21’inci yılında 28 Şubat mağdurları

28 Şubat postmodern darbesiyle irticanın hedef alındığı iddia edilerek seçilmiş bir hükümet yıkıldı, bu darbenin ardından alınan Milli Güvenlik Kurulu (MGK) kararları başta kamu, ekonomi ve eğitim alanlarında olmak üzere pek çok insanın mağduriyetine neden oldu. 28 Şubat 1997'de Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel başkanlığında toplanan ve 8 saat 45 dakika süren MGK'da alınan kararlarla başlayan 28 Şubat süreci, ülkede binlerce kişiyi etkileyen çizgide ilerledi. MGK bildirisinin yayımlanmasının ardından, 1 Mart 1997'de askerlerin MGK toplantısına getirerek, hükümetten yapılmasını istediği 20 madde ortaya çıktı. Bu taleplerin arasında, 'Temel eğitimin 8 yıla çıkması, imam hatip okullarının meslek okullarına dönüştürülmesi, irticai faaliyetlere karıştıkları için TSK'daki görevlerine son verilen askerlerin belediyelerde istihdam edilmesinin önüne geçilmesi' de vardı. HAYATLARI DEĞİŞTİREN BAŞÖRTÜSÜ YASAĞI Türkiye'de 'irtica' tartışmaları kapsamında en büyük darbeyi başörtülü kadınlar aldı. Dönemin Başbakanı Necmettin Erbakan'ın bütün itirazlarına rağmen, MGK kararları, 14 Mart'ta Meclis'ten geçerek uygulanmaya başlandı. Sağlık Bakanlığı tarafından, 26 Mart'ta tüm illere 'başörtüsü yasağı genelgesi' gönderilmesiyle ilk uygulama başlamış oldu. Bu tarihten itibaren laiklik ve irtica tartışmaları çerçevesinde ele alınan 'başörtüsü yasağı' nedeniyle, birçok kamu görevlisi hakkında soruşturma açıldı, hatta bazılarının işlerine son verildi. Öğrencilerin de başörtülü bir şekilde eğitim almaları yasaklandı. 'İNSANLAR, EŞLERİ VE İŞLERİ ARASINDA TERCİH YAPMAYA ZORLANDI' Bu süreçte, başörtüsü yasağı sadece kadınları değil eşi başörtülü erkekleri de etkiledi. Sayısı tespit edilemeyen çok sayıda erkek, eşi başörtülü olduğu için veya 'irticai fikirleri ya da faaliyetleri' nedeniyle işten atıldı. İnsanlar, eşleri ve işleri arasında tercih yapmaya zorlandı. Bu süreçte, kadınlara yönelik bir hak ihlali olan 'başörtüsü yasağı' konusunda kadın derneklerinin ilgisizliği dikkati çekti. Sivas Cumhuriyet Üniversitesinde, hemşirelik bölümü birincisinin, başörtülü olduğu için törene alınmaması, o yıllarda 28 Şubat haksızlıklarının sembolü oldu. 28 Şubat mağduru başörtülü kadınların anlattıklarına göre, okullarda görevlendirilen müfettişler, tek tek bütün kadınların saçını çekerek, başındakinin peruk mu yoksa kendi saçı mı olduğunu kontrol ediyordu. BAŞÖRTÜLÜ ÖĞRENCİLERE 'İKNA ODASI' İstanbul Üniversitesi'nde, 1997 yılında başörtülü öğrencilerin kayıtları yapılmadı. Bunun için üniversite yöneticilerinden Nur Serter başkanlığında ikna odaları kurularak, başörtülü öğrencilerle özel görüşmeler yapıldı. Bu uygulamaya vatandaşlar büyük tepki gösterirken, pek çok ilde başörtüsü yasağına yönelik protestolar düzenlendi. Öğrencilere iki seçenek bırakıldı, ya başlarını açarak yükseköğrenimlerini sürdüreceklerdi ya da açmayıp üniversite hayallerine veda edeceklerdi. Bazıları evine döndü, bazıları ise istemese de başlarını açarak ya da peruk takma yoluyla öğrenimlerine devam etti. Kimi ise eğitimini yurt dışında sürdürdü. 