müezzinler bir arada bulunduğu zaman Hz. Bilal (RA)birinci, Ebû Mahzûre (RA) ikinci, İbn Ümmü Mektûm (RA) üçüncü müezzin sayılırdı. 💠 Bayram namazına gidilirken ise müezzinler, ellerinde Habeş Necâşîsi Ashame tarafından gönderilen 'aneze' adıyla bilinen asa ile Hz. Peygamber'in (SAV) önünde yürürdü. Ezanın sözleri 💠Habeş asıllı bir köle olarak Cumah kabilesinde dünyaya gelen Hz. Bilal'in (RA) babası ve Müslüman olduğu için işkence gören annesi de bir köleydi. 💠 Hz. Ebubekir'in (RA) vasıtasıyla İslam ile müşerref olan Hz. Bilal, Müslüman olduğunu açıkça söyleyen ilk yedi kişiden biriydi. Sesinin güzel ve gür olmasından dolayı Peygamberimizin ilk müezzini oldu. Hazreti Muhammed'in (sav) yakın dostu 💠 Bilal-i Habeşi (RA), Ümeyye bin Halef'in kölesiydi ve sırf Müslüman olduğu için ağır işkencelere maruz kaldı. Ümeyye bin Halef, onu kızgın güneş altında sırt üstü yatırır, büyük bir kaya parçasını göğsü üzerine koydurur, sonra da İslam'dan vazgeçerek Lat ve Uzza'ya tapmaya zorlardı. Fakat her defasında cevabı aynı olurdu: 'Rabbim Allah'tır; O birdir.' Peygamberimizin musibetler karşısındaki tutumu 💠 Peygamber Efendimiz (SAV) onun bu dayanılmaz işkencelere maruz kalmasına üzülürdü. Hz. Ebubekir (RA), Müslüman olmayan güçlü bir köleye karşılık bir rivayete göre de para ile satın alarak azat etti. 💠 Ezanı ilk defa okuyan kişi Hz. Bilal'di (RA). Fakat ezanın sözlerini rüyasında gören sahabe Abdullah bin Zeyd bin Sa'lebe (RA) idi. Sabahleyin rüyasını Resulullah'a (SAV) anlatması üzerine Hz. Peygamber (SAV) 'Bu sâdık bir rüyadır' dedi ve ezanın sözlerini Hz. Bilal'e (RA) öğretmesini emretti. 💠 Resul-i Ekrem (SAV) Bilâl'e (RA) ezan cümlelerini ezanda ikişer, ikamette ise birer defa okumasını emretti. Bu arada Hz. Ömer (RA) Resulullah'a (SAV) gelip aynı rüyayı kendisinin de gördüğünü, ancak Abdullah b. Zeyd'in (RA) daha erken davrandığını bildirdi. 💠 Hz. Bilal, Neccaroğulları kabilesine mensup bir kadına ait yüksek evin üzerine çıkıp sabah ezanını okudu. Böylece ezan 622 veya 623 yılında meşru kılındı. Sonrasında Mescid-i Nebevi'nin arka tarafına ezan okumak için özel bir alan yapıldı. Benî Neccâr'dan bir kadın şöyle anlatır: 'Benim evim mescidin etrafındaki evlerin en yükseği idi. Bilâl de ezanı burada okurdu. O, ezandan önce hep şu duayı yapardı', 'Ey Allah'ım ben sana hamd eder ve Kureyş'in senin dinine karşı koymalarına karşı senden yardım dilerim.' O, bu duasını hiç terk etmedi.' (İbn Hişam, Sîret-i İbn Hişam) 💠 Asrı saadette bir gecede iki ezan okunurdu. Bunlardan biri seheri ezan denilen sahabeyi teheccüde kaldırmak için okunurdu. Bu ilk ezanı okumakla görevli müezzin Hz. Bilal'(RA) di. Ümmü Mektum (RA) ise sabah namazı vaktini bildiren ikinci ezanı okurdu. 💠 Hz. Bilal (RA), sabah ezanına mahsus olan 'es-salâtü hayrun min'en-nevm' ibaresini ekledi. Bir sabah Bilâl-i Habeşi (RA) ezan için mescide geldiğinde Hz. Peygamber'in (SAV) biraz dalmış olduğunu gördü. Bunun üzerine iki kere 'es- salâtü hayrun min'en-nevm' diye seslendi. Bu Hz. Peygamber'in (SAV) çok hoşuna gitti ve 'Bilâl bu ne güzel söz! Sabah ezanlarını okuduğunda bunu söyle!' diye buyurdu. (Zebîdi, II,560) 💠 Hz. Bilal (RA), Peygamberimiz (SAV) odasından çıkmadan kamet getirmezdi. Hz. Bilal (RA), ezan okuduktan sonra Allah Resulü'nün (SAV) kapısının önünde durur ve onu namaza davet ederdi. 