Oruç tutmamayı mübah kılan durumlar

🔹 Oruç ibadeti, şartlarını taşıyan Müslümanlar için farz-ı ayındır 'Farz-ı ayın nedir? Mükellef olan her Müslümanın bizzat yerine getirmesi gereken ibadet demektir. 🔹Hastalık veya başka herhangi bir sebeple bir kimse adına başka birinin oruç tutması ile bu görev yerine getirilmiş olmaz. Oruç ibadetinin farz oluşu Kur'ân-ı Kerim, Hz. Peygamber'in sünneti ve icma (bütün İslâm âlimlerinin görüş birliği) ile sabittir. 🔹 Kur'ân-ı Kerim'de; 'Ey iman edenler! Kötülük ve haramlardan sakınmanız için oruç, sizden öncekilere farz kılındığı gibi, size de farz kılındı.' (Bakara, 2/183) Öyle ise içinizden kim bu aya (Ramazana) ulaşırsa onu oruçla geçirsin' buyurulmuştur. (Bakara, 2/185) 🔹 Oruç ibadeti; Hz. Peygamber (s.a.s.)'in İslâm'ın temel esaslarını açıkladığı hadisinde ise şöyle zikredilmiştir: 'İslâm beş temel üzerine kurulmuştur: 'Allah'tan başka ilah olmadığına, Muhammed'in Allah'ın Rasûlü olduğuna şahitlik etmek, namazı kılmak, zekâtı vermek, haccetmek, Ramazan orucunu tutmak.' (Buhârî, 'İman', 1) 🔹 Yine Rasûlullah (s.a.s.) Veda Haccı hutbesinde de aynı tespitleri yapmıştır: 'Rabbiniz Allah'a karşı gelmekten sakının, beş vakit namazı kılın, Ramazan orucunu tutun, malınızın zekâtını verin, âmirlerinizin emirlerine uyun, Rabbinizin cennetine girersiniz' (Tirmizî, 'Ebvâbü's-Salât', 434) 🔹 Görüldüğü üzere yukarıdaki ayet ve hadislerde orucun farz olduğu kesin bir üslupla ifade edilmektedir. 🔹 Ramazan ayına ulaşan akıllı, ergenlik çağına gelmiş erkek ve kadın her Müslüman oruç tutmakla yükümlüdür. Bu konu, 'Orucun Farzları' başlığı altında daha geniş olarak ele alınacaktır. 🔹 Yukarıdaki açıklama oruç tutmakla yükümlü olmanın genel kuralıdır. Ancak oruç tutmamın imkânsız veya çok meşakkatli, zor veya sakıncalı olduğu bazı özel durumlar sebebi ile bu kuralın dışına çıkılarak oruç tutulmayabilir. İslâm dininde kolaylık temel prensiptir. Dinî yükümlülüklerin yerine getirilmesi sırasında insan takatinin sınırları zorlanmaz. Kur'ân-ı Kerim'de, 'Allah bir kimseyi ancak gücünün yettiği şeyle yükümlü kılar' (Bakara, 2/286) 'Allah size kolaylık diler, zorluk dilemez' buyrulmuştur. (Bakara, 2/185) 🔹 Oruç tutmamayı mubah kılan bu özel durumlar şunlardır: 1. Hastalık 🔹 Ramazan ayı içerisinde oruç tutamayacak derecede hasta olanlar ile oruç tuttuğu takdirde hastalığının artacağından endişe edenler oruç tutmayı ertelerler. Bu durumda, kişisel endişeler değil, tıp uzmanlarının tespitleri dikkate alınır. 🔹 Daha sonra sağlıklarına kavuştukları zaman tutamadıkları oruçları kaza ederler. Bu konuda ruhsat şu ayete dayanmaktadır: 'Sizden kim hasta, ya da yolculukta olursa, tutamadığı günler sayısınca başka günlerde tutar.' (Bakara, 2/184) 2. Yolculuk 🔹 Dinî anlamda yolcu, en az 90 km. mesafedeki bir yere gitmek üzere bulunduğu şehirden ayrılan ve gideceği yerde Hanefilere göre 15 günden az bir süre, Şafiî mezhebine göre giriş ve çıkış günleri hariç dört günden az bir süre kalacak olan kimsedir. (Şirâzî, II, 590) 🔹 Bir kimse Ramazan günlerinde yolcu olursa oruç tut[1]mayabilir. Tan yerinin ağarmasından yani oruca başladıktan sonra yolculuğa çıkan kimse ise o günkü orucu bozmaz, oruçlu olmaya devam eder. Ancak orucu bozacak olursa, sadece kaza gerekir, kefaret gerekmez. (Mevsîlî, I, 134) 🔹 Yolculuk sebebi ile tutulamayan oruçlar, Ramazan ayından sonra kaza edilir. Kur'ân-ı Kerim'de bu husus yukarıda zikrettiğimiz ayette açıkça beyan edilmektedir. Peygamberimiz (s.a.s.) çıktığı bir yolculukta oruç tutmamıştır. (Tirmizî, 'Savm', 18) ve başka bir münasebetle de şöyle buyurmuştur: 🔹 '(Eğer sıkıntı veriyorsa) yolculukta oruç tutmak iyilik[1]ten değildir.' (Tirmizî, 'Savm', 18) 🔹 Bu