11 Ekim 1998'de başörtüsü yasağına karşı dünyanın en büyük sivil toplum eylemlerinden biri olan 'Özgürlük İçin El Ele' eylemi düzenlendi. İstanbul'da başlayan bu eylem, kısa sürede tüm Türkiye'ye yayıldı. Eylemlerde çok kişi gözaltına alınırken birçok isim tutuklandı, bazı isimler ise idamla yargılandı. MECLİS'TE BAŞÖRTÜLÜ VEKİLE İZİN VERİLMEDİ Merve Kavakçı, 1999 yılında Fazilet Partisi'nden milletvekili seçildi ancak başörtülü olduğu için Türkiye Büyük Millet Meclisinde (TBMM) yemin etmesine izin verilmedi. Kavakçı, Genel Kurul salonuna geldiğinde Fazilet Partisi dışındaki partilerin milletvekilleri ayağa kalkmış, sıraların üzerine vurarak 'Dışarı' sloganları atmışlardı. Bülent Ecevit'in kürsüye gelerek, 'Türkiye'de hanımların giyim kuşamına, başörtüsüne özel yaşamlarına hiç kimse karışmıyor ancak burası hiç kimsenin özel yaşam mekanı değildir. Burası devletin en yüce kurumudur. Burada görev yapanlar devletin kurallarına, geleneklerine uymak zorundadırlar. Burası devlete meydan okunacak yer değildir. Lütfen bu hanıma haddini bildiriniz.' ifadelerini kullanmıştı. Bu konuşmanın gerçekleştiği 2 Mayıs 1999 gününden yıllar sonra, 2015 yılının Haziran ayında Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin tarihinde bir ilk yaşandı. AK Parti Ankara Milletvekili Lütfiye Selva Çam, TBMM'de yemin eden ilk başörtülü vekil oldu. 8 YILLIK KESİNTİSİZ EĞİTİM MAĞDURLARI MGK kararları doğrultusunda 8 yıllık kesintisiz eğitim, tüm yurtta uygulamaya kondu. Bu uygulama, imam hatip liselerinin yanı sıra meslek liselerini de olumsuz etkileyerek, mesleki ve teknik eğitim-öğretimi bitme noktasına getirmişti. İmam hatip lisesi ve meslek lisesi öğrencilerinin sadece kendi alanlarında üniversite okumalarına izin verilirken, diğer üniversitelere girmelerinin önüne büyük bir engel konuldu. Öte yandan üniversite sınav puanlarının hesaplanmasında katsayı uygulamasına geçilerek, öğrencilerin puanları düşürüldü. Bu uygulama nedeniyle, bu okullara giden öğrenci sayılarında büyük bir düşüş yaşandı. REFAH PARTİSİ KAPATILDI Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Vural Savaş, Refah Partisi hakkında, 'Laik cumhuriyet ilkesine aykırı eylemlerin odağı olduğu' iddiasıyla kapatma davası açtı. Refah Partisi, 16 Ocak 1998'de kapatıldı. Necmettin Erbakan, Şevket Kazan, Ahmet Tekdal, Şevki Yılmaz, Hasan Hüseyin Ceylan ve İbrahim Halil Çelik'e 5 yıl siyaset yasağı getirildi. Bu kararın ardından Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde açıklama yapan Necmettin Erbakan, 'Bu alınmış olan karar, tarihin akışı içerisinde basit bir noktadır. Refah Partisi ve onun davası bu kararlardan zerre kadar etkilenmez. Bu kabil kararlardan tek bir sonuç çıkar, o da Refah inancının tek başına iktidarı. Bu olayın arkasından Refah Partisi'nin, davasının, camiasının çok daha büyüyüp gelişeceği kesinlikle açıktır.' ifadelerini kullandı. 