💠 Bu uygulama gelenek haline getirilip dört halife döneminde de uygulandı. Hz. Bilal (RA), kamette tekbirleri ikişer, hayye ale's-salâh ve hayye ale'l-felâh'ları birer kere okurdu. 💠 Peygamber Efendimizin (SAV) vefatından sonra derin bir üzüntü yaşayan Hz. Bilal (RA), ezan okuyamaz oldu. Hz. Ebubekir'den (RA) izin isteyip Suriye'ye gitmek istese de halifenin ısrarı üzerine Medine'de kaldı. Fakat Hz. Ömer'in (RA) halifeliğinde Medine'den ayrılarak Şam'a yerleşti. 💠 Hz. Ömer (RA), onun yerine kimin görevlendirilmesini tavsiye ettiğini sorması üzerine 'Saʻd'a vermeni tavsiye ederim. Zira o, Allah Resûlü'ne ezan okumuştu.' dedi. Bunun üzerine Hz. Ömer (RA), Saʻd'ı çağırdı ve ezan okuma görevini ona verdi. 💠 Hz. Bilal (RA) Şam'daki iken Müslümanlar onun bir kere daha ezan okuması için halifeye müracaat ettiler. Halifenin isteği üzerine ezan okuyan Bilal-i Habeşi (RA), hem kendisi hem de Halife Hz. Ömer (RA) dahil dinleyen herkesi ağlattı. 💠 Daha sonra Peygamber Efendimizi (SAV) rüyasında gördü. Rüyada 'Nedir bu ayrılık? Sen ey Bilâl bizi incittin, neden bizi ziyarete gelmezsin' buyurarak Medine'ye çağırdı. Bunun üzerine Bilal-i Habeşi (RA) Ravza-i Mutahhara'ya gitti. Burada Efendimizin (SAV) torunlarını gördü. Hz. Hasan'ın (RA) ricası üzerine bir defa daha ezan okudu. Bütün Medine halkı onun sesini duyunca sokağa döküldü. Hz. Bilal (RA), gözyaşları içerisinde ezanı tamamlamaya çalışsa da daha fazla dayanamayarak düşüp bayıldı. Sonrasında Şam'a geri döndü ve burada altmış üç yaşında vefat etti. Müezzinlikle özdeşleşmiş bir isim 💠 İslam ile şereflenen ilk Müslümanlardan olan Ümmü Mektûm'un (RA) ismini Medineli âlimler Abdullah, Iraklılar ise Amr şeklinde kaydeder. Müslüman olduktan sonra Peygamberimiz (SAV) tarafından kendisine Abdullah ismi verildi. 💠 Doğuştan görme engelli olan sahabe, Hz. Hatice'nin (RANHA) dayısının oğluydu ve Kureyş kabilesinin Âmir b. Lüey oğulları koluna mensuptu. 💠 Hz. Peygamber (SAV), Mekkeli müşriklerin ileri gelenleri ikna edilmesi halinde onları izleyen halkın İslam'ı daha kolay benimseyecekleri düşüncesiyle onlarla da meşgul oluyordu. 💠 Bu müşriklere yaptığı konuşmasının ortasında yanlarına gelen Ümmü Mektûm (RA), Allah'ın emirlerini ve ona öğrettiği meseleleri kendisine anlatmasını istedi. Onun bu zamansız sorularından rahatsız olan Peygamberimiz (SAV), hoşnutsuzluğunu göstermesi üzerine yüce Allah (CC) tarafından uyarı mahiyetli şu ayetler nazil oldu: 'Suratını astı, yüzünü çevirdi. Çünkü ona gözü görmeyen biri gelmişti. Sen nereden bileceksin, belki o arınacaktı. Yahut o öğüt alacak da öğüt kendisine fayda verecekti. Sen ise kendini her şeye yeterli görenle ilgileniyorsun. Onun arınmamasından sen sorumlu değilsin! Ama gönlünde Allah korkusu taşıyarak koşup sana gelenle ilgilenmiyorsun! Hayır! Şüphesiz bu âyetler birer öğüttür. Dileyen ondan öğüt alır.' (Abese suresi,1-12. ayetler) Hakkında ayet nazil olan sahabe 💠 Sonrasında Hz. Peygamber (SAV), İbn Ümmü Mektûm'a (RA) iltifat edip ikramda bulundu ve kendisine 'Ey kendisinden dolayı Rabbimin beni azarladığı zat, merhaba!' diye hitap etti. 