Uzaktaki kardeşlerimiz: Gagavuzlar

GAGAVUZLAR TÜRK MÜ? 🔹 Türklerin Ötüken'den başlayan tarihi serüvenleri farklı coğrafyalarda devam eder. Başka toprakları yurt edinmek, başka milletler ile etkişimde bulunmak benliklerini unutturmaz. Aksine Türk örf ve adetlerini yaşatmak için daha büyük gayret içine girerler. 🔹 Oğuz grubuna mensup olan Gök Oğuz Türkleri, bilinen isimleriyle Gagavuz Türkleri de kendi geleneklerini günümüzde dahi yaşatmak için büyük mücadeleler vermiş bir Türk topluluğudur. Ötüken neresi? Bazı mekanlar milletler için taşıdıkları önem vesilesiyle öne çıkarlar. Ötüken, Orhun yazıtlarının dikildiği, Türk devletlerinin kurulduğu ve Hunlardan itibaren Türklerin ilk yurdu olarak kabul edilen bir şehirdir. Tarihin bilinen dönemlerinden beri Türklerin kutsal merkezi olan bu topraklar, bolluk ve bereketin sembolüdür. Türklerin tarihi başkenti Ötüken TÜRKİYE İLE GAGAVUZYA İLİŞKİLERİ 🔹 Oğuz grubununda Türkiye, Azerbaycan Türkleri ve Türkmenlerden sonra Gagavuz Türkleri bulunmaktadır. Bu gruptan belki de en az tanınanlar Gagavuzlardır. 🔹 Günümüzde Gagavuz Özerk Cumhuriyeti ile yakın ilişkiler kurmaktayız. Bunun belki de en önemli sebebi, başkanları İrina Vlah'ın doğru bir siyasi rota çizmesinden kaynaklıdır. ↪ Gagavuzya ile ilk ciddi adımlar, 12 Haziran 1931 tarihinde Hamdullah Suphi Tanrıöver'in Romanya'nın başkenti Bükreş'e elçi olarak atanmasıyla başlar. ↪ Özellikle Türk İşbirliği ve Koordinasyon Başkanlığı'nı (TİKA) burada kültürel anlamda önemli adımlar atmaktadır. *Türk İşbirliği ve Koordinasyon Başkanlığı Ülkemizde Kültür Bakanlığı'na bağlı olan (TİKA) kurum, yurt dışı ofisleri aracılığıyla Türkiye'nin dış yardımlarını organize eder. GAGAVUZLAR HANGİ ÜLKEDE YAŞIYOR? 🔹 Gök Oğuzlar, başta Moldova özerk bölgesi olmak üzere; Ukrayna, Polonya, Yunanistan, Azerbaycan ile Bulgaristan'ın Dobruca, Yunanistan'ın Keserya eyaletierinde yaşamlarını sürdürmektedirler. II.Dünya Savaşı sonrası ise Gagavuzya'dan Türkiye'ye göç dalgası ciddi anlamda başlar. ↪ Her ne kadar kendi kimliklerini korumaya çalışsalar da zaman zaman Rus, Romen ve Grek gibi milletlerden etkilenirler. ↪ Gök Oğuzlarının nüfusu tam olarak bilinmemektedir. Bunun nedeni Moldova sınırlarında bulunduklarından o ülkenin vatandaşı sayılmalarından kaynaklıdır. Batı'nın Balkanları ayrıştırma politikası GÖK OĞUZLARIN TARİHİ 🔹 Hun İmparatorluğu'nun başlattığı büyük akın ile pek çok Türk topluluğu Avrupa'ya göç etmeye başlar. Bunlar arasında Gagavuz Türkleri de bulunmaktadır. Bu dalgayla Gök Oğuzlar önce Balkanlar'ın incisi Makedonya'ya ardından da Bulgaristan ve Yunanistan gibi bölgelere yerleşirler. 