Mehmet Akif Veda Hutbesine dair şiiri neden yazamadı?

Milletin mukadderatı ile yakından ilgilenen Âkif, yazma fikrini aklından çıkarmasa da çeşitli sebeplerden ötürü bazı düşüncelerini bir türlü kaleme dökememiştir. Ailevi durumu ve içinde bulunduğu şartlar bu sebeplerden bazılarıdır. Mehmet Âkif'in yakın dostlarından Eşref Edip'in şu sözleri, onun istediklerini neden yazamadığını açıklar: 'Üstadın ev hayatı o kadar müsterih değildi. Ailesi daimi surette rahatsız olduğu için ev işlerini layıkıyla görebilecek halde değildi. Bu sebeple üstad, nizam ve intizamıyla doğrudan doğruya alakadar olmak mecburiyetinde idi. Seyahatler, hicretler münasebetiyle çocuklarının tahsili de intizamını muhafaza etmemişti. Ona da çok üzülüyordu. Bazen öyle diyordu: Bu aile gaileleri beni çok yordu. Bu gailelerden azâde olsaydım daha güzel şeyler yazardım.' Mehmet Âkif'in istediklerini yazamamasının sebeplerinden birisi de yeterince zaman bulamamasıydı. Diyanet İşleri Başkanlığı, kendisine bir Kur'an meali yazmasını teklif ettiğinde hem işin büyüklüğü hem de yazmayı tasarladığı diğer konuların aksamasından endişe ederek bu görevi üstlenmeme hususunda direnmişti. Buna rağmen meal yazma hususunda ona ısrar edenlere şöyle demişti: 'Birkaç parça şiir yazacağım, ona mani olursunuz.' Sonunda meal yazma görevini üstlenmiş ancak bazı sebeplerden dolayı yazmaya başladığı meali ne gönlünce tamamlayabilmiş ne de istediklerini yazabilmiştir. Bunlara ilave edilebilecek diğer bir sebep de ileri yaşında bir türlü yakasını bırakmayan rahatsızlığıdır. Çok istediği halde eli bir türlü kaleme varmayan bu durum hakkında, Muallim Mahir'e (Mahir İz) yazdığı bir mektubun sonuna şu satırları ekler: 'Gülme komşuna gelir başına! Meşhur Yahya Kemal gibi felek bizi de kıt'acı etti. Dört yılda on iki mısra! Ne ise Allah beterinden esirgesin!' İstanbul'a döndükten sonra verdiği bir röportajda: 'Hasta olmadan evvel çok yazdım. 'Gölgeler' diye bir kitap neşrettim. Fakat hastalık yakama yapıştı. Üç senedir bir şey yazamadım. Eğer hasta olmasaydım, bir iki mevzuum vardı. Onları yazacaktım. İnşaallah iyi olursam burada ilk iş olarak bu mevzuları yazacağım.' Bu mevzular: 'Bu milletin çocuklarına ilk tahsillerinden itibaren sade güzel şiirler yazmak, İstiklal Harbi destanını nazmetmek, Heccetü'l-veda'ı tasvir etmek'tir. Safahat'ın ilk şiirinde, 'Ne tasannu bilirim çünkü ne sanatkârım' diyen Âkif'in dili başlangıçta daha ağdalı olsa da seçtiği konulardan da anlaşılacağı üzere o toplumu daha fazla ilgilendiren konuları nazmetmektedir. İlerleyen zamanlarda ise dili sadeleşmiştir. Ancak sanat itibariyle daha mükemmel şiirler yazmak arzusundadır. Süleyman Nazif'in ifadesiyle 'Nefsini bildiğinden beri Şeyday-ı Muhammed' olan Âkif'in klasik manada bir naatı elimizde bulunmamaktadır. Onun 'Bir Gece' adlı şiiri Hz. Peygamber sevgisini çok güzel bir şekilde işlemiş olsa da Safahat'taki diğer şiirleriyle mukayese edildiğinde bu şiirin oldukça kısa kaldığı gözlenmektedir. Âkif'in Mevlid kandillerini ihya ettiği, o gecenin bereketinden feyz aldığı, bu gecelerin ona çok kısa geldiğini yine onun mısralarından öğreniyoruz. Zulmette kalan zemîni- Şark'a 20 Şubat 1913 tarihinde idrak edilen bir Mevlid Gecesi'nde de Âkif kendini tutamamış, Hz. Peygambere