'YEŞİL SERMAYE' FİŞLEMESİ Anadolu'da 28 Şubat öncesinde kurulup büyüyen bazı şirketler, 'yeşil sermaye' olarak fişlendi. O dönemde yürütülen çeşitli kampanyalarla 'yeşil sermaye' diye ürünlerine satış yasakları konan şirketler birer birer kapatıldı. 28 Şubat sürecinin sebep olduğu toplam ekonomik zararın 381 milyar dolar olduğu ifade edildi. Bu süreç ve sonrasında gerçekleştirilen başarısız ekonomi politikaları, 2001 krizinin kapısını araladı. 28 Şubat süreci ve 2001 krizinin oluşturduğu iç borcu kapatmak için 251 milyar 563 milyon dolar ödendi. 28 ŞUBAT'IN SİVİL TOPLUMA ETKİSİ 28 Şubat sürecinde, eğitimden siyasete kadar hayatın birçok alanında olduğu gibi sivil toplum alanında da önemli gelişmeler yaşandı. İnsan hakları alanında faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşlarının şubeleri, 'irticai faaliyet' iddialarıyla kapatıldı, hesaplarına el konuldu. Dernek ve vakıfların yöneticilerinin evleri baskın yapılarak arandı. 28 Şubat süreciyle birlikte dini derneklerin sayılarında bir azalma görülürken, sürecin etkisinin azalmasıyla bu tür dernek ve vakıfların sayısında artış oldu. BAZI RAKAMLARLA MAĞDURİYETLER 28 Şubat sürecinde 'irtica' suçlamasıyla, 1635 kişi Yüksek Askeri Şura (YAŞ) kararlarıyla Türk Silahlı Kuvvetlerinden atıldı. 1997-2001 yılları arasında 11 bin öğretmen istifa ederken, 3 bin 527 öğretmenin görevine son verildi. Aynı dönemde kılık-kıyafet ve fişlemeler nedeniyle 11 bin 890 öğretmen disiplin cezası alırken 33 bin 271 öğretmen disiplin soruşturmasına tabi tutuldu. Milli Eğitim Bakanlığında, 28 Şubat sürecinde 4 bin 625 personel fişlendi. Kılık kıyafet yasağı nedeniyle 139 kamu görevlisinin yükseköğretim kurumlarında, irtica gerekçesiyle de 128 kişinin Diyanet İşleri Başkanlığındaki görevlerine son verildi. Yine irtica gerekçesiyle 71 kaymakama meslekten el çektirilirken, 210 vali/kaymakam hakkında rapor tanzim edildi. İrticai faaliyette bulundukları iddiasıyla 21 vakıf kapatıldı, kapatılan vakıfların 187 taşınmazına el kondu. 28 Şubat sürecinde el konulan bankaların devlete getirdiği yük, 17 milyar 300 milyon dolar oldu. 2001-2007 döneminde yüksek faiz ödemelerinin ekonomiye maliyeti 78 milyar dolara ulaştı. 'O YILLARI HATIRLAMAK BİLE İSTEMİYORUM' Adana'da 28 Şubat sürecinde görev yaptığı hastanede, başörtüsü gerekçesiyle istifaya zorlanan Dr. Münevver Akbaş, yaşadığı günleri unutamıyor. 28 Şubat sürecinde, Adana Sosyal Sigortalar Kurumu Hastanesinde çalışan ve baskılar nedeniyle görevinden ayrılmak zorunda kalan 50 yaşındaki Akbaş, o günleri hatırlamak bile istemiyor. O dönem kendisi gibi birçok kişinin mağdur edildiğini anlatan Akbaş, 'Bazen insanlar söylenir ya 'gençlik yıllarına dönsem' diye, ben o yılları hatırlamak bile istemiyorum. Zor bir zaman dilimi yaşadık.' dedi. Hastanede görev yaparken yöneticilerin, acil servislerde