Osmanlı arşivinden fotoğraflarla eğitim

Necm-i Terakki Mektebi müdür ve muallimin kulları Asırlar boyunca üç kıtaya hükmeden Osmanlı, devletin temellerini eğitim ve öğretim ile güçlendirdi. Gittiği her yere okullar inşa ederek şehirleri ihya etti. Üstün yetenekli insanları bulup gerekli eğitimden geçirdi. Osmanlı medreselerinde asırlar boyunca memleketin din, hukuk ve irfan hayatı için pek çok değerli alim yetiştirdi. Osmanlı sıbyan mekteplerinde eğitim sistemi Necm-i Terakki Mektebi şakirdan kulları Osmanlı'da eğitimin ilk basamağı sıbyan mektepleri oluştururdu. Her cami yanında, mahalle mektebi de denilen bu kurumlar bulunurdu. Mektep hocaları medrese mezunu kişilerdi. Öğrenciler hoca seviyesine göre gruplar halinde çalışırdı. Necm-i Terakki Mektebi inas talebatı Çocuklar okula genellikle 4-5 yaşında başlatılırdı.'Amin alayı' denilen özel bir törenle mektepteki diğer talebelere katılırdı. Mektebin hocası, amin alayına katılacak öğrencilere önceden haber verir, törende en güzel giyeceklerini giymelerini söylerdi. Edebiyatın ünlü yazarlarının amin alayları nasıl gerçekleşti? Mekteb-i mezkûr talibâtı Bu törenlerin asıl amacı çocukların okul korkusunu gidermek, okuma isteği aşılamak ve çocukları arkadaşlarıyla kaynaştırmaktı. Ayrıca, İslami terbiye anlayışında okula ve öğretmenlere verilen değerin ne denli büyük olduğunun da bir göstergesiydi. Mekteb-i Rüşdi Sıbyan mekteplerinde Kur'an, ilmihal bilgileri, namaz sureleri gibi dini eğitimin yanında tarih, coğrafya, güzel yazı, imla ve matematik de öğretilirdi. Eğitim; öğlen yemek ve namaz arası harici kesintisiz devam ederdi, teneffüs yoktu. İzmir Mekteb-i İdadisi Muallimler, çocuklara Kur'an-ı Kerim okumayı, dini bilgileri ve yazmayı öğretirdi. Medrese okuyan bu kimseler 1-6 akçe arasında değişen günlük ücretlerini nakit olarak alırlardı. Medresede dersler müderrisler tarafından verilirdi. Genellikle ders işleniş usulü müderrisin dersi anlatması esasına dayanıyordu. Sultanahmet Mekteb-i Sanayi-i Şahane marangozhanesi Enderun, saraya devlet adamı yetiştiren okuldu. II. Murad zamanında kurulan mektep, Osmanlı Devleti'nin son zamanlarına kadar varlığını sürdürdü. Zeki ve yetenekli çocuklar bu okula alınırdı. Amerikalı psikolog Lewis Terman, Osmanlı'nın en önemli mektebi olan Enderun'a alınan çocuklar için şunları söyledi: 'Zekâ seviyesini ölçmek için ilk defa test yöntemi, Osmanlı'da Enderun Mektebi'ne seçilen öğrenciler için uygulanmış.' 8 maddede Enderun nedir? Üsküp Mekteb-i ibtidaiyesi Enderun mektebine alınan çocuklara, Kur'an-ı Kerim, tefsir, hadis, kelâm gibi dini dersler, edebiyat, inşa (şiir), dil bilgisi, Arapça, Farsça gibi dil ve edebiyat dersleri ve matematik, coğrafya, mantık gibi müspet ilimler dersleri okutulurdu. Bir taraftan da Osmanlı saray geleneği ve görgüsüyle, protokol kaideleri ve bürokratik işler öğretilirdi. Bunların yanında çeşitli sanat kollarında beceriler kazandırıldığı gibi sportif faaliyetlere de yer verilirdi. Osmanlı'da eğitim terimleri Sultanahmet