🔹 14. yüzyılda Yıldırım Bayezit'in Balkanları fethiyle beraber Gagavuzlar Osmanlı idaresin girer. Daha sonra Bulgar baskısıyla 18. yüzyılda Prut ve Dinyester nehirlerinin arasında kalan Besarabya bölgesine yerleşir ve hayatlarını burada idame ettirirler. *Hun İmparatorluğu 434 ile 469 seneleri arasında hüküm süren Hun kavimlerinin birleşmesi ile oluşan bir bozkır imparatorluğu olarak kabul edilmektedir. *Besarabya Bölgesi Moldova'nın Osmanlı dönemindeki adı Besarabya'dır. Ağırlık olarak Gagavuv Türklerinin yaşadığı bölgedir. *Prut ve Dinyester Nehirleri Prut Nehri, Tuna Nehri'nin Ukrayna'nın batısından kaynağını alan, Moldova ve Romanya'dan geçen bir koludur. Dinyester Nehri ise Doğu Avrupa'da yer almaktadır. *Görselde Gagavuz Yeri'ndeki Yaşayan Halı Dokuma Müzesi'ni görmektesiniz GAGAVUZ TÜRKLERİNİN KÜLTÜRÜ 🔹 Gagavuzlar, Anadolu Türkleri ile bağlantılarını kültür yoluyla diri tutmayı başarmışlardır. Ülkemiz insanı gibi çoğunlukla hayvancılık ve tarımla uğraşırlar. 🔹 Eski Türk adetlerinden biri olan nazar inancı, Gagavuz Türklerinde de halen mevcuttur. Onlarında hastalığa, nazara ve korkuya karşı dua okuma kültürleri vardır. Ayrıca kardeş ülkemizde kız isteme, düğün, kına, yüz görümlülüğü gibi adetler, geleneklerinin bir parçası olarak yaşatılmaya çalışılmaktadır. ↪ Türk dünyasının genelinde 'Eni Yıl' yani ilk yaz olarak bilinen 'Nevruz' şenlikleri Mart ayının ilk haftası Gagavuz Türkleri tarafından da kutlanmaktadır. Aralarında tek bir fark vardır, o da adının 'İlk yaz Yortusu' olmasıdır. Baş üstünde taşınan gelenek: Türkistan Başlıkları GAGAVUZLAR İLE ORTAK PAYDAMIZ: DİL 🔹 Gagavuz Türkleri ile aynı kökenden olduğumuzun en büyük kanıtı olan ortak paydamız yani dilimizdir. Aynı zamanda Gök Oğuzların konuştuğu Türkçe, ülkemizin Trakya Bölgesi'nin şivesine benzetilmektedir. 🔹 Gagavuz Türkçesinde; Balgerova, Winica, Brestak, Kumanova gibi ağızlar bulunmaktadır. Araştırmacılar Gök Oğuzların merkez ve güney ağızlarını kullandıklarını söyler. ↪ Orhun Abideleri, Dede Korkut, Kutadgu Bilig ortak Türk edebiyatının eserleri sayıldığı gibi Gagavuz Türklerininde eserleri kabul edilmektedir. ↪ Gagavuz Türkçesinin Türkiye Türkçesine olan yakınlığını daha iyi anlatmak için; 'oşaf' yani hoşaf, 'ayne' yani ayna, 'aç' yani ağaç gibi kelimeleri örnek olarak gösterilebiliriz. 'Görselde Ulusal Gagavuz Tarih Ve Etnografya Müzesi yer almaktadır GAGAVUZ TÜRKÇESİ 🔹 Oğuz grubunda yer alan Gagavuz Türkçesi, Oğuz gramer yapısını korumasına rağmen Kıpçak Türkçesi ve Bulgarcaya ait bazı özelliklerin dillerine yansıdığını görmekteyiz. 