Osmanlı’nın Balkanlar'da yaşayan 10 eseri

Mostar'ın merkezinden akan Neretva nehri üzerindeki iki köprüden biri olan Mostar Köprüsü, hilal görünümündeki özelliği ile Osmanlı'nın Balkanladaki önemli eserlerinden biri. 1566 yılında Mimar Sinan'ın öğrencisi Mimar Hayreddin tarafından inşa edildi. Mostar şehri Fatih Sultan Mehmet döneminde Osmanlı topraklarına katılmıştı. Neretva nehri üzerinde o tarihlerde ahşap bir köprü bulunmaktaydı ve Fatih bu köprünün onarımını gerçekleştirdi. 1993 yılında Hırvat topçuları tarafından yıkılan tarihi Mostar Köprüsü, Kanuni Sultan Süleyman'ın emri ile Mimar Sinan'ın talebesi Mimar Hayreddin tarafından inşa edildi. 4 metre genişliğinde, 30 metre uzunluğunda ve 24 metre yükseklikteki köprü için 456 kalıp taş kullanıldı. Köprünün iki tarafında bulunan iki küçük kale de Kanuni Sultan Süleyman tarafından yaptırıldı. Yine köprünün sol tarafına II. Selim döneminde bir de minaresiz mescid inşa edildi. 1878 yılına kadar müezzinler ezanı köprünün ortasında okudu. Köprü Osmanlı zamanından itibaren gençlerin nehre atlayarak cesaretlerini gösterdikleri bir mekan oldu. Daha sonra bu adet spor haline geldi. Seyyahların ve araştırmacıların ilgisini çekti. Evliya Çelebi o güne kadar on altı ülke gezdiğini fakat böyle yüksek bir köprü görmediğini yazdı. Asırlardır Makedonya'nın başkenti Üsküp'ün ortasından geçen Vardar Nehri'nin iki yakasını birleştiren Taşköprü, Osmanlı'nın Üsküp'teki sembol eserlerinin başında geliyor. Fatih Sultan Mehmed Köprüsü olarak da bilinen Taşköprü, Üsküp'teki en önemli ve nadide Osmanlı eserlerinden biri. Sultan II. Murad döneminde yapımına başlanan ve Fatih Sultan Mehmed döneminde tamamlanan köprü, şehrin sembolü olarak gösteriliyor. Asırlardır Üsküplüleri kavuşturan Taşköprü, aynı zamanda Üsküp'ün modern şehir merkezi ile tarihi Türk Çarşısı'nı birbirine bağlıyor. Üsküp Belediyesinin armasında da yer edinen Taşköprü, dini ya da etnik kökeni farklı olan Makedonya halkları tarafından da benimsemiş durumda. Makedonya'da şehrin merkezinde inşa edilen heykeller, tarihi görünümlü devasa binalar ve köprüler Taşköprü'yü de etkiledi. Taşköprü'ye yakın mesafede inşa edilen iki yeni köprü ile adeta tarihi Taşköprü'nün ihtişamı gölgelenmek istendi ancak Osmanlı eseri, buna rağmen şehri ziyaret eden yerli ve yabancı turistlerin ilgi odağı olmaya devam ediyor. Köprüde çatlaklar oluştu Bu arada, son dönemde köprü üzerinde ortaya çıkan çatlaklar tedirginliğe neden oldu. Asırlarca ayakta kalan köprüde oluşan çatlaklar, yeni bir restorasyona ihtiyaç duyulduğunu gösteriyor. 12 ayaklı ve 220 metre uzunluğunda, 6 metre genişliğindeki köprünün Fatih Sultan Mehmed döneminde 1451-1469 yılları arasında inşa edildiği, birçok deprem ve savaşlarda zarar gördüğü biliniyor. Bayraklı Camii, Osmanlı devrinde bugün Sırbistan'ın başkenti olan Belgrad'da inşa edilen camidir. Cami 1575 yılı civarında Kanuni Sultan Süleyman zamanında yapıldı. Bayraklı Cami'nin kim tarafından inşa edildiği tam olarak bilinmemekte. Bu konuda araştırmacıların çeşitli görüşleri bulunmaktadır. Evliya Çelebi'nin Seyahatnâme'sinde adına rastlanmayan bu caminin o devirde başka bir ad ile tanınması muhtemeldir. Bayraklı Cami tamamen kesme taştan inşa edilmiş olup basit bir mimariye sahiptir. Her bir kenarı dıştan 12,80 m. olan bir kare biçimindedir. Üzeri 10,20 m. çapında bir kubbe ile örtülüdür. Rumeli camilerinde biraz yüksek olan sekizgen biçimli kasnak son tamirde mimari üslûbuna çok aykırı düşecek biçimde aşırı yükseltilmiştir. Caminin son cemaat yeri tamamen kaldırılmış, bütün pencerelere Türk mimarisinde benzeri olmayan şebekeler takılmış, alt sıra pencereler dikdörtgen olması gerekirken