Mekteb-i Sanayi-i Şahane tesviyehanesi Osmanlı döneminde medreselerde öğrenim gören öğrenciler üç kısımdan meydana gelirdi: Softa, danişmend ve muid. Osmanlı eğitiminde sıbyan mektebini bitiren bir talebe on iki-on beş yaşlarında iken medreseye girerek softa olur ve medrese öğrenimi başlardı. Softalar Arapça sarf, nahiv, mantık ve âdâbü'l-bahs gibi muhtasarat derslerini okuduktan sonra müderristen aldıkları başarı belgesiyle bir üst medreseye devam ederlerdi. Ankara Mekteb-i İdâdîsi Önemli eğitim kurumlarından biri de Sahn-ı Seman, İstanbul'un ilk yükseköğretim kurumuydu. Ayasofya Medresesi'ne müderris olarak tayin edilen Ali Kuşçu, aynı zamanda Sahn-ı Seman medreselerin programını düzenlediği söylenir. Ali Kuşçu tarafından düzenlenen programlar, 19. asra kadar kullanıldı. İstanbul'un ilk yükseköğretim kurumu; Sahn-ı Seman medreseleri Manisa Mekteb-i İdadisi Medresede akli ve nakli ilimler okutulurdu. Matematik, doğa bilimleri, kelâm, fıkıh ve fıkıh usulü, felsefe, geometri (hendese), aritmetik (hesap) ve astronomi ilimleri tahsil edilirdi. Edebiyat, tarih ve coğrafyaya ait eserler ise talebelerin özel ilgilerine ya da konunun daha iyi anlaşılması amacıyla okutulurdu. Sultan II. Abdülhamid döneminde eğitim veren 5 yüksekokul Manastır Mekteb-i İdadi-i Mülkî Osmanlı'da medreseler vakıf hüviyeti taşırdı. Mütevelli tarafından idare edilirdi. Külliye şeklinde, yani hamam, dârüşşifâ, imâret, câmi ve medrese bir arada yaptırılırdı. Mekteb-i Hamidiye Medreselerde, eyvân denilen konferans salonu ve dershaneler, müderrislerin odaları, ibâdet için mescit, kütüphane, şifâhâne, talebenin kalması için odalar, hamam ve yemekhane bulunurdu. Talebeler, külliyedeki bu odalarda kalır; imâretten yemek yerdi. Aynı zamanda medrese vakfından yevmiye burs alırdı. Abdülhamid'in İstanbul'a miras bıraktığı üniversiteler Mekteb-i Sultani talebeleri Sultan Abdülaziz 1 Eylül 1868'de geleneksel eğitimin dışında Batılı programları da bünyesinde barındıran bir eğitim kurumu olması amacıyla Mekteb-i Sultani'yi kurdu. Mekteb-i Sultânî'ye öğrenciler imtihanla alınacak, eğitim süresi beş yıl olacak, imtihanı kazanamayanlar üç yıl idâdî (hazırlık) sınıfında okuduktan sonra normal sınıflara alınacak ve beş yıllık eğitimlerini tamamlayacaklardı. Mekteb-i Sultani talebeleri En erken 9, en geç 12 yaşındaki çocuklar kabul edilecekti. Mektepte Türkçe, Fransız dili ve edebiyatı, ahlâk ve âdâb, Latince, Grekçe, Osmanlı tarihi, genel tarih, Osmanlı coğrafyası, genel coğrafya, matematik, kozmografya, mekanik, fizik, kimya, tabiat bilgisi, hukuk, mülkî idare, hitabet ve edebiyat, hat ve resim, muhasebe, defter tutma gibi dersler okutulacaktı. Mekteb-i Sultani hakkında bilinmesi gerekenler Mekteb-i Mülkiye Osmanlı'da devlet kadrolarına kalifiye memur yetiştirmek amacıyla 1858'de Mekteb-i Mülkiye kuruldu. Okula gelenlerin bir kısmının genç ve yetenekli memurlardan, bir kısmını ise yirmi beş-otuz yaş arasındaki sınavla kabul edilen öğrencilerden oluşuyordu. Mülkiye