Mimar Sinan’ın İstanbul’a armağan ettiği 3 köprü

Büyükçekmece ilçesi, Yakuplu beldesinde yer alan yapı Sinan'ın İstanbul'da inşa ettiği az sayıda köprüden biridir. Köprü ne yazık ki günümüzde E-5 Karayolu Kumcular kavşağında hapsolmuştur. Kapıağası Köprüsü olarak da bilinen yapı Büyükçekmece ve Küçükçekmece gölleri arasındaki Haramidere üzerine inşa edildi. 69 metre uzunluğundaki, üç büyük, iki küçük gözlü taş köprünün kesin inşa tarihi bilinmemekle birlikte, yapımından bugüne geçen sürenin beş yüzyıla yaklaştığını söylemek hatalı olmaz. Köprü duvarları küfedeki taşından muntazam sıralar halinde yapıldı. Köprünün giriş ve çıkışında dört köşe yuvarlak başlıklı ikişer baba taşı bulunur. Yapı uzun ömrü boyunca geçirdiği çeşitli onarımlar neticesinde 16. yüzyıl karakteristiğini ve özgünlüğünü yitirdi. Osmanlı döneminde Avrupa'ya giden yollar üzerinde uzun yıllar önemli bir role sahip olan köprü zaman içinde bu özelliğini kaybetmiş, ancak tarih boyunca hiçbir zaman günümüzdeki kadar işlevsizleştirilmemişti. Eski İstanbul-Edirne kervan yolunun da önemli noktalarından biri olan yapı, bugün bir karayolu kavşağının ortasındaki yeşil alanın içinde kaldı. Üzerinden ihtişamlı orduların, uzak diyarlardan gelen seyyahların, kervanların geçtiği köprünün bu hali en hafif ifadesiyle insanın canını yakar. Bir kavşak dekoru haline gelen bu Mimar Sinan yapısı köprünün değil yanına gidip üzerinden geçmek, yapıyı belirli bir noktada durup izlemek bile imkânsızdır. Büyükçekmece ile Mimarsinan beldesini birbirine bağlayan köprünün bânisi Sultan Süleyman'dır. Bu köprü Sinan'ın imzasını attığı bilinen tek anıt ve mimarbaşı ile Sultan Süleyman'ı bir araya getiren son eserdir. Sinan, Büyükçekmece Gölü ile Marmara Denizi arasındaki geçit üzerinde yer alan köprünün yapımına sultan Süleyman Zigetvar seferine çıkmadan hemen önce başlar ve sultanın bu köprüyü yaptırmaya nasıl karar verdiğini Tezkiretü'l Bünyan'da Sâî Çelebi'nin aktarımıyla şöyle anlatır: 'Bir sabah yine o kara ve denizlerin sultanı, ünü dünyayı saran, bütün yaratıkların Süleymanı, sultan oğlu sultan, Sultan Süleyman Han, İstanbul şehrinin çevresinde gezintiye çıkarken yolları Büyükçekmece'ye düşmüştü. Geçitten gemiler ile geçmekte olan halkın çektiği eziyet ve sıkıntıya şahit oldu. Eskiden burada bulunan köprünün denizin dalgaları ile harap olduğunu ve yıkıldığını bildiği için yine aynı yerde bir yüce köprü yapılmasına niyetlenerek, Müslümanlara karşı olan şefkat duygularını dile getirmek amacını güttü.' Sultan Süleyman'ın köprünün yapılmasını emrettiği bu yerde evvela Bizans İmparatorluğu devrinde köprü yapıldığı, Osmanlı'nın ilk yıllarında da bu köprünün varlığını sürdürdüğü bilinir. Ancak uzun yıllar istifade edilen köprü gün gelir yıkılır. Sultan mimarbaşına bu işi verirken ondan öncelikli beklentisi köprünün neden yıkıldığını bulması ve daha dayanıklı bir yapı için araştırma yapmasıdır. Sinan, cevabı geciktirmeden verir: 'Padişahım bu köprünün yıkılmasının sebebi şudur: Hazineden para sarfında tasarrufa özen göstermişler; köprüyü denizden uzağa çekerek, kenardaki yatağa oturtmuşlar. Bu yüzden temeli dayanamayarak yıkılmıştır. Kısacası denizin kenarı hem sığ ve hem de sağlam olduğu için, köprüyü deniz tarafına kondurmak daha iyidir.' Sultan, Sinan'ın cevabından memnun olur, emr-i hümayunda bulunur ve köprünün yapımına böylece başlanır. Başmimar haklı, seçtiği yer de isabetlidir. İki üç adam boyundaki kazıkları şahmerdan ile köprünün temeline çaktıran mimarbaşı, arşın taşlarını bunların üzerine sağlam demirlerle kenetler ve aralarına kurşun akıtarak tek parça haline getirtir. Köprünün yapımında yüzlerce neccar, senkraş çalıştırır, gölün sularını büyük tulumbalarla çektirir. Köprünün yapımı sürerken Zigetvar'a doğru ordusunun başında yola çıkan Sultan Süleyman, köprünün hızlı ilerleyişi karşısında memnun olur, Sinan'a 'Aferin' der ve yoluna devam eder. Bu, arkasında başta Süleymaniye Külliyesi olmak üzere sayısız eser bırakan Sultan Süleyman ve onun başmimarı Sinan'ın son karşılaşması olur. Sultan vakfettiği köprünün tamamlandığını göremez. Köprü ve etrafındaki eserler oğlu II. Selim döneminde, 1567 yılında tamamlanır. Dönemin ünlü şairlerinden Hüdâyî, köprünün bitirilmesine şöyle tarih düşer: 'Tamam etti Süleyman köprüsünü Sultan Selim.' 