15 tarihi fotoğrafla Soğuk Savaş’ın akıllara kazınan sembolü "Berlin Duvarı"

Batı Almanya, ittifak ülkelerinin desteği yanında serbest piyasa ekonomisi ve demokratik yapısıyla gelişti. Ekonomisi ve siyasi yapısı Sovyet sosyalist sistemine dayanan Doğu Almanya'nın gelişmemesi, buna karşılık Batı Almanya'nın refah seviyesinin yüksek olması nedeniyle 10 binlerce kişi Doğu'dan Batı'ya kaçmaya başladı. Batı Almanya'ya kaçmak isteyenler bunun için en uygun kent olan Berlin'i kullanıyordu. 1961'de Alman Demokratik Cumhuriyeti'nde yaşayanların Batı Berlin'e kaçmasını engellemek için bir gecede inşa edilen duvarın yıkılışı, Soğuk Savaş için de bir dönüm noktası olmuştu. 1949-1961 yılları arasında özellikle eğitimli ve kalifiye gençlerin de bulunduğu yaklaşık 3 milyon kişi, ekonomisi daha da kötüye giden Doğu Almanya'dan Batı'ya kaçtı. Berlin Duvarı, Doğu Batı ihtilafı ve Almanya'nın bölünmesinin en belirgin sembollerindendi. Yoğun güvenlik önlemlerinin alındığı toplam 167,8 kilometre uzunluğundaki duvarı aşmaya çalışırken birçok Alman hayatını kaybetti. Doğu Almanya yönetimi bu kaçışları engellemek için 12 Ağustos 1961 Cumartesi gecesi Berlin'de gizlilik içinde sınırı kapatma kararı aldı. 13 Ağustos sabahı Doğu Almanya askerleri Sovyet yönetiminin yer aldığı bölgeyi dikenli tellerle kapattı. Bu teller de kaçışları engelleyemeyince 17 Ağustos gecesi, daha sonra 'Utanç duvarı' olarak anılacak 3,6 metre yükseklikteki Berlin Duvarı tuğlalarla örülmeye başlandı. Bu gösterilerin yanı sıra çok sayıda kişi Prag, Varşova ve Budapeşte'deki Alman büyükelçiliklerine başvuruda bulunarak Batı Almanya'ya gitmeye çalışıyordu. Bu gelişmeler Doğu Almanya hükümetini seyahat düzenlemesi yapmaya zorladı. Doğu Almanya'yı yöneten Sosyalist Birlik Partisi (SED) sözcüsü Günter Schabowski, 9 Kasım akşamı düzenlediği basın toplantısında hükumetin yürürlüğe koyacağı seyahat düzenlemesini okudu. İnsanların kaçmasını önlemek için gözetleme kuleleri, bekçi köpekleri, ışıklandırma, araba çukurları ve makineli tüfekler vardı. Girmek kesinlikle yasaktı. 'Ölüm şeridi' olarak anılan bu ürpertici bölge kaçakların ayak izlerinin belli olması için özel çakıl taşlarıyla kaplanmıştı. 1987'de dönemin ABD Başkanı Ronald Reagen, Batı Berlin'de yaptığı konuşmada dönemin Sovyetler Birliği Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov'a 'Bu duvarı yık' çağrısında bulundu. Mihail Gorbaçov'un açıklık ve yeniden yapılanma (Glasnost ve Perestroyka) politikası ile Polonya'daki sendika eylemleriyle eski Doğu Bloku ülkelerinde başlayan reform süreci, 1989'da Macaristan ve Doğu Almanya'yı da etkisi altına aldı. Doğu Almanya'da insanlar özgürlük için 1989'un yaz aylarında sokaklara çıktı. Berlin Duvarı'nın büyük bir çoğunluğu 1989'da yıkılmıştı. Kalıntılardan küçük bir kısmı ise 2018 yılına kadar bilinmiyordu. Berlin'de Schonholz'da bulunan bu parçanın, tarihçi Christian Bormann tarafından 1999 yılında keşfedildiği fakat sır olarak saklandığı belirtildi. Schabowski, bir gazetecinin bu düzenlemenin ne zamandan itibaren geçerli olacağını sorması üzerinde 'ivedilikle, hemen' yanıtını verdi. Bunun medya üzerinden yayılması üzerine halk sınıra geçiş noktalarına ve duvarın bulunduğu bölgelere akın etti. Aynı gece insanlar duvarın üzerine çıkarak duvarı yıkmaya başladı. Duvarın resmi olarak yıkılmasına ise 13 Haziran 1990'da başlandı. 'Utanç duvarının' yıkılışı Soğuk Savaş'ın sona ermesine ve iki Almanya'nın birleşmesine yol açtı. Soğuk Savaşın simgesi olan Berlin duvarına rağmen 28 yıl içinde Doğu Almanya'dan Batı Almanya'ya kaçışlar devam etti. Berlin Duvarı'nın yıkıldığı 9 Kasım 1989'a kadar 5 bin 75 kişi Batı'ya kaçmayı başardı. 186 gözetleme kulesinin bulunduğu duvarı geçerek Batı Almanya'ya kaçmaya çalışan en az 138 kişi ise hayatını kaybetti. Böylelikle Berlin'in ortasından yaklaşık 44 kilometre, çevresinde ise 112,7 kilometre uzunluğunda duvar örülmüş oldu. Duvarın yapımı sırasında sınır bölgesinde bulunan bazı evlerden insanlar pencerelerden atlayarak kentin batı kısmına geçtiler. Daha sonraki yıllarda duvarın etrafında güvenlik önlemleri artırılarak gözetim kuleleri, ölüm şeridi ve iç duvar gibi başka unsurlar da eklenerek genişletildi. Doğu Berlin ile Batı Berlin arasında 8 sınır geçiş noktası kuruldu. En tanınan sınır geçiş noktası ünlü 'Friedrichstrasse' üzerinde bulunan 'Checkpoint Charlie' olarak kabul ediliyor. Berlin Duvarı'nın yapılması yer altı ulaşımını da etkiledi. Önceden ortak kullanılan metro bile kaçakları önlemek için bölündü. Batı Berlin, Doğu Berlin metrosunu 'trenlerin durmadığı istasyon' olarak tanımlarken Doğu Berlin karşı tarafı haritalardan sildi, adeta yok saydı. Berlin Duvarı'nın arasındaki yasaklı bölgede bekleyen ve 'Duvar Köpekleri' olarak anılan köpeklerin cinsleri Alman çoban köpeği, Rottweiler ve Danua'du. Fakat duvarın yıkılmasıyla sahiplendirilmek istenilen vahşi köpeklere Batı Almanyalılar sıcak bakmadı.

15 tarihi fotoğrafla Soğuk Savaş’ın akıllara kazınan sembolü "Berlin Duvarı"

SOĞUK SAVAŞ'IN DÖNÜM NOKTASI OLDU