Şükür nedir, nasıl yapılır? İslam'da şükretmenin önemi...

Şükür; verilen herhangi bir nimetten dolayı, bu nimeti verene karşı söz, fiil veya kalp ile gösterilen saygı ve karşılık, iyiliğin kıymetini bilme ve iyilik yapana bu hissi gösterme, nimet ve iyiliği anıp sahibini övmedir. Sözlükte yapılan iyiliği bilmek ve onu yaymak, iyilik edeni iyiliğiyle övmek; minnettarlık anlamında kullanılır. Allah'tan veya insanlardan gelen nimet ve iyilikten dolayı minnettarlığını ifade eder. Yüce Allah'ın verdiği nimetlerden yararlanan her insanın vicdanında, bir minnettarlık ve şükran hissinin uyanması gerekir. Bu hissin ifadesi olan hamd ve şükür, hem sözle, hem de fiilî olarak yerine getirilmelidir. Nitekim Sevgili Peygamberimiz, 'Her şeyin bir zekâtı vardır, bedenin zekâtı da oruçtur' buyurarak, her nimetin söz ve fiille yapılan bir şükrü, bir zekâtı olduğuna işaret etmişlerdir. O halde, Allah'ın verdiği nimetlere şükür için sadece, 'Çok şükür, hamd olsun' demek yeterli olmaz. Çünkü sözle yapılan hamd ve şükrün fiilen de yapılması gerekir. Allah'ın sayılamayacak kadar nimetlere erdirdiği insan bu nimetleri kendisine vereni tanıyacak, onu anacak ve O'na şükredecektir. Bu şükür görevini yapmayanlar kınanmakta ve şöyle buyurulmaktadır: 'Doğrusu biz sizi yeryüzünde yerleştirdik, orada size geçimlikler verdik. Ne kadar da az şükrediyorsunuz!' A'râf, 7/10. Her nimetin Allah tarafından verildiğine, insanların ise birer vasıta ve sebep olduğuna inanmaktır. İnsanda bulunan her nimet ve üstünlüğü de ona veren yine Allah'tır. İnsanlar ise bu hususta sadece birer vasıta ve sebeptir. 'Allah sizi analarınızın karnından hiçbir şey bilmiyorken çıkardı. Size kulaklar, gözler, gönüller verdi, ta ki şükredesiniz.' Nahl, 16/78. Kur'an-ı Kerim'in ilk suresi olan Fatiha Suresi Allah'a hamd ile başlar: 'Hamd, âlemlerin Rabbi olan Allah'a mahsustur.' Bu sure, günde kılınan beş vakit namazın her rekâtında okunmakta, böylece hamd günde kırk defa tekrarlanmaktadır. Fedale b. Ubeyd (ra.) anlatıyor: Peygamberimiz, bir adam namazdan sonra Allah'a hamdetmeden ve Peygambere salâvat getirmeden, 'Allahım, beni yarlığa ve beni esirge' diye dua ettiğini işitti. Bunun üzerine: 'Bu adam acele etti' buyurdu. Sonra o adamı çağırdı ve: 'Sizden biriniz dua etmek istediği vakit, önce Allah'a hamdetsin, sonra Peygambere salâvat getirsin, sonra da istediği duayı yapsın' buyurdu. Ebû Dâvud, 'Salat', 358; Tirmizî, 'Daavat', 65. Kur'an-ı Kerim'de şükür kelimesi ve türevleri yetmiş beş yerde geçer. Bunların çoğunda Allah'ın nimetleri ve ihsanlarından söz edilir, dolayısıyla insanların Allah'a şükretmesi gerektiği bildirilir ve şükredenlere verilecek mükafatlar anlatılır. İslam alimleri de şükretmek konusunda önemli yol göstericilerden olmuşlardır. Şükür konusu ağırlıklı biçimde tasavvufi eserlerde incelenmiş olup bunların en önemlisi Gazali'nin İhyâʾü ʿulûmi'd-dîn'idir. Kırk ana bölümden oluşan eserin 32. bölümü 'Sabır ve Şükür' başlığını taşır. Gazali'ye göre Allah, razı olduğu ve