635 metre uzunluğunda, 7,17 metre genişliğindeki köprü dört ayrı bölümden oluşur. Birleşim noktalarına sulardan etkilenmemesi için sel yaranlar inşa edilmiştir. Çevresinde geniş rıhtımlar bulunan iniş-çıkışlı köprünün, Büyükçekmece yönündeki ilk iki bölümü yedişer, üçüncüsü beş, dördüncüsü de dokuz gözlüdür. Bu 28 gözün, kemer yükseklikleri birbirine eşit değildir. Orta gözlerin kemerleri en fazla yüksekliğe sahiptir, bunların iki yanındakiler de köprünün iniş-çıkış hattına uyarak kademeli olarak alçalırlar. Köprünün en ilginç detayı taş kolonlar üzerine oturtulmuş kitâbeli balkonlarıdır. Bu balkonlar dinlenme ve sohbet yeri olarak yapılmıştır. Balkonlardan dördüncüsünün üzerinde yakın sayılabilecek bir zamana kadar Sinan'ın imzasını taşıyan bir kitâbe bulunuyordu. Büyükçekmece Köprüsü 'Amel-i Yusuf bin Abdullah' şeklindeki bu imzayı taşıyan günümüze ulaşabilmiş tek anıttı. Kitâbe 1960'lı yıllarda yerinden söküldü; akıbeti maalesef bilinmiyor. Semavi Eyice'nin aktarımına göre Sinan'ın imzasının olduğu yerde bir hazine olduğuna inanan iki kişi imzayı parçalamıştır. Köprü 1970 yılında tamir edilirken, bu kitabenin bir benzeri hazırlanmış ve yerine konmuştur. Köprünün tarihi köşkünde de, 2,36 x 0,83 metre ölçüsünde, köprünün II. Selim zamanında tamamlandığını belirten kitâbe bulunmaktadır. Silivri'de, Silivri Çayı üzerinde, Eski İstanbul-Edirne yolunun önemli geçit noktalarından birinde yer alan köprünün kitâbesi bulunmadığından kesin inşa tarihi bilinmez. 16. yüzyıl yapısı köprünün mimarının Sinan olduğu tasarımından ve adının mimarbaşının tezkirelerinde geçmesinden anlaşılır. Silivri Köprüsü 348 metre uzunluğundadır, 32 gözden meydana gelir. Alçak bir vadide oldukça uzun inşa edilmiş köprünün gözleri Sinan'ın diğer eserlerinde olduğu gibi sivri kemerli olmayıp hafifçe basıktır. İnşasında küfeki ve kalker cinsi taş kullanılmış, tampon duvarları büyük bloklarla örülmüştür. Köprünün sel yaranları üçgen şeklindedir. Köprünün her iki yanındaki korkuluklar demir bağlantılarla güçlendirilmiştir. İki ucunda ikişer tane baba taşı bulunur. Bu taşlar birbirinin eşi olup incelikli işlerdir. Sinan'ın İstanbul'da yaptığı köprüler arasında, Büyükçekmece'den sonra en heybetli olanıdır. Mimarbaşı bu köprüyü Osmanlı ordularının seferleri için tasarlamış olsa da köprünün bedeni otomobilden ağır vasıtaya kadar her türlü motorlu aracın yükünü 2006 yılı sonuna kadar taşımıştır. Köprü 1982-1985 yılları arasında Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından onarılarak ışıklandırılmıştır. 2006 yılı sonunda ise araç trafiğine tamamen kapatılmıştır. Hemen güneyinde, Marmara kıyısında 2005 yılında Silivri Belediyesi tarafından yüzü köprüye dönük bir Mimar Sinan heykeli yaptırılmıştır. 2016 itibariyle otoyolun bütünüyle gölgesinde kalmıştır. İstanbul'un siluetini şekillendiren, fethin en önemli sembolü Ayasofya'nın tarihinin hangi yıla uzandığını biliyor musunuz? Peki ya, fetih sonrası Fatih Sultan Mehmet'in Ayasofya'nın harap halini gördükten sonra dilinden dökülen Farsça şiiri? Veya Ayasofya'nın onca depreme rağmen nasıl ayakta kaldığını ve Mimar Sinan'ın dehasıyla birleşen minarelerin Ayasofya'yı nasıl bambaşka bir yapı haline dönüştürdüğünü? 'Ser mimaran-ı cihan' olarak adlandırılan Mimar Sinan'ın Ayasofya için inşa ettiği minarelerin öyküsünü okumak için tıklayın.

Mimar Sinan’ın İstanbul’a armağan ettiği 3 köprü

HARAMİDERE KÖPRÜSÜ