💠 İlk muhacirlerden olan Ümmü Mektûm (RA), Mus'ab b. Umeyr (RA) ile birlikte Medine'de insanlara Kur'an-ı Kerim öğretmek ile görevlendirildi. Bir zaman 'suffe'de kaldıktan sonra Mahreme bin Nevfel'in 'dârülkurrâ' adıyla anılan evine taşındı. Ashab-ı Suffe mensubu sahabeler 💠 Peygamberimiz (SAV) Medine'den ayrıldığı zamanlarda yerine vekil olarak Ümmü Mektûm'u (RA) tayin ederdi. Namazların imamlığını da yaptı. 💠 Peygamberimizin (SAV) imamlığını yapan Ümmü Mektûm (RA), Hz. Bilal (RA) ezan okuduktan sonra kamet getirirdi. Bazen de Ümmü Mektûm (RA) ezan okur, Hz. Bilal (RA) kamet getirirdi. Peygamberimizin iltifat ettiği sahabe 💠 Sabah namazı vaktinin girdiği kendisine söylenmesinden sonra ezanı okumasıyla bilinirdi. Bilal-i Habeşi (RA) ezanı geceleyin okur, Ümmü Mektûm (RA) ise fecr doğduktan sonra okurdu. 💠 Abdullah b. Ömer'den (RA) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber (SAV) imsak vaktini belirlemek için şöyle buyurdu; 'Bilâl gece ezan okuyor. Bu sebeple İbn Ümmü Mektûm nida edinceye kadar yiyin ve için!' (İbn Saʻd, Tabakât, 4: 155) 💠 Âmâ olduğu için, caminin evine uzak olduğunu söyleyerek Peygamberimizden (SAV) cemaate katılmamak için izin istemişse de bulunduğu yerden ezanı duyduğu için uygun görülmedi. 💠 Mazereti nedeniyle köpek beslemene izin verildi. İbn Ümmi Mektûm (RA), Hz. Ömer (RA) zamanında Kadisiye Savaşı'na elinde siyah bir bayrak ile katıldı ve burada aldığı yaralar nedeniyle şehit düştü. Resulullah'ın görme engelli vekili 💠 Ebû Mahzûre (RA), Kureyş kabilesinin Cumah koluna mensuptu. Semure b. Muir, Evs b. Muir ya da Muir b. Mahzûre adlarıyla da anılırdı. Mekke'nin fethinden sonra Peygamber Efendimiz (SAV) ile karşılaşmasından sonra İslam ile şereflendi. İslam'ı kabul eden ilk on Müslüman 💠 Mekke'nin fethinden sonraki yıllarda Peygamber Efendimiz (SAV) Tâif Savaşı'ndan Ci'râne'ye dönüyordu. Burada iken namaz vakti girince yanında bulunan müezzinler ezan okumaya başladı. 💠 Müslümanlara ve Allah Resulü'ne (SAV) kin besleyen Ebû Mahzûre (RA) ve arkadaşları alay etmek için ezanı taklit etmeye başladı. Onların alaylı ezan okumalarını işiten Efendimiz (SAV) içlerinden birinin güzel sesli olduğunu fark etti ve yanına çağırttı. Peygamberimiz Taif yolculuğunda neler yaşadı? 💠 Ebû Mahzûre (RA) ilk başta kendisinin idam edileceğini düşünse Hz. Peygamber (SAV) onlara tek tek ezan okuttu. Ebû Mahzûre'nin (RA) sesini çok beğenmesi üzere ona ezanı öğretti. 💠 Namaz vakti girince elini başına koyup alnını okşadı ve ezan okumasını emretti. Buyruğu yerine getirdikten sonra Peygamberimiz (SAV)kendisine bir miktar para verdi ve dua etti. Hz. Peygamber'in (SAV)onu imana davet etmesiyle ile İslam ile müşerref oldu. Kuran-ı Kerim nasıl okunmalıdır? 💠 Ebû Mahzûre (RA), kendisine ezan okuma usulünün Peygamber Efendimizin (SAV) öğrettiğini söylerdi. Kendisi ezanı terci yaparak okurdu. 💠 Terci ise iki şehadeti yani 'eşhedü enlê ilêhe illallâh ve eşhedü enne Muhammeden Rasûlullah'ı ikişer defa söyleyip, birinciyi söylerken sesini alçaltması sonra dönüp ikinciyi söylerken de sesini yükselterek söylemesiydi. Bilal-i Habeşi (RA) ise terci yapmadan ezan okurdu. 