Mimar Sinan'ın İstanbul'da inşa ettiği kervansaraylar

Kapalıçarşı hanlarından biri olan yapının banisi Sadrazam Rüstem Paşa'dır. Kitabesi olmayan yapının kesin inşa tarihi bilinmemektedir. Çarşıdaki hanlar arasında en muntazam plana sahip olanıdır ve çarşı dokusu içinde özel bir yere sahiptir. Paşanın vakfiyesinde de 'Kehle Pazarı, Bat Pa-zarı'' şeklinde üç yerde adı geçen kervansarayın yanı başında günümüze ulaşamayan bir mescid olduğu bilinir. Evliya Çelebi, 'Kul cinsinden Hırvat asıllı ve Aristo akıllı idi' dediğini Rüstem Paşa'nın yaptırdığı Kebeci Han'ın 100 ocak olduğunu söyler. Bir zamanlar uzak yollardan gelenlerin ağırlandığı, tüccarların kaldığı bu hanın, tarihi sırlarını taşıyan odaları bugün birer ticarethanedir. Çeşit çeşit, renk renk ürünlerin satıldığı han odalarının her biri zaman içerisinde farklı kimlikler kazanmıştır. Dükkân sahiplerinin ya da kiracıların bireysel çabalarıyla ayakta duran yapı özgün bütünlüğünü yitirmiş ancak yıkılıp yok olmaktan da kurtulmuştur. Kervansaray ilk büyük tahribatı, Büyük İstanbul Yangını'nda, 1660 yılında yaşar. Kimi kaynaklar bu durumdan yola çıkarak yapıyı bir bilinmezler bütünü olarak tanıtıp, mimarı, yapılış tarihi ve bânisi bilinmeyen bir han olarak betimlerken, pek çok kaynakta yapının bir Mimar Sinan eseri olarak kabul edildiğini görüyoruz. Karaköy Perşembe Pazarı'ndaki kervansarayın banisi Sadrazam Rüstem Paşa'dır. Yapımının 1544-50 yılları arasında tamamlandığı düşünülür. Tarihi yarımadanın karşısında, Galata surlarının iç tarafına paralel olarak yükselen kervansaray 16. yüzyılın yoğun ticari hayatına hizmet etmiş, eşitli coğrafyalardan gelen seyyah, tüccar ve yolcuları ağırlamıştır. Sinan'ın bu yapıyı 13. yüzyıldan kalma Ceneviz Katedrali San Michele'in kalıntıları üzerine inşa ettiği bilinmektedir. Evliya Çelebi'ye bakılırsa burada katedralden önce çok farklı bir fonksiyona sahip bir yapı bulunmaktaydı. Çelebi'ye göre Cenevizliler bu araziye çobanları için kale gibi sığınacak bir yer yapmışlardı. Sultan Süleyman'ın sadrazamı ve damadı Rüstem Paşa'nın 1561 tarihli vakfiyesinde yapıdan 'Kurşunlu Han' adıyla söz edilir. Hanlar, o günlerde konaklamak için seçilen sağlam ve güvenlikli yapılardır. Tüccarlar getirdikleri malları satışa çıkarmadan önce buralarda saklar, sonra anlaştıkları yerli esnafa pazarlardı. Kurşunlu Han, Eminönü ve Karaköy gibi hareketli bir ticari bölgenin tam kalbindeydi. Eski Galata surları ile iç içeydi. Kurşunlu Han'ın ona adını veren, çatısını kaplayan kurşunları sökülüp satılmış olsa da, günümüzde bir şekilde ulaşan diğer Sinan yapısı eserlerle karşılaştırıldığında yaşadığı tahribat minimum düzeyde kalmaktadır. Büyükçekmece'de yer alan kervansarayın banisi Sultan Süleyman'dır. Yapının inşası 1566'da tamamlanmıştır. Kervansarayın inşa edildiği 16. yüzyılda Büyükçekmece, Asya