ve nöbetlerde kendilerini değerlendirdiğini anlatan Akbaş, 'Sorunlar hep vardı ve huzursuzduk. Hani Necip Fazıl Kısakürek diyor ya, 'Öz yurdunda garipsin, öz vatanında parya' biz de öyleydik. Sürekli birisi görür şikayet eder mi? Bunun korkusu ve endişesindeydik. Bir gün Adana'da görev yaptığım hastanenin başhekimi bizi yanına çağırdı. Odasına gittiğimizde 'saat 16.00'da Ankara'ya faks çekeceğim. Başınızı açıyor musunuz? Yoksa memuriyetten ayrılıyor musunuz?' dedi. Bunu duyunca donduk kaldık. Ben yıllık iznimi kullandım. Daha sonra kamudan istifa etmek zorunda kaldık.' diye konuştu. 'HER ŞEYE SIFIRDAN BAŞLAMAK ZORUNDA KALDIM' Akbaş, kamudan istifaya zorlandıktan sonra kendisi için zor bir sürecin başladığını belirterek, şöyle devam etti: '(Memuriyete geri nasıl döneriz) diye düşünmeye başladık ama baktık ki böyle bir durum olamayacak. O zaman bu darbeyi yapanlar 'hiç beklemeyin, 28 Şubat bin yıl sürecek' dediler. Ben de hekim olduğum ve işimi çok sevdiğim için hemen bir klinik açmaya karar verdim. Her şeye sıfırdan başlamak zorunda kaldım. Kendi gayretimle gece yarılarına kadar çalıştım. Çocuklarımın bakım ve psikolojik sorunlarıyla sıkıntılı bir dönemdi. Bazen insanlar söylenir ya 'gençlik yıllarına dönsem' diye, ben o yılları hatırlamak bile istemiyorum. Zor bir zaman dilimi yaşadık.' 20 yıldır insanüstü denilebilecek bir gayret sarf ederek çalıştığını ifade eden Akbaş, şunları kaydetti: '(Başörtülü üniversiteden nasıl mezun oldunuz) diye soranlar bile oldu. Kamuda görev yaparken bana tedaviye gelen çok sayıda hastam ve insanlar bana ön yargılı yaklaştı. Yeniden bir hasta potansiyeli oluşturdum ama artık ben de kamuya dönerek devletim adına hizmet vermek istiyorum. Orada da elimizden gelenin en iyisini yapmaya çalışacağız. Bu kadim medeniyetin hayallerini gerçekleştirmek dururken, böylesi meselelerle uğraşmak bu necip millete hiç yakışmıyor. Birbirimizi sevmeli ve kenetlenmeliyiz. O zaman görülecek ki bu necip millet çok güzel ufuklar açacaktır.' 'BAŞÖRTÜLÜ EŞİNİ ANCAK ARABA BAGAJINDA LOJMANINA GÖTÜREBİLENLER VARDI' 28 Şubat sürecinde Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) ile ilişiği kesilen yüzbaşı Sadık Güray Balatekin, 'Nizamiyelerde eşini arabanın bagajına koyarak geçenler oldu. Arka koltuğa yatırdığı eşinin üzerini battaniyeyle örterek lojmanına girenler oluyordu.' dedi. Balatekin, 28 Şubat öncesi ve sonrası yaşadıklarını anlattı.Askerlik mesleğine severek başladığını dile getiren Balatekin, 1984'te Kara Harp Okulu'na girdiğini, 1988'de de topçu teğmen olarak mezun olduğunu söyledi. Balatekin, 1989'da kıta hizmetine başladığını aktararak, evliliğini de bu dönemde yaptığını ifade etti. Eşinin de matematik öğretmeni olarak Diyarbakır'da çalışmaya başladığını belirten Balatekin, '1991'de baskıları hissetmeye başladık. Alay komutanı 'Yemeklere neden gelmiyorsunuz?' şeklinde soruyordu. Bu şiddetli bir soru değil, ailemin durumunu bildiği için serzeniş şeklindeydi. 