💠 Asr-ı saadetten itibaren müezzinler güzel ve gür sese sahip kimseler arasından seçilirdi. Bu özelliklere sahip olan Ebû Mahzûre (RA), Efendimizden (SAV) kendisini Harem-i Şerif'e müezzin yapmasını istedi. 💠 Bu arzusunu kabul eden Peygamberimiz (SAV), Mekke Valisi Attâb b. Esîd'e (RA) gitmesini ve yeni görevini ona bildirmesini söyledi. Harem-i Şerif'te Cuma namazı 💠 Harem-i Şerif'in müezzini olan Ebû Mahzûre (RA), Hz. Peygamber'in (SAV) Mekke'den ayrılmasına değin Hz. Bilal ile ezan okudu. Vefatına değin bu görevi ifa eden Ebû Mahzûre (RA), Allah Resulü'nün okşadığı saçları hiç kestirmedi. Vefatından sonra ise oğulları ve torunları yüzlerce yıl Harem-i Şerif'in müezzinliğini yaptı. 💠 İmam Ebû Hanife ve Irak'taki âlimler Hz. Bilâl'in (RA) ezanı ve Ebû Mahzûre'nin (RA) kametini, İmam Şâfiî ve Mekke âlimleri Ebû Mahzûre'nin (RA) ezanı ve Bilâl'in kametini uyguladılar. 💠 Ammar bin Yasir'in (RA) azatlısı olan Sa'd bin Aiz, deri ticareti yapardı. Bundan dolayı da Sa'd el-Karazi ya da Saʻdü'l-Karez olarak bilinirdi. Peygamber Efendimizin (SAV) döneminde Kuba Messcidi'nde ezan okurdu. 💠 Allah Resulü (SAV) , Kuba'ya geldiği zaman yanında Hz. Bilal'de (RA) olurdu. Ona burada ezan okutur, bunu duyan Müslümanlar da mescitte toplanırdı. Bir defasında Peygamberimiz (SAV) Kuba'ya yanında Hz. Bilal (RA) olmaksızın geldi. Orada bulunan Sa'd el-Kurâz (RA) hemen hurma ağacına çıkarak ezan okumaya başladı. Peygamberimiz (SAV) ona bunu neden yaptığını sorduğunda Sa'd; 'Ey Allah'ın elçisi, sen gelince zencilerin sana baktığını ve sana bir şeyler yapacaklarından korktum. Halkın hemen buraya toplanmasını sağlamak amacıyla ezan okudum.' dedi. Buna karşılık Allah Resulü ona; 'İyi yaptın. Bilâl'i yanımda görmediğin zaman sen ezan oku!' buyurdu. Hz. Peygamber ona özellikle Kuba Mescidi'nde ezan okuması için müsaade etti. (Şihâbuddîn Ahmed b. Alî ibn Hacer el-Askalânî, el-İsâbe fî Temyîzi's-Sahâbe, Dâru'l-Cîl, Beyrût 1412/1991, III, 65) 💠 Peygamber Efendimizin (SAV) vefatından sonra ezanı okurken tamamlayamayacak kadar ağlayan bundan dolayı da müezzinlik yapmak istemeyen Bilâl-i Habeşî (RA) yerine Sa'd b. Âiz görevlendirildi. 💠 Hz. Ebûbekir (RA) halifeliğinde Sa'd onun kapısı önünde durur; 'Allah'ın selam, rahmet ve bereketi üzerine olsun ey Allah'ın Resûlü'nün halifesi, haydi namaza, haydi felâha.' derdi. İslam tarihinin ilk mescidi 💠 Hz. Ebubekir'in (RA) halifeliğinde, Bilal-i Habeşi'nin (RA) yerine Mescid-i Nebevî'ye getirildi. Hz. Ömer'in (RA) halifeliği döneminde de müezzinlik görevini ifa eden Sa'd bin Aiz'ın vefatından sonra Mescid-i Nebevî'de ezan okuma görevini oğulları devraldı. 💠 Hz. Bilal (RA), ezan okuduktan sonra Allah Resulü'nün (SAV) kapısının önünde durur ve onu namaza davet ederdi. Bu uygulama gelenek haline getirilip dört halife döneminde de uygulandı. Sa'd b. Âiz (RA) Medine okuyuşunun kurucusu kabul edilir. Kaynak: Peygamberimiz Hz. Muhammed'in Müezzinleri- Fatih Koca, İslam

İslam'ın ilk müezzinleri

Peygamberimizin döneminde müezzinlikleri ile meşhur olan sahabeler