ve Avrupa ticaret yolları üzerinde stratejik öneme haiz bir geçiş noktasıydı. Savaşa, sefere çıkan ordunun ilk menzili burası olurdu. İstanbul'un ilk büyük menzilindeki bu önemli kervansaray ve bir kültür, bir gelenek etrafında şekillenen niceler, Faruk Nafiz Çamlıbel'in 'Han Duvarları' şiiri gibi eserlere, edebiyata, sanata ilham kaynağı oldu. Kervansaraylar, seyyahları, şairleri, yolcuları, gurbette evine hasret kalanları ağırladı, uzaklardan, başka diyarlardan gelenlerin, merakla yollara düşenlerin mekânı oldu. Yollarda geçen türlü türlü hikâye kesişti ve yolcular bu çatı altında mektuplar yazdı dertlerini, tecrübelerini, gördüklerini paylaştı. Sultan Süleyman, Sinan'a bu kervansaray etrafında köprü, çeşme gibi yapılarla şekillenen menzil külliyesini son seferi olan Zigetvar'a çıkmadan önce sipariş etmişti. Mimarbaşı tez zamanda işe koyuldu. Planlar hazırlandı, projeler çizdi, vakit kaybetmeden inşaat başladı ve bu esnada sultan Zigetvar'a doğru yola çıktı. Bu İstanbul'u türlü eserlerle, Süleymaniye gibi bir külliyeyle, Kırkçeşme su yollarıyla mamur eden sultan ile onun başmimarının son karşılaşması oldu. Sinan büyük köprünün inşasına eksiksiz bir dikkat ve özen gösterdi. Kim bilir belki de eserleri sultanın dönüşüne yetiştirmek niyetindeydi ama seferde hayatını kaybeden Sultan Süleyman, eserlerin nihai halini hiçbir zaman göremedi. Yapı, dikdörtgen planlı olup, ana malzemesi taş ve tuğladır. Kapalıçarşı hanlar bölgesinde yer alan yapının banisi Sadrazam Semiz Ali Paşa'dır. İnşa tarihi bilinmemektedir. Şişmanlığı ve nüktedanlığı ile ün salan sadrazamın hanından 'Bet Pazarı'nda Ali Paşa Kervansarayı' şeklinde söz edilir. Medrese İstanbul ili Fatih ilçesinde bulunmaktadır. Osmanlı vaziriazamlarından Semiz Ali Paşa (Cedid Ali Paşa)'nın Mimar Sinan'a yaptırdığı Medrese Mimar Sinanın inşa ettiği diğer medreselerin aksine, bir külliyeden bağımsız olarak inşa edilmiştir. Kapalıçarşı hanlar bölgesinde yer alan yapının banisi Sadrazam Semiz Ali Paşa'dır. İnşa tarihi bilinmemektedir. Şişmanlığı ve nüktedanlığı ile ün salan sadrazamın hanından 'Bet Pazarı'nda Ali Paşa Kervansarayı' şeklinde söz edilir. Hanın banisi Semiz Ali Paşa, Sultan Süleyman döneminde 1561-1565 yılları arasında sadrazamanlık yapar. Paşa Rüstem Paşa'nın Hanefi, Sokullu Mehmed Paşa'nın selefidir. Evliya Çelebi 'Kalın Ali Paşa' dediği paşanın Hersek Sancağı'ndaki Perece kasabasından olduğunu anlatır. Ali Paşa'nın beraber anıldığı semiz ve kalın gibi sıfatlar paşanın fiziksel yapısından ileri gelir. Ali Paşa, Osmanlı sadrazamları arasında en yapılı olanlarından biridir, hatta koca imparatorlukta onu taşıyabilecek irilikte ve kuvvette at bulmanın epeyce zor olduğu söylenir. İstanbul'un Yüzleri Serisi - 30

Mimar Sinan'ın İstanbul'da inşa ettiği kervansaraylar

CEBECİ HANI (RÜSTEM PAŞA KERVANSARAYI)