olmadığı şeyleri ayırt etmesini sağlamak için katından gönderdiği vahiy bilgileriyle insana kalp basireti vermiştir. Kuşeyrî, tasavvufun önde gelenlerinin şükrü 'derin bir saygıyla nimet sahibinin iyiliğini anmak' diye tarif ettiklerini belirtir. Râgıb el-İsfahani üç türlü şükürden bahseder. Nimeti hatırda tutmak kalple şükür, nimeti vereni övgüyle anmak dille şükür, nimet sahibine lâyık olduğu şekilde karşılık vermek organlarla şükürdür. Fahreddin er-Razi'ye göre şükrün faydası Allah'a değil kula yöneliktir. Zira kul şükrederek Allah'a olan minnet borcunu ödemiş olur, ayrıca şükrettiği için O'ndan daha çok nimet umabilir. Ebû Bekir eş-Şiblî, 'Şükür nimeti değil nimeti vereni görmektir.' Der. Hadislerde şükür kavramı hem 'verdiği nimetten dolayı kulun Allah'a minnettar olması' hem 'Allah'ın kullarının şükrüne karşılık vermesi, iyiliklerini ödüllendirmesi' hem de 'insanların birbirine teşekkür etmesi' mânasında geçmektedir. '(Ey insanlar!) Sizi yeryüzünde halifeler yapan O'dur. Artık kim küfrederse küfrü kendi aleyhinedir.' Fâtır, 35/39 Hamd, iyiliğin sahibine saygı ifade eden bir övgü sözüdür. Şükür de kişinin, kendisine yapılan bir iyiliği bilip o iyiliği yapana övgü ile karşılık vermesidir. Hamd, daha kapsamlı bir kavramdır. Her hamd bir şükürdür. Fakat her şükür hamd değildir. 'Beni anın, ben de sizi anayım. Bana şükredin, nankörlük etmeyin.' Bakara, 2/152 Şükür üç şekilde eda edilir: Dil ile: Nimet vereni anmak, onu övmek ve bu hususta dil ile yapılabilecek şeyi yapmakla olur. Kalp ile: Kalp ile nimeti vereni tanımak ve onu tasdik etmektir. Fiil ile: Bu da, vücudun bütün organlarıyla olur. 'Andolsun ki biz insanoğlunu şan ve şeref sahibi kıldık. Karada ve denizde taşıtlara yükledik ve temiz yiyeceklerden onları rızıklandırdık. Onları yarattıklarımızın birçoğundan üstün kıldık.' İsrâ, 17/70 Dil ile şükür, şükür ifade eden 'Allah'a hamdolsun, şükrolsun gibi' sözleri söylemek ve Allah'ın nimetlerini O'na nisbet etmektir. 'Görmediniz mi ki Allah göklerde ve yerde ne varsa hepsini sizin hizmetinize vermiş, gizli ve açık olarak nimetlerini üzerinize yaymıştır. Bununla beraber insanlar içinde öyleleri var ki, ne bir ilme, ne bir mürşide ve ne aydınlatıcı bir kitaba dayanmaksızın Allah hakkında mücadele ediyor (yazık).' Lokmân, 31/20 Fiil ile şükürde ise bütün organları, Allah'a ibadet ve O'nun rızasını kazanma yolundaki hizmette kullanmaktır. 'Doğrusu güldüren de ağlatan da O'dur. Öldüren de dirilten de O'dur. Şu bir gerçek ki, rahime atıldığında erkeği, dişiyi iki eş yaratan O'dur. Şüphesiz tekrar diriltmek de O'na aittir. Şüphesiz zengin eden, sermaye veren de O'dur.' Necm, 53/43-48 Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: 'Yalnız şu iki kişiye gıpta edilmelidir: Biri, Allah'ın kendisine verdiği Kur'ân ile gece gündüz meşgul olan kimse, diğeri, Allah'ın kendisine verdiği malı gece gündüz harcayan kimse. ' Buhârî, Tevhîd, 97/45 (VII, 209)

Şükür nedir, nasıl yapılır? İslam'da şükretmenin önemi...

Şükür nedir?