Eyüb Sabri Paşa’nın yaptırdığı Mescid-i Nebevî ve Mescid-i Haram maketleri

Eyüp Sabri Paşa kimdir? 🔸 Osmanlı son devrinde eskilerin 'sâhib-i yed-i tûlâ' şeklinde tabir ettiği, kendisini birçok sahada yetiştirmiş veya o sahada uzmanlaşmış pek çok münevver vardır. Bu isimler arasında akla ilk olarak Ahmed Cevdet Paşa, Ahmed Midhat Efendi, İbnülemin Mahmud Kemal ve İsmail Saib gibi kimseler gelir. 🔸 Ortaya koyduğu eserlerden ilmi derinliğini, entelektüel birikimini okuyabildiğimiz Eyüb Sabri Paşa da bu kategorideki isimlerin başındadır. Bir düşünce işçisi: Alev Alatlı kimdir? 🔸 Eyüb Sabri Paşa, asker olmasının yanında eğitimci, mutasavvıf ve tarihçi yönleriyle de öne çıkan bir Tanzimat münevveridir. Sultan Abdülmecid, Abdülaziz, V. Murad devirleri ve özellikle en önemli çalışmalarını ortaya koyduğu II. Abdülhamid döneminde on üç yıl boyunca eser verir. 🔸 Askerlik mesleğinde mirlivalık yani tümgeneral rütbesine kadar yükselen paşa, aydın kişiliği ve eserlerinin kapsamca derin olması ile de tanınır. Eserlerinde birçok konuya temas etmeyi tercih eden Paşa, yazılarında kendi hayatından kesitlere fazla yer vermez. Osmanlı'nın en modern ilim kuruluşu Mekteb-i Bahriye 🔸 Güçlü bir kalemle beraber zevk-i selim ve hüner sahibi olan Paşa, Hicaz'dayken inceleme imkanı bulduğu Mescid-i Haram ile Mescid-i Nebevî'nin maketlerini yaptırıp, Bahriye Nazırı Hasan Hüsnü Paşa vasıtasıyla Sultan II. Abdülhamid'e takdim eder. Bilgi notu: 🔸 Eyüp Sabri Paşa Mescid-i Haram ile Mescid-i Nebevî'nin maketlerini Osmanlı padişahı Sultan II. Abdülhamid'e takdim ederken şu manidar satırları Koca Sultan'a arz eder. 'Evvelce i'mâl eylemiş olduğu Mescidü'l-Harâm timsâl-i muhteremi huzūr-ı şevket-nüşûr-ı hazret-i zıllullâhîye takdîm kılındığı sırada Mescidü'n-Nebî timsâl-i bî-misâli dahī mîr-i mûmâ-ileyh tarafından der-dest-i i'mâl bulunduğu arz olunmuş ve timsâl-i mezkûr kemâl-i sür'atle ikmâl etdirilerek bu kerre ref' ü arz kılınmışdır.' Sultan II. Abdülhamid'in saklı mirası 🔸 Bu nadide eser meydana getirilirken yapımında sadece gözlem ve saha araştırmasıyla yetinilmemişti. 1883 yılında tamamlanan Mescid-i Nebevî maketi, Sultan Abdülmecid devrindeki büyük restorasyon sırasında mühendislerce hazırlanan plan ve çizimlere dayanılarak üretilmişti. 🔸 Ayrıca dış görünüşü haricinde mescidin iç kısımlarına da gerekli ihtimam gösterilmişti. Makette Hücre-i Saadet'in içi muteber hadis kitaplarındaki bilgilere muvafık surette yapılmıştı. Toprağın çocuğu mimar: Hassan Fathy 🔸 Eyüb Sabri Paşa'nın, 1/120 oranında yaptırdığı ve mescidleri birebir yansıtan bu maket, Osmanlı'da kutsal topraklara terennüm duyan halkın özlemini bir nebze de olsa dindirmek açısından oldukça büyük bir ehemmiyete sahiptir. 🔸 Mescid-i Nebevî ve Mescid-i Haram maketlerinin takdimi ve sergilenmesi esnasında not düşülen şu mısralar, kutsal mekanların bir küçük örneği olan bu sanat eserlerinin temaşa edilmesinin Mekke ve Medine'yi ziyaret etmenin bir benzeri olduğunu ortaya koyar. 'Aslına kemâl-i müşâbeheti cihetle bu model-i bî-bedelin seyr ü temâşâsı mescid-i şerîf-i Medîne'yi ziyârete şebîh olacağını ashâb-ı ihlâs ve muhabbete ihtār ve tavsiye ederiz.' Mekke ve Medine'nin 140 yıllık tasvirleri Eyüb Sabri Paşa'nın yaptırdığı maketlerin akıbeti 🔸 Mir'âtü'l-Haremeyn'de Eyüp Sabri Paşa, yaptırdığı maketleri Sultan Abdülmecid'in Hırka-i Şerif Camii'ne konulmak üzere imal ettirdiğini belirtir. Hırka-i Şerif camide bir Mescid-i Nebevî maketinin bulunması bazı araştırmacılar tarafından Eyüb Sabri Paşa'nın bahsettiği maket olarak algılanır. Mir'âtü'l-Haremeyn nedir? 🔸 Hırka-i Saadet Camii pek çok kutsal emanetin, hususan Resullulah Efendimiz'in (SAV) mübarek hırkalarının bulunduğu camidir. İçerisinde mübarek sakal-ı şerif, hırka-i şerif, Peygamberimizin ayak izi ve Mescid-i Nebevî ve Mescid-i Aksa maketi gibi pek çok değerli emanet yer alır. 🔸 Camide, Gazi Sultan Abdülmecid'e Hırka-i Saadet'te sunulmak üzere yapılan maketler Mühendishane-i Berrî-i Hümayun mensubu Binbaşı Ressam Hacı İzzet Efendi tarafından 1/53 oranında tasarlanmış güzide örneklerdir. Osmanlı'nın asırlık geleneği: Hırka-i saadet alayı 🔸 Mukaddes emanetlerin Osmanlı İmparatorluğu'na devredilmesiyle beraber, dikkatle muhafaza edilmek üzere Topkapı Sarayı'ndaki sultanın kış odası olarak bilinen Has Oda II. Mahmud'un saltanatı sırasında tamamen mukaddes emanetlere tahsis edilir. 🔸 İçeriye manevi atmosferin tamamlayıcısı olarak konulan maketler hakkında tarihi olarak derin bir bilgi yer almasa da, ziyaretçileri kutsal toprakların ulvi havasına taşıyan bir öğe olarak ehemmiyetini korumaya devam ediyor. 4 asırlık yönetim merkezi: Topkapı Sarayı'nın bölümleri