derdini anlatmak istercesine şu mısraları kaleme almıştır: Yıllar geçiyor ki, yâ Muhammed, Edirne Selimiye Camii'nde ezan okuyan Bursalı Hafız Emin Efendi'nin mevlitlerde okuması için Âkif'in kaside türünde bazı şiirler yazdığı bilinmektedir. Ancak makta beyitlerinde ismini bile zikretmediği bu şiirleri muhafaza etmediği gibi bilahare imha etmiştir. Anlaşılan odur ki yüz küsur şiirinde 11 bin mısra kaleme alan Âkif'in naat türünden eser vermemesinin özel bir nedeni bulunmaktadır: O da Akif'in, Hz. Peygamber gibi üstün ahlak sahibi bir şahsiyetin layıkıyla anlatılamayacağına olan inancıdır. Böyle düşünmesine rağmen Hz. Peygamber'e şiir yazma arzunu büsbütün terk ettiği de söylenemez. O Hz. Peygamber'i layıkıyla anlatabilme arzusunu daima canlı tutmuştur. Yazmak istediği bu türden şiirlerden birisi de Veda Haccı'dır. Mahir İz'in anlattığına göre Veda Haccı'nı yazma fikri bir dost meclisinde ortaya çıkmıştır. Veda Hutbe'sinin muhteşemliğinden ve insanlığa kazandırdığı evrensel ilkelerden söz ettikten sonra Edremitli Tahir Harimi Balcıoğlu (ö. 1952), Akif'e şöyle der: 'Aziz Üstad, bu ilahi levhayı senden başka tasvire kim muktedir olur?' Akif bu teklif karşısında şaşırır ve çok heyecanlanır. O andaki duygularını Tahir Harimi şöyle aktarmaktadır: 'Mehmet Âkif'in vahye mazhar olmuş gibi gözleri aktarıldı, vücudu ürperdi. Sanki bütün ruhu 1300 bu kadar sene evvel cereyan eden tarihin bu büyük gününde Hz. Peygamber'i dinleyen yüz bin insanın arasında o da bulunuyormuş gibi heyecanını zapt edemedi. Hepimizin gözleri yaşardı. İşte, Haccetü'l-Veda'a ait bu ilk recam senelerce onun gönlünde metfun kaldı. Akıbet ebedi vedaıyla hasretini bize saldı.' Öyle ki Ankara'nın o hareketli günlerinde bile aklından çıkaramadığı konulardan birisi bu şiiri yazmaktı. Bilindiği üzere mühim gördüğü vakaları hazmetmek, Âkif'in eski âdeti idi. Mahir İz konuya dair şunları söylemektedir: 'Bir gün Fatih'teki yanan evimizden nasılsa kurtulan ve Medine'de -Kadı iken- babamın Haydarâbâd'dan getirttiği Kenzü'l-Ümmal isimli hadis kitaplarını istedi. Oradan Haccetü'l-Veda'ı tetkike başladı Peygamberimizin son hutbesini nazmetmek istiyordu. Galiba kısmet olmadı.' Haccetü'l-Veda şiirinin planını hazırladığını ise bir arkadaşının Eşref Edip'e anlattığı bir hatıradan öğreniyoruz: 'Bu eseri ne kadar çok seneler hayalinde yaşatmıştı. Bu eser için ne çiçekler toplamıştı. Bu eserin en küçük teferruatına kadar planı hazırlanmıştır. Ama yazmadan önce yapmak istediği bir şey vardır. Bu hadisenin cereyan ettiği sahaları gidip dolaşmak... Mekke'ye Medine'ye gitmek… Hira Dağı'na çıkmak… Hz. Peygamber'in sığındığı gara [mağaraya] girmek… Orada birkaç gün kalmak… Onun gecesini görmek, o topraklara, o tavanlara temas etmek… Öpmek ve koklamak… Şiirin ilhamını orada almak ve sonra oturup bu eseri yazmak…' Bu üstadın son eseri olacaktır. Naci Sadullah'ın Âkif hakkındaki hatıratından, Âkif'in Haccetü'l-Veda'yı yazabilmek için Hicaz, Medine'ye ve Mekke'ye kadar gittiğini oradan notlar topladığını, bu notlarının birkaç deftere baliğ olduğu anlaşılmaktadır. Bugün ne Safahat'ta ne de Safahat dışında kalan şiirlerinde böyle bir esere rastlanılamamaktadır.

Mehmet Akif Veda Hutbesine dair şiiri neden yazamadı?

YAZMAK İSTEDİĞİ HALDE YAZAMADIĞI ŞİİRLER