1992'yle beraber baskıları hissetmeye başladık. 1992'de çalıştığım birlik Siverek'e intikal etti. Yerleşimi oraya taşıdık. 17 Kasım 1992'de nöbetçiydim. Rahmetli eşim hamile, iki yaşındaki çocuğumla lojmandaydı. Alay, lojmanlar ve kışla birbirine çok yakındı. Akşam saatlerinde bir çatışma başladı ve 45 dakika sürdü. Lojmanlar bölgesine gittiğimde evim oturulacak durumda değildi. Eşim tam bir gaziydi. Yaralanmıştı. Roket atılmıştı. Ertesi gün kolordu komutanı 'geçmiş olsun' ziyaretlerine geldi. Eşimin durumu anlatılmış olmalı ki uzaktan bir 'merhaba' dedi. Şanlıurfa Valisi bize sıkı sıkı sarılarak 'Bunun hesabı sorulacak.' dedi. O zaman aradaki farkı anladık.' diye konuştu. 'EŞİNİ ARABANIN BAGAJINA KOYUP LOJMANA GİRENLER VARDI' Şark görevini Diyarbakır'da tamamladığını aktaran Balatekin, asıl baskıları Çorlu'da yaşadığını dile getirdi. Balatekin, 1994'e geldiğimizde tayinlerde kullanılmak üzere subay ve astsubay eşleri ile 12 yaşından büyük çocuklarının fotoğraflarının istendiğini belirterek, şöyle devam etti: 'Tayin olacaksınız ama eşinizin ve çocuğunuzun fotoğrafı isteniyor. Eş ve çocukların tipine göre mi tayin edileceksiniz? Çok garipti. Kısa süre sonra anlaşıldı ki eşi başörtülü olan subaylar ve 12 yaşından büyük kız çocukların tespiti, o subay ve astsubayın 'şüpheli' ve 'sakıncalı' kategorisine sokulması için yapıldı, takibe başlamak için yapıldı. Ben de eşimin başörtülü fotoğrafını verdiğim için o kategoriye girdim. Bu trend artarak yükseldi. Lojmanlara ve orduevine alınmama çok keskin bir hal haldı. Tesislerden alışveriş yaptırılmamaya başlandı. Hatta bir müddet sonra 1994-1995 bağlamında çoğu lojmanlar bölgesine, başörtülü aileler kendi evlerine giremiyordu. Nizamiyelerde eşini arabanın bagajına koyarak geçenler oldu. Arka koltuğa yatırdığı eşinin üzerini battaniyeyle örterek lojmanına girenler oluyordu.' 'TERÖR OPERASYONUNDAN GELDİM, TERÖRİST MUAMELESİ GÖRDÜM' Baskıların arttığı süreçte 1998'de Ardahan Göle'ye tayin olduğunu dile getiren Balatekin, eşinin başörtülü olduğunu öğrenen garnizon komutanın, 'Senin gibi bir adamın böyle eşi olamaz.' şeklinde tepki verdiğini anlattı. Balatekin, bu tepkiden sonra işlerin her gün daha da kötüye gittiğini vurgulayarak, 'Sen ağzınla kuş tutsan bu orduda kalamazsın.' dediler. Anladık ki bizimle alakalı film orada kopmaya başladı. Bu konuşmaların ardından bir aylık görevlendirmeyle Tunceli bölgesine gittim. Sonra kışlaya döndük. Geri gelişimizin ilk pazartesi günü herkese sarı bir zarf verildi. Herkes mutluydu. Bana da bir zarf verildi. Benim zarfımda 'Eşinizin kılık ve kıyafeti Atatürk ilke ve inkılaplarına aykırı olduğu için sosyal tesislere girmesi yasaklanmıştır.' ibaresi vardı. Terör operasyonundan geliyorum ama terörist muamelesi görüyorum. Ne için? Eşimin kıyafeti ve dindarlığımız için. Tabur komutanı bunu üzüntüyle tebliğ etti. Sıkıntılar artmaya başladı. Daha sonra arkadaşları eşimi çay bahçesine