hadisin hükmü, oruç tutunca sıkıntıya düşecek misafirler için söz konusudur. Bir kimseye misafirlikte oruç tutmak sıkıntı vermeyecekse oruç tutabilir. Nitekim sahabeden, Hamza b. Amr el-Eslemî, Hz. Peygamberden misafirlikte iken oruç tutup tutamayacağını sormuş, bunun üzerine Hz. Peygamber (s.a.s.), 'İstersen oruç tut istersen tutma' cevabını vermiştir. (Tirmizî, 'Savm', 19) 🔹 Misafirlikte iken sahabeden bazısı oruç tutmuş bazısı tutmamıştır. (Tirmizî, 'Savm', 18) Ne oruç tutanlar tutmayanları ne de tutmayanlar oruç tutanları ayıplamıştır. Gücü ve sağlığı yerinde olan tutmuş, zayıf olanlar tutmamıştır. (Tirmizî, 'Savm', 18) 3. Hamile Olmak 🔹 Hamile kadınlar da doğacak çocuğun gelişmesinden endişe edilmesi halinde oruç tutmazlar. (Tirmizî, 'Savm', 21) Daha sonra tutamadıkları oruçları kaza ederler. Hamilelik bu konuda hastalık hükmündedir. 4.Emzikli Olma 🔹 Çocuk emzirmek durumunda olan kadınlar, tıpkı hamile kadınlar gibi, süt emen çocuğun sütten kesilip gıdasız kalmasından endişe edilmesi halinde oruç tutmazlar. Daha sonra tutamadıkları oruçları kaza ederler. 🔹 Süt emen çocuğun emziren kadının kendi çocuğu olması ile başkasının çocuğu olması arasında fark yoktur. Şu kadar var ki, başkasına ait bir çocuğun emzirilmesi durumunda, çocuğu emzirecek başka kadının bulunmaması gerekir. 5. Yaşlılık 🔹 Oruç tutamayacak kadar yaşlı olan ve artık oruç tutma imkânı bulamayan kimseler oruç tutmazlar. Oruç tutmadıkları her gün için bir fıtır sadakası miktarı fidye verirler. Kur'ân'da konu ile ilgili olarak şöyle buyurulmuştur: 🔹 '(Yaşlılık ve hastalık gibi meşru bir sebeple) oruca zor güç yetirenler (oruç tutmazlar ve) bir yoksul doyumu fidye verir.' (Bakara, 2/184) 🔹 Fidye konusu 'Fidye ve İskat-ı Savm' başlığı ile ileride açıklanacaktır. 6. Dayanılmayacak Derecede Açlık ve Susuzluk 🔹 Oruç tutması halinde açlık ve susuzluk sebebiyle sağlık yönünden herhangi bir tehlike ile kaşı karşıya kalacak olan kimse oruç tutmayı başka bir zamana erteler. Bu konuda doğacak zarar tecrübe veya uzman bir doktorun beyanı ile anlaşılır. 🔹 'Hz. Peygamber Efendimiz, bir yolculuk sırasında bir kalabalık ve gölgelendirmeye çalıştıkları bir adam gördü, 'Bu nedir? diye sordu. 'Oruçlu biri, (fenalık geçirdi)' diye cevap verdiler. Bunun üzerine Rasûlullah 'Yolculuk sırasında oruç tutmak iyilik değildir' buyurdu.' (Buhârî, 'Savm', 35) 7. Çok Ağır İşlerde Çalışmak 🔹 Çok ağır işlerde çalışmak durumunda olan kimse, oruç tuttuğu takdirde sağlığının bozulacak olması halinde orucunu erteleyebilir. 🔹 Oruç tutmaya başlayan bir kimse çalıştığı iş sırasında sağlığı bozulacak derecede oruç tutmakta zorlanırsa orucunu bozabilir. Böyle meşru bir mazeret olmadıkça bozamaz. (Bilmen, s.304) 🔹 Bedir ve Mekke'nin fethi savaşı Ramazan ayına denk gelmiş, sahabe savaşın yoğunluğu ve sıkıntısı sebebiyle oruç tutmamıştır. Konu ile ilgili olarak Hz. Ömer şöyle demiştir: 🔹 'Rasûlullah ile Ramazan ayında Bedir ve Mekke'nin fethi savaşlarını yaptık. Her iki savaşta da oruç tutmadık.' (Tirmizî, 'Savm', 20) Hatta sahabeden Ebû Said (r.a.), 'Peygamberimiz Ramazan ayında yönettiği bir savaş[1]ta başladığımız orucu bozmamızı emretti' demiştir. (Tirmizî, 'Savm', 20) 🔹 Zikredilen hadisler ve benzerleri, çok ağır işlerde çalışanların oruçlarını erteleyebileceklerine delalet etmektedir. 8. Geçici Olarak Aklını Yitirmek, Bayılmak 🔹 Geçici olarak aklını yitiren veya Ramazan ayının tamamını baygın ya da aklı başında olmaksızın geçiren kimse oruç tutmakla yükümlü değildir. Çünkü bu durumda olan kimse, hükmen Ramazan ayına ulaşmamış sayılır. Fakat Ramazanın bazı günlerinde iyileşirse o günlerde oruç tutar ve oruçlu geçirmediği günleri Ramazandan sonra kaza eder.