Orta Doğu'yu şekillendiren kadın: Lady Hester Stanhope

ESKİLERE DAYANAN BİR MESELE 🔷 Batı tarihi boyunca seyyahların en çok gitmek istedikleri yerler Müslümanların yaşadıkları topraklar olur. Doğu'nun güzellikleri, zenginlikleri seyyahlar eliyle Batı'da dillere pelesenk olmuş ve böylece bazı toplumsal hareketler gerçekleşmiştir. 🔷 8. ve 9. yüzyıldaki seyyahların anıları Haçlı Seferleri'ne sebep olurken, Lady Hester Stanhope gibi son dönem seyyahların gezileri de sömürgecilik başta olmak üzere Orta Doğu'nun kaosa süreklenmesine sebep olmuştur. ŞEHİRLERİNDEN KAN SIZAN MEDENİYET 🔷 Özellikle Haçlı Seferleri'nin kalıcı olmaması ve Müslüman devletlerin bölgeye tekrar hakim olmaları Avrupalıların içerisinde bir ukte olarak kalır. 🔷 İngiltere'de önemli bir aristokrat aileye mensup olan Stanhope, hayatında ciddi bir yer edecek hatta vefat edeceği Osmanlı topraklarını gezerek İngilizlerin gözünü Orta Doğu'ya çevirir. TOPRAKLARA DEĞİL ZİHİNLERE PRANGA SÜREKLİ BİR ARAYIŞ 🔷 1776 doğumlu Hester, erken yaşta annesini kaybeder. Kendisine atfedilen yorulmaz mizacıyla beraber hem kardeşleriyle yakından ilgilenir hem de okumalarını sürdürür. 🔷 Çocukluğu boyunca ailenin erkek bireylerini model alan Stanhope aynı zamanda İngiliz siyasetine yön veren önemli bir aristokrat aileye mensuptur. AVRUPA'NIN UTANÇ VERİCİ SIRRI: İNSANAT BAHÇELERİ 🔷 Bir müddet sonra aile evindeki olumsuzluklar -ki despot olarak nitelendirdiği babasıyla yaşadıkları başa çekmektedir- sebebiyle büyük annesi ile yaşamaya başlasa da bu durumda uzun sürmez ve Lady Hester, dayısının yanına taşınır. 🔷 Bu taşınma ve Hester'in yaşadığı ruh hali değişimi, onu farklı mecralara sevk ederek bir Batılı seyyah ve bölge uzmanı olmasının yolunu açar. BATI'NIN KARANLIK SURETİ WALMER SARAYI'NDA TANIDIK BİR SİMA 🔷 İngiliz tarihinin en genç başbakanı olan dayısı William Pitt'in sarayında dönemin cemiyet ve siyasi figürleri ile yakın bir ilişki kuran Hester, hayatını yönlendirecek tecrübeleri Walmer Sarayı'nda kazanır. 🔷 Dayısının ölümünün ardından İngiltere'yi terk ederek Osmanlı Devleti'ni gezme fikrine kapılan Stanhope 1810 yılında yanında kardeşi ve Doktor Charles Meryon ile yola çıkar. William Pitt kimdir? 1759 - 1806 yılları arasında yaşayan Pitt, İngiliz tarihini en genç başbakanıdır. Denge siyasetinin kurucusu olarak kabul edilen Pitt, 18. yüzyıl İngiliz tarihinde önemli bir figürdür. 🔷 Hester, dayısının İngiltere Başbakanlığı yapması sebebiyle seyahatlerinde geniş bir özgürlük alanıyla karşılaşır. Önemli yerleri ziyaret etmesinin yanında önemli kişilerle tanışarak kişilerle ve kurumlarla arasında mühim bir hukuk tesis eder. 🔷 Memalik-i Osmaniye seyahati boyunca kaleme aldığı mektuplarında Lady Hester; Sultan II. Mahmud, Kavalalı Mehmed Ali Paşa, İbrahim Paşa, Şeyh Beşir, Andullah Paşa, Süleyman Paşa, Mahannah el Fadel gibi önemli kişilere dair görüşlere yer verir. OSMANLI'DA MEMURLAR NASIL YETİŞİRDİ? 🔷 Bu bilgilerin doğruluğu ise akılları karıştırır. Özellikle Sultan II. Mahmud'a dair serdedilen görüşler tamamen kulaktan dolmadır. Birilerinden duyulan hayali sözlerdir. Onun dışında kalanlara dair bazı tespitler önemlidir. 