Asıl sebebi 'düşünmek' olan hastalık

Tıp dünyasında serebropati kavramı, 'Herhangi bir beyin hastalığı, beyindeki lezyona bağlı olarak gelişen zihni bozukluk' olarak tanımlanıyor. Ancak psikoloji bilimi serebropati kavramını daha özel durumların görüldüğü bilişsel bozuklukları açıklamak için kullanır. Psikolojiye göre serebropati kavramı yoğunlaşma, karar verme, bellek ve sözcük çağrışımını etkileyen bilinç dalgalanmaları ile bilişsel bozukluğun sürekli mevcut olduğu durumdur. Serebropatiye neden olabilecek birçok faktör bulunmakla beraber asıl sebebinin çok fazla düşünmek ve zihni çok fazla zorlayan dışsal baskılar olduğu tahmin ediliyor. Serebropati ile ilgili literatürde yer alan hemen hemen tüm bilgiler Orta Doğu ve Afrika'da yapılan araştırmalar sayesinde edinildi. Ancak hastalık, dil farklılıkları nedeniyle Avrupa ülkelerinde ve Türkiye'de çok bilinmiyor. Ayrıca, çeviri hataları nedeniyle kaynaklarda serebropati üzerine yanlış bilgiler de mevcut. Serebropati kavramının temeli ilk olarak 1960 yılında Kanadalı psikiyatrist Raymond Prince tarafından ortaya atılan Brain Fag Syndrome (BFS)'a dayanır. BFS, Türkçe 'de beyin yorgunluğu anlamına gelir. Prince, 60'lı yıllarda o dönemde yeni bağımsız olmuş Nijerya'da lise ve üniversite öğrencileriyle çalışıyordu. Öğrenciler üzerinde yaptığı gözlemlerde duygusal ve bedensel şikayetleri ortaya çıkaran bir dizi belirti buldu. Uyku ile ilgili bilişsel şikayetler, baş ve boyun ağrıları, bilgi toplama ve saklamada zorluk ve göz ağrısı bu bulgulardan bazılarıydı. Birçok kez tekrarlanan bu referansları göz önüne alan Prince, bu belirti kümesine 'zihinsel tükenme' ismini verdi. Prince'e göre semptomlar genellikle yoğun okuma ve çalışmalardan önce ya da sonra; kişinin 'beyin işçiliği' denilen eyleme çok fazla maruz kaldığı zamanlarda ortaya çıkıyordu. Bu durumlar literatürde yer almadığı için tanıdık da değildi. Dolayısıyla hastalık Güney Nijerya'da 'kültüre bağlı sendrom' olarak düşünüldü. Daha sonra diğer Afrika bölgelerinde de konuyla alakalı raporlar gelmeye başladı ve bu vaka raporları Afrikalı öğrencilerde çalışma ile ilişkili psikolojik sıkıntılara dikkat çekti. Hastalığın sebebi olarak da kendilerine has bir dile ve bir kültüre sahip olarak büyümüş Afrikalı öğrencilerin Batı'nın eğitim sistemine uyum sağlamaya çalışmaları sırasında ortaya çıkan fazla zihin yükü olarak tahmin ediliyor. Konsantre olma, öğrenme, hatırlama veya düşünme yeteneğinin yitirilmesi ile karakterize edilen ve genellikle baş, boyun ağrısı ile birlikte ve bulanık görme hissi, basınç veya gerginlik hissinin eşlik ettiği hastalık, anksiyete, depresyon ve somatoform bozuklukları andırır ve bu bozuklukların bir arada görüldüğü vakalara benzetilebilir. 2015 yılında O. A Ayonrinde ve arkadaşları tarafından Nijerya'da tekrarlanan araştırma bulgularına göre psikiyatrist başına düşen yıllık klinik vaka yükünün yaklaşık % 0.78'ini beyin yorgunluğu tanısı almış hastaların oluşturduğu, benzer semptomlarla başvuran hastaların daha çok anksiyete ve somatik semptom bozukluğu tanılarını aldığı tespit edilmiş. Bu durum, günümüzde hâlâ var olan bir hastalık olduğunu gösteriyor. Serebropati, kişinin yoğun zihinsel aktivite sonucu hiçbir uyarana odaklanamaz, algılayamaz ve tepki veremez hale gelmesidir. Türkçe literatüre 'beyin yorgunluğu' olarak çevrilmiş ancak bu durum tükenmişlik sendromuna benzetilmesine yol açmıştır. Serebropati durumunda hasta zihninin çok fazla dolu olduğunu hisseder, düşünmesi gereken konular üzerine yoğunlaşamaz ve kaygı, bulantı, ağrı gibi belirtilere rastlanabilir. Zihinsel enerji son seviyesine kadar kullanılmıştır. En ufak ayrıntıyı bile hatırlayamayacak hale gelen hastanın beyin dalgalarında da farklılaşma gözlenir. Tükenmişlik sendromuna oranla yaşamsal işlevleri çok daha fazla etkiler ve hasta hemen hemen hiçbir şey yapamaz hâle gelir. Belirtileri ve 'Beyin Yorgunluğu' ismiyle yazılmış haberlerini okuduğumuzda hepimizin muhakkak yaşadığı bir durum gibi görülse de aslında nadir görülen ve çok ağır sonuçları olan bir hastalıktır. Öyle ki serebropatiye sahip bir birey için okuduğu yazıdaki cümleleri takip etmek bile imkansızdır. Aşırı zihinsel yorgunluktan kaynaklanan zihinsel stres, uyku kalitesi ve süresinin yetersiz olması, diğer insanlara çok fazla maruz kalma, kişinin kendisine ya da sevdiklerine uzun süre vakit ayıramaması, çalışma ortamının ergonomik koşullar açısından yetersiz olması, elektronik cihazlara çok fazla maruz kalmak bunlardan bazılarıdır. Hastalık en çok haftada 80 saatten fazla mesai yapan Japon büro çalışanları ve Batı eğitim sistemine uyum sağlamaya çalışan Nijeryalı öğrencilerde daha sık görülüyor. Serebropatinin tedavisinde ilk adım diğer psikolojik hastalıklarda da olduğu gibi fark etmektir. İçinde bulunduğu durumun nedeninin ailesi aracılığıyla veya tek başına farkına varan hasta bu koşulları devam ettirdiği müddetçe şikayetlerinin devam edeceğini kabul etmeli ve zihinsel stres yaratan durumlardan uzaklaşmalıdır. Bu 1-2 haftalık 'resetlenme' süreci sonrası hastanın algı, bellek, çağrışım ve yürütme işlevlerinin tekrar normal seviyeye dönmesi beklenir. Ancak hastanın zihinsel stres yaratan ortamdan kaçamadığı durumlarda psikoterapi alması şarttır. Kendine vakit ayırabilen, sık sık toprakla temas eden, iş koşulları konforlu ve çalışma saatleri esnek olan kişilerde serebropatinin daha seyrek görüldüğü uzmanlar tarafından belirtiliyor. (Derlenmiştir.)

Asıl sebebi 'düşünmek' olan hastalık

TIP DÜNYASINDA HASTALIĞIN TANIMI BAŞKA