sivri kemerli yapılmış ve esas cümle kapısına çok ters düşen yuvarlak kemerli bir kapı açılmıştır. Yeni inşa edilen şadırvan ise hem çirkin hem de kullanışsızdır. Cami 1930'dan sonra ibadetler dışında reîsülulemâlık tevcihi gibi önemli dinî toplantıların yapıldığı bir merkez olma özelliğini de kazanmıştır. Osmanlı döneminde 273 kadar caminin bulunduğu Belgrad'da ibadete açık tek cami olarak kalan Bayraklı Camii altı asırlık geçmişiyle tarihe meydan okuyor. Yıllar içinde defalarca tahrip edilip tekrar onarılan caminin inşa yılı ise 1575 olarak biliniyor. Müslüman toplumların ibadetlerini gerçekleştirdiği cami aynı zamanda birlik ve beraberlik amacıyla kaynaşma merkezi özelliği taşıyor. 1946 yılında Sırbistan'ın Kültür Mirası Listesi'ne eklenerek koruma altına alınan cami, Belgrad'a giden turistlerin de ziyaret ettiği yerlerin başında geliyor. Beyaz Kule, Selanik'te bulunan ve şehrin sembollerinden sayılan kuledir. Günümüzde tarihî bir kule ve müze olarak, şehrin deniz kıyısında yer alır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde inşa edilmiştir. Balkan Savaşları sonucunda şehir Yunanların eline geçtiğinde kule beyaza boyanmış fakat zamanla eski rengini geri kazanmıştır. O günden sonra 'Beyaz Kule' olarak adlandırılan yapı günümüzde Selanik'in en çok ziyaret edilen turistik yerlerindendir. Banyabaşı Camii (Banya Bashi), Bulgaristan'ın başkenti Sofya'nın merkezinde yer alan bir Osmanlı eseri. Bulgaristan Sofya'da bulunan Avrupa'nın en eski camilerinden biri. 16. yüzyılın trendlerine uygun inşa edilen cami, minaresiyle öne çıkıyor. Burası, Avrupa'nın en erken tarihli camilerinden biri. Molla Efendi Kada Seyfullah'ın maddi destekleriyle 1566-1567 yılları arasında inşa edildi. Aynı zamanda Molla Efendi Camii olarak da biliniyor. Ana binası kare şeklinde tasarlanan caminin 4 köşesi, 1 merkezi kubbesi ve 1 minaresi var. 16. yüzyılın trendlerine uygun inşa edilen caminin ön kısmında 3 kubbeli bir dış bina da yer alıyor. Caminin tamir kitabesinde camiyi, Edirne Selimiye ve İstanbul Süleymaniye camileri gibi görkemli yapıların mimarı Koca Sinan'ın yaptığı söyleniyor. Ancak bu bilginin doğruluğu kanıtlanabilmiş değil. Banyabaşı Camii, Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi'nde 'Sofya'da en güzel minaresi olan cami' diye geçiyor. Dua salonu bulunan cami tamamen tuğla ve taş kullanılarak yapıldı. Kolonlarının hepsi oyulmuş taş parçalardan oluşuyor. Bugüne kadar çeşitli restorasyonlar geçiren camide son büyük yenileme çalışması 1920'de yapıldı. İbrahim Paşa Camii, Balkanlarda Osmanlılara ait ayakta kalmış en büyük sanat eseridir. Bulgaristan'ın Deliorman kesiminde, Razgrad'da bulunur. UNESCO kataloğunda kayıtlı olan cami, Balkanlar'daki üçüncü en büyük camidir. Kanuni Sultan Süleyman devrinin sadrazamı Pargalı Damat İbrahim Paşa hayratlarına dahildir. İbrâhim Paşa Camii dıştan kare bir yapı görünümündedir. Ölçüleri 20 × 20 m. kadar tahmin edilen yapı muntazam işlenmiş kesme taşlardan yapılmıştır. Cephelerde sıralanan üçer sıra halindeki sivri kemerli pencereler harimi aydınlatır. Bu pencereler alt dizide dört, ikinci dizide üç, en üst dizide iki adet olmak üzere ritmik bir düzene göre açılmıştır. Kare kitle üstte sekizgene dönüşür. Bunun üstünde ise pencereli kasnaklı ve kurşun kaplı, çapı herhalde 18 metreden az olmayan bir kubbe harimi örter. Makedonya'nın başkenti Üsküp'te yer alan Osmanlı İmparatorluğu dönemi çarşısıdır. Bu tarihî çarşı, Üsküp'ün kuzey kesiminde yer alır. Çarşı, Üsküp'ün en büyük yaşam alanlarından biri olarak kültürel ve tarihî özelliğe sahip. Makedonya'nın başkenti Üsküp'teki her köşesinde gizli bir tarih yatan Eski Üsküp Çarşısı, asırlık