Mektebi'nin eğitim süresi iki yıldı. Devam zorunluluğu bulunan okulda güzel yazı (hat), kompozisyon (inşâ), aritmetik (hesap), geometri (hendese), tarih, ekonomi politik, istatistik, coğrafya, yeni Osmanlı kanunları (kavânîn-i cedîde-i saltanat-ı seniyye), Osmanlı Devleti'nin yabancı devletlerle yaptığı anlaşmalar (muâhedât-ı Devlet-i Aliyye) ve devletler hukuku (hukūk-ı milel) dersleri okutuldu. Mekteb-i Harbiye-i Şahane baytar şakirdanı Osmanlı'da gelişen savaş teknolojisine uygun olarak asker yetiştirme amacıyla II. Mahmud tarafından bir yüksekokul kuruldu. Mektebin ilk adı 'Mekteb-i Ulûm-i Harbiye'ydi. Kısaca 'Mekteb-i Harbiye' olarak da bilinirdi. Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye'ye subay yetiştiren bu mektep, 1835 yılında Sultan II. Mahmud'un ziyaretiyle açıldı. Mekteb-i Harbiye-i Şahane üç sınıf şakirdanının idman talimleri Mektebin ders programında, ağırlıklı olarak askerî bilim ve sanatlar yer alsa da, aynı zamanda modern bilimlere de yer verildi. 1845 senesinde, orduların toplanması, sevk ve idaresi, intikallerin, konak yerlerinin ve muharebe yapılacak sahaların önceden keşfi ve başkaca savaş işlerinin önceden düzenlemesi ve yürütülmesi amacıyla erkân-ı harbiye sınıfı oluşturuldu. Ders alet ve edevatları ile laboratuvar, kütüphane, spor salonu, manej (süvari sınıfı için at eğitim alanı) ihtiyaçları lâyıkiyle temin edildi, Avrupa'dan kitaplar getirtilip, tercüme ettirildi. Mekteb-i Bahriye-i Şahane Osmanlı'nın en modern ilim kuruluşu olan Mekteb-i Bahriye, oldukça ciddi ve başarılı bir eğitim kurumuydu. Trampet sesiyle kaldırılan öğrencilerin, sabah namazını camide cemaatle kıldıktan sonra ders çalışmaya başlardı. Okula herhangi bir bedenî özrü bulunmamakla beraber 10 yaşından küçük olmayan çocuklar kayıt yaptırabilirdi. Avrupa'dan getirilen hocalar, mimarlar, mühendisler eğitim veriyor, kabiliyetli talebeler de Londra'ya gönderiliyor, İngiliz gemilerinde seyir ve seyahat ettirilerek, deniz ilminde mahir zabit ve kaptanlar yetiştirilmesine itina ve gayret sarf ediliyordu. Osmanlı'nın en modern ilim kuruluşu Mekteb-i Bahriye Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane hikmethanesi Sultan II. Mahmud, 14 Mart 1827 yılında Avrupaî usulde ilk tıp fakültesini kurdu. Kuruluşu, her sene ülkemizde tıp bayramı olarak kutlanır. 1847-1848 öğretim yılında hazırlık süresi dört, tıp ve cerrahî sınıfları altı yıldı. Sultan II. Abdülhamid döneminde ise Mekteb-i Tıbbiye, dünyanın en ileri tıp fakültelerinden biri haline geldi. Her milletten talebenin tahsil gördüğü mektepte, hocaların çoğu Avrupa'dan gelmiş veya burada yetişmiş, sahasında otorite şahıslardı. Mekteb-i Tıbbiye'de her talebeye bir mikroskop düşüyordu. Mektebin üç yılı lise ve dört yılı da fakülte seviyesindeydi. Talebelerin her ihtiyacı mektep tarafından karşılanır; sivil talebeler askerlikten muaf tutulurdu. Fransızca, Arapça, Farsça ve dinî ilimler de, okutulan dersler arasındaydı. Tarihin en iyi tıp fakültelerinden biri; Mekteb-i Tıbbiye