Arama
İslam mimarisinin halifeleri payidar kılan mekanı: Maksure
Daima hakkın ve adaletin mizanı, hayrın ve sıdkın vazgeçilmez öncüleri olan İslam halifeleri, tüm tarih boyunca zalimlerin ana hedefi oldular. Hz. Ebubekir'in ardından gelen ikinci halife Hz. Ömer, mescitte suikaste uğrayarak şehadete erdi. Bu olayın ardından halifeleri mabette, namaz esnasında gelecek saldırılardan muhafaza etmek üzere maksure yapısı icat edildi. Peki, devlet başkanlarını suikastten koruyan, sultanları payitahtta payidar kılan maksure yapısı nedir?
💠 Türk mimarisinde maksure yapısı mahfil olarak adlandırılır. Esasında mahfil İslâm mimarisinde, müezzin mahfili, hanımlar mahfili, hünkar mahfili gibi özel kullanımları olan mekanları ifade eder. Dolayısıyla maksurenin Türk mimarisindeki karşılığı hünkar mahfilidir.
💠 Hünkar mahfilinin bu gelenekle inşa edilen ve özgün üslubuyla günümüze ulaşan Anadolu'daki en eski örneği ise Divriği Ulucamii'ndedir. Yerden yüksek ve ahşap bir şekilde inşa edilmiş bu mahfile dışarıdan girilir ve böylece devlet adamı herhangi bir saldırıya uğramadan namazını eda eder.
💠 Tarihin hengamesinde Anadolu'da otoritesi zayıflayan Selçuklu Devleti, bereketli topraklarda egemenliğini kaybederek yerini Anadolu beyliklerine bırakır. Beylikler dört halife dönemine dayanan maksure geleneğini devam ettirir.
💠 Beylikler döneminin en eski ve güzide maksure örneği ise Eşrefoğulları Beyliği'nin Beyşehir'de inşa ettiği Eşrefoğlu Camii'nde yer alır. Başlı başına bir harika olan caminin mahfili de ahşap ve nahif bir üslupla inşa edilmiş, ayrı bir kapısı olan yerden yüksek bir tasarımdır.
Bilgi notu:
Eşrefoğlu Camii'ndeki bu mahfil ve uygulama üslubu Osmanlı'daki hünkar mahfillerine örnek ve öncülük teşkil eder.
Beyşehir Eşrefoğlu Camii hakkında 10 bilgi
💠 Yine Anadolu'da kurulmuş ve Sivas, Kayseri çevresinde hüküm sürmüş Eretnaoğlu Devleti'nin en önemli yapılarından birisi olan Niğde Sungur Bey Camii'nde, diğer camilerden farklı olarak 3 tane mahfil yer alır.
💠 Kuzey cephesinin solundan küçük bir kapıdan giriş yapılan hünkar mahfili, bu camide yer alan en önemli ve güzide mahfildir.
Bilgi notu:
Niğde Sungur Bey Camii'nde karşılaştığımız bu mahfille birlikte artık hünkar mahfilinin müstakilleşerek bir mekandan ziyade cami içerisinde bir yapıya doğru ilerlediği görülür.
💠 Selçuklu Devleti ve Anadolu Beyliklerinin kültür ve medeniyetleriyle beraber gelişen ve değişen maksure yapısı, Osmanlı İmparatorluğu bünyesinde en nihai ve mükemmel formuna ulaşır. Osmanlı'nın farklı dönemlerinin mimari üslupları, maksure yapısını etkiler.
💠 Osmanlı ile birlikte maksure lafzı, adını tamamen hünkar mahfiline bir diğer deyişle mahfil-i hümayuna bırakır.
💠 Osmanlı padişahları özellikle cuma ve bayram namazlarında veya kandillerde şehrin haşmetli selatin camilerinde bulunur, namazlarını burada eda ederlerdi. Bu yüzden Osmanlı'nın Edirne ve İstanbul gibi başşehirlerindeki camilerde hünkar mahfili önemli bir parçaydı.
💠 Osmanlı camileri içerisinde hünkar mahfiline rastlanan en eski yapı ise 1419 yılında Çelebi Sultan Mehmed'in Bursa'da yaptırdığı Yeşilcami'dir.
Selatin camii:
Osmanlı Devleti'nde padişahların veya eşlerinin yaptırdıkları camiler
Bilgi notu:
Yeşilcami yer alan hünkar mahfili, Osmanlı'da mahfil yapısının ne denli geliştiğini ve ilerlediğini gösteren önemli bir adım taşıdır.