tarihiyle hem yerli halkın hem de şehri ziyaret eden yabancı turistlerin en gözde adresi. Makedonya'nın başkenti Üsküp'teki tarihi Eski Üsküp Çarşısı, küçük dükkanları, atölyeleri, Osmanlı'dan kalma camileri, geleneksel restoranları, han ve hamamlarıyla ziyaretçilere adeta şehrin ruhunu hissetmeleri imkanı sunuyor. Sokakları tarihe tanıklık eden Eski Üsküp Çarşısı, hem yerli halkın hem de şehri ziyaret eden yabancı turistlerin en uğrak adresi. Geleneklerin ayakta kalmayı başardığı çarşı, hemen her köşesinde gizli bir tarih barındırıyor. Birçok giriş noktası bulunan tarihi çarşıya hangi girişten girilirse girilsin, ziyaretçileri hediyelik eşya satan dükkanlar, yöresel kıyafetlerin satıldığı mağazalar, halıcılar, zengin kıyafet vitrinleri, atölyeler ve antikacılar karşılıyor. Balkanlar'da Osmanlı izlerinin en yoğun görüldüğü yerlerden biri Kosova'nın tarihi Prizren şehri. Mahalleleri, camileri, türbeleri ve hamamlarıyla tam bir Türk şehri. Yüksek dağların ortasında yer alan Prizren; doğası, kültürü, tarihi dokusu, mimarisi, coğrafyası, tarihi kalenin müthiş manzarası ve sıcak insanları ile görülmeye değer. Prizren, 2008 yılında tam anlamıyla bağımsızlığını ilan eden Kosova Cumhuriyeti'nin başkent Priştine'den sonraki ikinci büyük şehri. Üçüncü Osmanlı padişahı Sultan Murat Hüdavendigar'ın (Sultan I. Murat) şehit düştüğü Prizren, aynı zamanda Kosova'nın merkezi ve en tarihi şehri olarak da kabul ediliyor. Osmanlı döneminde 1573 yılından Rüstem Paşa tarafından yaptırılan Gazi Mehmet Paşa Hamamı ise Balkanların en büyük hamamı olarak biliniyor. Üçüncü Osmanlı padişahı Sultan Murat Hüdavendigar'ın (Sultan I. Murat) şehit düştüğü Prizren, aynı zamanda Kosova'nın merkezi ve en tarihi şehri olarak da kabul ediliyor. Osmanlı döneminde 1573 yılından Rüstem Paşa tarafından yaptırılan Gazi Mehmet Paşa Hamamı ise Balkanların en büyük hamamı olarak biliniyor. Eski şehirde Saat Meydanı'nda yer alan bina fetihten hemen sonra Kanûnî Sultan Süleyman adına yaptırılmıştır. Yerli kaynaklar caminin inşa edildiği yerde evvelce Saint Apostoli Kilisesi'nin bulunduğunu belirtmektedir. Evliya Çelebi, caminin minare kapısı yanında 940 (1533-34) tarihini veren bir tamir kitâbesini kaydetmiştir. Bazı kaynaklar, padişahın fermanı üzerine Makbul İbrâhim Paşa'nın bu camiyle birlikte bir de kendi adına cami yaptırdığını belirtir. Adı geçen caminin kitâbesinde İbrâhim Paşa'nın ismi geçmemekle birlikte inşa tarihi 947'dir (1540-41). Evliya Çelebi bu kitâbeyi 937 (1530-31) olarak vermiş ve yapıyı da İbrahim Paşa'ya mal etmiştir. Mustafa Ağa ve Altı Fıskiye olarak da anılan bu mimari eser, dört beyitlik kitabesinde belirtildiği üzere Atina Voyvodası Cizdaraki Mustafa Ağa tarafından 1763-64 yıllarında inşa edilmiştir. Altı Fıskiye Camii denilen bu eser Monastıraki Meydanı'nda, Hadrianus revakları denilen Roma devri kalıntısının bitişiğindedir. Türkler'in elinden çıktıktan sonra uzun süre boş ve harap bir halde kalmış, daha sonra tamir edilerek İşlemeler ve Halk Sanatları Müzesi olmuştur. Dört beyitlik manzum kitabesi, caminin Atina'nın Venedik işgalinden çok sonra 1177'de (1763-64) Mustafa Ağa tarafından yaptırıldığını bildirmektedir. Mustafa Ağa Camii'nin eski resimleri Forbin, Dupré ve T. du Moncel'in seyahatnamelerindeki gravürlerde mevcuttur. Heydeck'in 1835'te yaptığı sulu boya bir resimde cami, altındaki kemerli dükkânlarla önündeki bugün artık izi kalmayan şadırvanı ile mükemmel bir şekilde tasvir edilmiştir. Şehir Yunan idaresine geçtikten sonra minaresi yıktırılmıştır. Bugün ne durumda olduğu ve ne işe tahsis edildiği bilinmemektedir.

Osmanlı’nın Balkanlar'da yaşayan 10 eseri

Mostar Köprüsü, Bosna Hersek