Arama
Eyüb Sabri Paşa’nın yaptırdığı Mescid-i Nebevî ve Mescid-i Haram maketleri
Osmanlı'nın bahriye paşalarından, aynı zamanda eğitimci, tarihçi ve yazar kimliği ile de tanınan Eyüb Sabri Paşa, Hicaz'da memuriyette bulunduğu dönemde bölgenin tarihiyle yakından ilgilenir. Kutsal topraklarda yaptığı araştırmalar ve topladığı bilgiler sayesinde ilmi pek çok eser üretir. Samimi bir Müslüman olan Paşa, yine bu dönemde Mescid-i Haram ile Mescid-i Nebevî'nin maketlerini yaptırıp Bahriye Nazırı Hasan Hüsnü Paşa vasıtasıyla Sultan II. Abdülhamid'e takdim eder.
🔸 Eyüb Sabri Paşa, asker olmasının yanında eğitimci, mutasavvıf ve tarihçi yönleriyle de öne çıkan bir Tanzimat münevveridir. Sultan Abdülmecid, Abdülaziz, V. Murad devirleri ve özellikle en önemli çalışmalarını ortaya koyduğu II. Abdülhamid döneminde on üç yıl boyunca eser verir.
🔸 Askerlik mesleğinde mirlivalık yani tümgeneral rütbesine kadar yükselen paşa, aydın kişiliği ve eserlerinin kapsamca derin olması ile de tanınır. Eserlerinde birçok konuya temas etmeyi tercih eden Paşa, yazılarında kendi hayatından kesitlere fazla yer vermez.
🔸 Güçlü bir kalemle beraber zevk-i selim ve hüner sahibi olan Paşa, Hicaz'dayken inceleme imkanı bulduğu Mescid-i Haram ile Mescid-i Nebevî'nin maketlerini yaptırıp, Bahriye Nazırı Hasan Hüsnü Paşa vasıtasıyla Sultan II. Abdülhamid'e takdim eder.
Bilgi notu:
Esasında mescid maketi yapmak, Paşa'ya ait yeni bir icat değildi, daha önce de tarihte bu tarz pek çok maket yapılmıştı. Paşa'nın proje yürütücülüğünü üstlendiği maketler, belli bir oran - orantı gözetilerek dikkatli bir şekilde imal edilmişti ve benzerlerinden pek çok yönüyle üstündü.
Osmanlı merhametinin mimari yansıması kuş evlerinin dünü ve bugünü
🔸 Eyüp Sabri Paşa Mescid-i Haram ile Mescid-i Nebevî'nin maketlerini Osmanlı padişahı Sultan II. Abdülhamid'e takdim ederken şu manidar satırları Koca Sultan'a arz eder.
"Evvelce i'mâl eylemiş olduğu Mescidü'l-Harâm timsâl-i muhteremi huzūr-ı şevket-nüşûr-ı hazret-i zıllullâhîye takdîm kılındığı sırada Mescidü'n-Nebî timsâl-i bî-misâli dahī mîr-i mûmâ-ileyh tarafından der-dest-i i'mâl bulunduğu arz olunmuş ve timsâl-i mezkûr kemâl-i sür'atle ikmâl etdirilerek bu kerre ref' ü arz kılınmışdır."
🔸 Bu nadide eser meydana getirilirken yapımında sadece gözlem ve saha araştırmasıyla yetinilmemişti. 1883 yılında tamamlanan Mescid-i Nebevî maketi, Sultan Abdülmecid devrindeki büyük restorasyon sırasında mühendislerce hazırlanan plan ve çizimlere dayanılarak üretilmişti.
🔸 Ayrıca dış görünüşü haricinde mescidin iç kısımlarına da gerekli ihtimam gösterilmişti. Makette Hücre-i Saadet'in içi muteber hadis kitaplarındaki bilgilere muvafık surette yapılmıştı.
🔸 Eyüb Sabri Paşa'nın, 1/120 oranında yaptırdığı ve mescidleri birebir yansıtan bu maket, Osmanlı'da kutsal topraklara terennüm duyan halkın özlemini bir nebze de olsa dindirmek açısından oldukça büyük bir ehemmiyete sahiptir.
🔸 Mescid-i Nebevî ve Mescid-i Haram maketlerinin takdimi ve sergilenmesi esnasında not düşülen şu mısralar, kutsal mekanların bir küçük örneği olan bu sanat eserlerinin temaşa edilmesinin Mekke ve Medine'yi ziyaret etmenin bir benzeri olduğunu ortaya koyar.
"Aslına kemâl-i müşâbeheti cihetle bu model-i bî-bedelin seyr ü temâşâsı mescid-i şerîf-i Medîne'yi ziyârete şebîh olacağını ashâb-ı ihlâs ve muhabbete ihtār ve tavsiye ederiz."