İslam mimarisinin halifeleri payidar kılan mekanı: Maksure

💠 Maksure, İslam mabetlerinde devlet yöneticilerinin aileleri ile birlikte namaz borcunu güven içerisinde eda etmeleri için mabetlerin içerisinde tasarlanan bölümdür. 💠 İlk defa Hz. Osman (RA) zamanında Mescid-i Nebevi'de karşılaştığımız maksure yapısı, yerden yükseltilmiş, halifeyi dışarıdan gelecek saldırılardan korumak üzere etrafı kuşatılmış bir mahaldi. 💠 Hulefa-i Raşidin'in ardından Emeviler tarafından da devam ettirilen bu yapı geleneği, İslam mabetlerinin vazgeçilmez bir yapısı haline gelir ve diğer Müslüman devletler tarafından da yüzyıllar boyunca uygulanır. Hulefa-i Raşidin dönemi ile ilgili bilinmesi gereken 15 önemli olay 💠 Türk mimarisinde maksure yapısı mahfil olarak adlandırılır. Esasında mahfil İslâm mimarisinde, müezzin mahfili, hanımlar mahfili, hünkar mahfili gibi özel kullanımları olan mekanları ifade eder. Dolayısıyla maksurenin Türk mimarisindeki karşılığı hünkar mahfilidir. 💠 Hünkar mahfilinin bu gelenekle inşa edilen ve özgün üslubuyla günümüze ulaşan Anadolu'daki en eski örneği ise Divriği Ulucamii'ndedir. Yerden yüksek ve ahşap bir şekilde inşa edilmiş bu mahfile dışarıdan girilir ve böylece devlet adamı herhangi bir saldırıya uğramadan namazını eda eder. İslam mimarisinin dünyadaki hâkimiyeti 💠 Tarihin hengamesinde Anadolu'da otoritesi zayıflayan Selçuklu Devleti, bereketli topraklarda egemenliğini kaybederek yerini Anadolu beyliklerine bırakır. Beylikler dört halife dönemine dayanan maksure geleneğini devam ettirir. 💠 Beylikler döneminin en eski ve güzide maksure örneği ise Eşrefoğulları Beyliği'nin Beyşehir'de inşa ettiği Eşrefoğlu Camii'nde yer alır. Başlı başına bir harika olan caminin mahfili de ahşap ve nahif bir üslupla inşa edilmiş, ayrı bir kapısı olan yerden yüksek bir tasarımdır. Bilgi notu: Eşrefoğlu Camii'ndeki bu mahfil ve uygulama üslubu Osmanlı'daki hünkar mahfillerine örnek ve öncülük teşkil eder. Beyşehir Eşrefoğlu Camii hakkında 10 bilgi 💠 Yine Anadolu'da kurulmuş ve Sivas, Kayseri çevresinde hüküm sürmüş Eretnaoğlu Devleti'nin en önemli yapılarından birisi olan Niğde Sungur Bey Camii'nde, diğer camilerden farklı olarak 3 tane mahfil yer alır. 💠 Kuzey cephesinin solundan küçük bir kapıdan giriş yapılan hünkar mahfili, bu camide yer alan en önemli ve güzide mahfildir. Bilgi notu: Niğde Sungur Bey Camii'nde karşılaştığımız bu mahfille birlikte artık hünkar mahfilinin müstakilleşerek bir mekandan ziyade cami içerisinde bir yapıya doğru ilerlediği görülür. Eretna Beyliği nedir? Eretna Devleti nerede kuruldu? 💠 Selçuklu Devleti ve Anadolu Beyliklerinin kültür ve medeniyetleriyle beraber gelişen ve değişen maksure yapısı, Osmanlı İmparatorluğu bünyesinde en nihai ve mükemmel formuna ulaşır. Osmanlı'nın farklı dönemlerinin mimari üslupları, maksure yapısını etkiler. 💠 Osmanlı ile birlikte maksure lafzı, adını tamamen hünkar mahfiline bir diğer deyişle mahfil-i hümayuna bırakır. İstanbul'da boğazın incisi 10 yalı camii 💠 Osmanlı padişahları özellikle cuma ve bayram namazlarında veya kandillerde şehrin haşmetli selatin camilerinde bulunur, namazlarını burada eda ederlerdi. Bu yüzden Osmanlı'nın Edirne ve İstanbul gibi başşehirlerindeki camilerde hünkar mahfili önemli bir parçaydı. 💠 Osmanlı camileri içerisinde hünkar mahfiline rastlanan en eski yapı ise 1419 yılında Çelebi Sultan Mehmed'in Bursa'da yaptırdığı Yeşilcami'dir. Selatin camii: Osmanlı Devleti'nde padişahların veya eşlerinin yaptırdıkları camiler Bilgi notu: Yeşilcami yer alan hünkar mahfili, Osmanlı'da mahfil yapısının ne denli geliştiğini ve ilerlediğini gösteren önemli bir adım taşıdır. Adını seramiklerinin renginden alan külliye 💠 Osmanlı mimarisinin teşkilatlı ve düzenli bir sistematiğe dönüştüğü Fatih Sultan Mehmet döneminde hünkar mahfili inşa edilmediği için, Fatih dönemine ait camilerde hünkar mahfili örneğine rastlanmaz. 💠 Bu yüzden Bursa Yeşilcami'dekinden sonra bilinen en eski hünkar mahfili Edirne'deki Beyazıt Camii'nde yer alır. 💠 İstanbul'daki selatin camilerinden, özgün biçimini muhafaza ederek günümüze ulaşabilmiş ilk hünkar mahfili ise ll. Bayezid Camii'ndedir. Mihrabın sağında yerden yükseltilmiş bir biçimde bulunan bu mahfil, sütunların üzerinde taşınır. Beyazıt Camii hakkında tarihi bilgiler 💠 Selatin camilerindeki hünkar mahfilleri genellikle benzer özellikleri gösterir. Bu özellikler: ↪ Neredeyse bütün hünkar mahfilleri yerden yüksek yani fevkani bir şekildedir. 💠 Sultan Ahmet Camii'nin hünkâr mahfili diğer camilerdekinden farklı olarak içerisinde küçük bir mihrap barındırır. Ayrıca bu mihrap duvarının içerisinde tarikat yapılarındaki halvethaneleri andıran itikaf hücreleri bulunur. İtikaf hücrelerinin bulunması camiyi yaptıran sultanların tasavvufa olan ilgilerine işaret eder. 💠 İlk olarak Sultan Ahmet Camii'nde rastladığımız, hünkar mahfilinin gelişmesi ile oluşan hünkar kasrı yapısının caminin kuzey cephesini tamamen kapladığı görülür. Bilinmeyen yönleriyle Sultan Ahmet Camii ve Külliyesi ↪ Sultan Selim Camii, 1522

İslam mimarisinin halifeleri payidar kılan mekanı: Maksure

Maksure nedir?