Mimar Sinan'ın unutulmuş bir eseri: Kılıç Ali Paşa Medresesi

🔹 Kılıç Ali Paşa Külliyesi, İstanbul'un Tophane semtinin merkezini oluşturan bir konumda bulunur. Tophane semtinin İstanbul'da kendine özel bir konumu vardır: Galata ile Beyoğlu'nu ayırır nitelikte bir bölgedir. 🔹 Bunu gösteren başka bir özellik de külliyenin hemen karşısında yer alan ve günümüze kadar erişebilen sur parçasıdır. Külliyenin güneyinde liman ve çevresinde, limanı besleyici birimlerin bulunduğu mekan ve sokaklar yer alır. Tophane Çeşmesi hakkında 7 bilinmeyen detay 🔹 Külliyenin kuzeyi ise daha farklı bir görünüm çizer. Boğazkesen'in ayırdığı kısım artık Beyoğlu'nun yadigar mekanlarının insana selam verdiği yerdir. 🔹 1955 yılında bölgeden uygulanan imar çalışmaları sırasında büyük ölçüde yok olmaya başlayan bölge günden güne değer kazanır. Dersaadet'te Beyoğlu 🔹 Külliyenin en önemli yapısı olan Kılıç Ali Paşa Camii, Mimar Sinan'ın önemli eserlerinden bir tanesidir ve plan düzeni açısından Ayasofya ile sık sık kıyaslanır. Camide 1950'li yıllarda yapılan imar uygulamaları eskiden daha geniş olan avlusunun küçülmesine neden olur. 🔹 Osmanlı camilerinin, hususan Mimar Sinan'ın inşa ettiği camilerin avlusu bir yaşam merkezidir. İnsanların boş vakitlerinde muhabbet ettiği, namazdan çıktıktan sonra musafaha ve güzel kelamın neşrolduğu mekan caminin avlusudur. Mimar Sinan'ın eserleri hakkında 33 ilginç bilgi 🔹 Kılıç Ali Paşa Külliyesi'nin yer aldığı bölgedeki pek çok anıtsal eser önünden geçen sakinlerine bölgenin köklü tarihini hissettirir. Ayrıca bölge, İstanbul'un en önemli ticari ve finans kurumlarının yer aldığı önemli bir alan olarak karşımıza çıkar. 🔹 Buradaki yoğunluk, bölgeye sık bir insan dolaşım potansiyeli sağlar, özellikle iş günlerinde çevrede çalışan her kesimden insan, öğle tatilinde veya iş çıkışında buradaki ticari alanlarda en azından yemek yemek gibi basit fiilleri yerine getirmeleri Kılıç Ali Paşa'yı canlı tutar. Tarihe tanıklık eden Osmanlı eserleri 🔹 Kılıç Ali Paşa Külliyesi içinde cami, hamam, türbe ve medrese bulunur. Cami ve hamam özgün işlevini yapmaya devam eder. 🔹 Medrese özgün işlevini 1924 yılında çıkarılan 'Tevhid-i Tedrisat Kanunu' ile fiilen kaybeder. Bir süre işlevsiz olarak varlığını sürdürür ve zaman zaman uygun olmayan, bilinçsizce verilen işlevlerle yapısı olumsuz etkilenir. Yapılan yanlış ve kötü onarımlar ise medresede bazı zararlar oluşturur. 15 maddede Mimar Sinan 🔹 Tarihi yapıların bina olarak yaşamını devam ettirebilmesi ancak günlük yaşama entegre edilebildiği ölçüde mümkün olur. Yapının özgün işlevi, yani ilk inşa edilirken hedeflenen işlevi, sonradan herhangi bir nedenle sona ermiş ise ona uygun bir işlev verilmesi halinde oldukça dikkatli olunmalıdır. 🔹 Yapının ilk inşa edilirken hedeflendiği işleve yakın bir işlev verilmelidir. Örneğin medrese, kütüphane olarak sonradan işlevlendirilebilir. Selçuklu medreseleri hakkında 10 bilgi 🔹 Medrese, Mimar Sinan eseri olmasına rağmen onun eserlerini bildiren tezkirelerde yer almayışı dikkat çekicidir. Bazı tarihçiler Sinan'ın bu medreseyi tasarladığını fakat yapımının onun 1588'de ölümünden sonra medresenin inşaatının ancak bittiğini iddia ederler. Mimar Sinan İstanbul'un su sorununu nasıl çözdü? 🔹 Kare planlı medrese, revaklı avlu etrafında kuzeyde olan biri giriş bölümünde olan, on sekiz kubbeyle örtülü on yedi hücreden oluşur. Ortada ise büyük kubbeli dershane yer alır. 🔹 Hamam ve medrese ucuz maliyette olması için tuğla hatıllı, taş örgülü karma teknikte inşa edilmiştir. Uzun yıllar Çocuk Esirgeme Kurumu'na devredilerek dispanser olarak kullanılan medrese, bu sırada büyük ölçüde değişikliklere uğrar. 🔹 1995'te bina tahliye edilir ancak içinde yapılan değişiklikler olduğu gibi bırakılır. Medrese içinde bir de kütüphane bulunmakta iken 1918 yılında kitaplar Süleymaniye Kütüphanesi'ne nakledilir. İstanbul'da bulunan Yazma Eserler Kütüphaneleri 🔹 Kılıç Ali Paşa Medresesi'nin bir odasında tesis edilen kütüphane diğer kütüphanelerde bulunmayan bazı özellikler gösterir. 🔹 Medrese kurulurken Debbağzade İbrahim Efendi'nin vakfettiği 500'ün üzerinde tefsir kitabı hususi yerde muhafaza edilir. Bu sayede, Debbağzade İbrahim Efendi'nin müderris kişiliği kütüphane koleksiyonuna gözden kaçmayacak bir surette yansır. İslam mimarisinin Avrupa'daki izleri 🔹 İbrahim Efendi, kütüphaneye dört tane hafız tayin eder. Bu dört hafızın kendi aile fertlerinden olmasını, eğer bu mümkün olmazsa Tophane ahalisinden ehil olan kimselerin bu göreve getirilmesini talep eder. 🔹 Bu dört hafıza kitapların belli zamanlarda sayımı, vazifesi verilir. Yine bu sayıma nezaret eden bir kütüphane görevlisi de medresede görevlendirilir. 🔹 Osmanlı kütüphaneleri genelinde olduğu gibi Kılıç Ali Paşa Kütüphanesi vakfiyesinde de belirtildiği üzere o dönemde kitapların muhafazası ve devamlılığı için dışarıya ödünç olarak kitap verilmez. İstanbul'un nüfusu arttıkça sıkıntısı bitmez 🔹 16. yüzyıl kütüphanelerinde, bugün neredeyse hiç göremeyeceğimiz 'kütüphanede ibadet' geleneği Kılıç Ali Paşa Kütüphanesi'nde de icra edilirdi. Medresede hafızların görevleri arasında kütüphanenin sabahları her açılışında dua etme ve Kur'an okuma da yer alırdı. 🔹 Binin üzerinde eseri barındıran kütüphane, uzun süre Kılıç Ali Paşa Medresesi'nin bir odasında okuyucuların istifadesine sunulur. I. Dünya Savaşı sırasında ise diğer birçok kütüphane gibi Sultan Selim Kütüphanesi'ne (1914), daha sonra da (1918) Süleymaniye Kütüphanesi'ne nakledilir ve orada muhafaza edilir. 🔹 Medresede yapılan son restorasyonun ardından kütüphane aslına uygun bir şekilde kütüphane olarak kullanılmaya devam eder. İstanbul'daki Mimar Sinan camileri