🔹 Gagavuzca çok güçlü sözlü bir geleneğin parçası olsa da 19. yüzyılın sonuna kadar kendilere ait yazılı bir kültür oluşturamamışlardır. GAGAVUZ/ GAGAUZ ADININ KÖKENİ 🔹 Ünlü Türkolog Wilhelm Radloff'a göre Gagavuz ismi, Ağuz veya Oğuz-Uz sözcüklerine, Uzlarda bir kabile manası ifade eden Ga yahut Gaga sözcüğünün getirildiğini düşünmektedir. 🔹 Ülkemizin önemli Türkologlarından Ahmet Bican Ercilasun ise Gagavuz adının Kıpçaklarla Uzların kaynaşmasından Gaga-uz şeklinde ortaya çıkabileceğini söylemektedir. 🔹 Gagavuz adının 'Kıpçak ülkesinden gelen Oğuz' anlamında kullanılmış olabileceğini düşünen Ercilasun, Gaga sözcüğünün Anadolu ağızlarındaki 'kuru esmer' anlamını da dikkate alarak bu adın 'kuru esmer Oğuz' şeklinde açıklanabileceğini belirtir. Türk lehçelerinde 'seyahat' GAGAVUZYA'NIN BAŞKENTİ: KOMRAT 🔹 Gagavuz veya Gagauz Özerk Bölgesi, Moldova'ya bağlıdır. Ülke bayrağında bulunan üç yıldızdan biri, Gök Oğuz yerinin başkenti Komrat'ı temsil etmektedir. 🔹 Efsaneye göre bir Bayıroğlu, simsiyah yağız atıyla bir yarıktan çıkar. Göçmekten yorulan ve çokça zayiat veren bu millete yardım elini uzatır. Onlara bu topraklara yerleşmesini salık verir. Efsanedeki Bayıroğlu'nun atı kömür renginde olduğundan başkente 'Komrat' adı verilmiştir. *Salık vermek ne demek? Bir şeyin bulunduğu yeri haber vermek manasına gelir. Ya da bir şeyin iyi, güzel diye uygunluğunu bildirmektir. YEMEK KÜLTÜRLERİ 🔹 Gagavuzların yemek kültürü, bulundukları coğrafyanın bir başka tezahürü olmuştur. Rus, Moldovan, Bulgar, Romen ve Ukrayna gibi halklar ile etkileşim içinde olduklarından ötürü bu yemek kültürlerine de yansır. Bu nedenle başta hamur mayalama ve ekmek yapım yöntemleri daha çok Slavlara benzemektedir. 🔹 Bunun yanında diğer Türk toplulukları gibi; kurban eti, pide, gözleme, bazlama gibi yiyeceklerin kutlama günlerinde bir ziyafet yemeği olarak yapıldığını görmekteyiz. Kutadgu Bilig'de yeme-içme geleneği GAGAVUZ TÜRKÇESİNİN SÖZLÜ KÜLTÜRÜ 🔹 Günümüzde Gagavuzların çoğu yaşadığı ülkelerin dillerini, öz dillerinden daha iyi bilmektedir. Çünkü bulundukları ülkelerde azınlık konumundadırlar. Oralarda kendi dilleri ile iletişim kuramazlar, dillerini sadece aile içinde kullanırlar. 🔹 Kendi dillerinde sözlü kültür ögesi olarak atasözleri ve deyimleri örnek gösterebiliriz. Deyimlere 'demekler', atasözlerine ise 'söleyiş veya süleyiş' demektedirler. Elbette sözlü kültür ögeleri bunlarla sınırlı değildir. Türküler, bilmeceler, maniler, fıkralar, masallar ve daha sayabileceğimiz daha pek çok sözlü gelenekleri bulunur. ▶ Aaç ayı oynamas. 'Aç ayı oynamaz.' Atasözü 🖍 ▶ Bir yöküzüm var, kuyru koparmadan, dama girmes. (Armut) 'Bir öküzüm var kuyruğunu koparmadan dama girmez.' Bilmece🖍