davet ettiler. Eşim gitmekte tereddüt etti. Yine de gitti. Kısa süre sonra iki gözü iki çeşme ağlayarak geri geldi. Aynı komutan eşimi arkadaşlarının yanından kovdurmuş. Çok ağır bir itham. İki türlü ağır. Birincisi inancınız hakir görülüyor, ikincisi arkadaşlarınızın yanında tecrit ediliyorsunuz.' şeklinde konuştu. Eşinin 1999'da rahatsızlandığını ve tetkiklerini revirde yaptırmak istediklerini aktaran Balatekin, 'Garnizon komutanının kesin emri var, başörtülülere bakılmayacak.' engellemesiyle karşılatıklarını söyledi. '15 GÜN İÇİNDE HEM EŞİMİ HEM DE İŞİMİ KAYBETTİM' Sadık Güray Balatekin, eşini muayene için İstanbul'a ailesinin yanına gönderdiğini, 15 gün sonra bacanağından gelen telefonla eşinin mide kanseri olduğunu öğrendiğini belirtti. Eşine rahatsızlığının ne olduğunu söyleyemediğini anlatan Balatekin, 'O sıradan bir mide rahatsızlığı olarak biliyordu ama benim için dünya çok sarsılmıştı.' dedi. Balatekin, eşinin tedavisi için Ankara'ya tayin istediğini ifade ederek, Ankara Kara Havacılık Okulu'na tayin olduğunu, eşinin de GATA'da tedaviye başladığını dile getirdi. O dönemde Yüksek Askeri Şura'nın olağan dışı fazlaca toplandığını anımsatan Balatekin, 'O senenin 2. YAŞ kararıyla 26 Kasım 1999'da bizim atılma kararımız alındı. Tebliği birkaç gün sonra yapıldı. O gün de eşimin karın ağrısı artmıştı. O gece hastaneye gittik. Müdahale sonrası rahatlama sağladık. Ama ben o gün atılmışım. Pazartesi sabahı albay bir arkadaşımız geldi 'Yüzbaşım, disiplinsizlik nedeniyle TSK'yla ilişiğiniz kesildi.' dedi. İlginçtir ama hatırladığım ağzımdan çıkan tek şey 'Elhamdülillah' oldu. Disiplinsiz değildim. Ertesi gün her şeyimizi teslim ettik. Sağlık karneleri vesaire. Eşimin tedavisi orada sona erdi. Eşimin tedavi gördüğünü bile bile attılar. Atılmamdan 15 gün sonra eşim vefat etti. Tabii bir anda sevdiğim iki şeyi, eşimi ve işimi kaybettim. Atlatmak kolay değil. İmandan aldığımız güçle tahammül etmeye çalışıyoruz. 2, 4 ve 9 yaşında üç çocuğumuz vardı. Annesiz kaldılar. Böyle bir zalimlik üzerinden topluma mesaj veriyorlardı. Bir anda cüzzamlı gibi oluyorsunuz. Rahmetli babam ve annem büyük destek verdiler.' diye konuştu. İstanbul'a gelerek sivil işlerde çalıştığını dile getiren Balatekin, bu şartlarda çocuklarını yetiştirdiğini söyledi. Kendisi gibi ordudan atılanların büyük sıkıntılar yaşadığını vurgulayan Balatekin, sözlerini şöyle sonlandırdı: 'Kan kustuk ama kızılcık şerbeti içtik. Kendimize de zarar vermedik. Milletin bütün mukaddesatını muhafaza edecek her şeyi yaptık. Atılan arkadaşların belki trafik cezalarını bile bulamazlar, böyle insanlardır. Bizim bu sabrımız, 'çatışma olmasın' diyeydi. Belki de istedikleri oydu. Bu kadar insanı ayağa kaldırmak, reaksiyona sokmak, toplumu kaosa sürüklemek... Ama elhamdülillah atılanlar buna tevessül etmedi. Bu arkadaşlardan inanın yüz tanesi bir araya gelse ortalığı ayağa kaldırırdı. Hiçbiri en ufak bir vukuatın içinde bulunmadı.'