🔷 Hester'in Kavalalı ile bizzat tanışıp onun misafiri olması ve bunları mektuplarında yazması, Fransa ile yakın ilişkilere sahip bu Osmanlı paşasının nasıl biri olduğu, görüşleriyle alakalı İngiliz kamuoyunu bilgilendirmesi İngiltere açısından oldukça önemlidir. OSMANLI'DA SIRADIŞI 5 CASUSLUK OLAYI 🔷 Osmanlı Devleti'ndeki dini ve siyasi hayata yakından ilgi duyan Lady Hester, anılarında gördüğü, şahit olduğu olayların yanında bu meselelere karşı tavırlarını da belli eder. 🔷 Bir Hristiyan fundamentalisti olan Stanhope, her Batılı gibi evvela Müslümanlara büyük bir ön yargı ile yaklaşsa da zamanla tavrı değişir. Fundamentalizm ne demek? Radikal dincilik olarak tarif edilen tabir, din dışındaki tüm görüşlere karşı merhametsiz olmayı savunur. Yaşama dair tespitleri 🔷 Lady Hester Stanhope yıllar süren gözlemlerinde sosyal hayat, kültürel olgular üzerine bölgeyle alakalı önemli bilgiler verir. Ticari hayat, giyim, yemek gibi meselelerde Batı, Hester'in yazdıklarıyla Osmanlı imgesini yeniler. 🔷 Lakin o, kendisine farklı gelen kültürel meselelere dair mesafelidir ve Osmanlı toplumunu yer yer anlayamaz. Bu husus özellikle kadın-erkek ilişkilerinde kendini gösterir. 🔷 Özellikle Osmanlı toplumu ile alakalı meselelere bir fundamentalist ve oryantalist gözüyle bakan Stanhope, siyasi meselelerde ise yerinde tespitler yapar. 🔷 Orta Doğu'da yaşayan kabileler, hakim kültürler, davranışlar gibi husularda eserlerinde önemli bilgiler veren bir nevi İngiliz Devleti'ne eserleri ve mektupları yoluyla ciddi manada istihbarat sağlar. Fundamentalist ne demek? Köktendinci anlamına gelen tabir. İNGİLİZ KADIN CASUSUN GÜNLÜKLERİNDE GEÇEN SIRA DIŞI BİLGİLER Kitapları 🔷 19. yüzyılın önemli simalarından olan Lady Hester Stanhope, İngilizlerin gözünü Orta Doğu'ya çevirmesini sağlar. Bu bakımdan Stanhope'un iki ayrı kitap olarak yayınlanan bölgeyle ilgili gözlemleri, hatıraları ve tespitleri de İngilizler tarafından çokça okunur. 🔷 Bu okumalar siyasal ve edebi düzlemde kendisine yer bulur. Hatta bir dönem İngiltere başta olmak üzere Avrupa'nın bazı şehirlerinden Orta Doğu'ya sözde turistik geziler düzenlenmeye başlanır. ➡ Lady Hester Stanhope'un Anıları 🔷 İngiltere'den Lübnan'a uzanan bir seyahatin anıları olan eser Hester'in en yakındaki isim olan Doktor Charles Meryon tarafından kaleme alınır. İlk baskısı 1845 yılında yapılan kitap üç ciltten oluşur. ➡ Lady Hester Stanhope'un Seyahatleri 🔷 Lady Hester Stanhope'un Anıları'nın basıldığı tarihten itibaren büyük bir teveccüh ile karşılanması Charles Meryon'u bir devam kitabı yazmaya iter. Lady Hester Stanhope'un Seyahatleri eser böyle bir ihtiyaç üzerine 1846 yılında üç cilt halinde yayınlanır. OKUMANIZ GEREKEN 15 ANI KİTABI 🔷 Genel hatlarıyla bakıldığında Çöl Kraliçesi olarak bugün Gertrude Bell zikredilse de Lady Hester Stanhope yaptıkları, gezdikleri ve tarih olarak Bell'in önünde gelir. Staphone'ın verdiği bilgiler İngiliz hükümetlerinin bölgeyi şekillendirmesinde önemli rol oynadı. 🔷 İyi niyetle bakılamayacak olan bu uzun seyahatin sonunda Sayda şehrine yerleşen Lady Hester'in bu eyleminin bölgeye karşı duyduğu sevgiyle bir alakası yoktur. Stanhope maddi olarak sahipsiz kaldığından dolayı memleketinden binlerce kilometre uzakta, Sayda'da 1839'da vefat eder. TOPRAKLARA DEĞİL ZİHİNLERE PRANGA