Osmanlı'nın şehzade okulu: Şehzadegan Mektebi

◼ Her biri Osmanlı tahtına namzet olarak yetiştirilen şehzadeler detaylı, baştan sona planlanmış bir eğitim hayatından geçerlerdi. Klasik Osmanlı döneminde titizlikle üzerinde durulan bu husus şimşirlik sistemiyle bozulmuştu. Namzet ne demek? Namzet, Osmanlı zamanında aday anlamına gelirdi. ◼ Devlet-i Aliyye'nin her manada zirvede olduğu dönemlerin altında yatan başarı sebeplerinden birisi de Şehzedegan Mektebi ve şehzadelerin eğitimine gösterilen ehemmiyetti. Sultan Abdülhamid'in fotoğraf arşivinden Osmanlı şehzadeleri ◼ Bir şehzade doğduğu andan itibaren Osmanlı tahtı için adaydı. Bunun bir sonucu olarak henüz yürümeye dahi başlamadan eğitim almaya başlardı. ◼ Biraz büyüdüklerinde ise her şehzade saray içerisinde bulunan Şehzadegan Mektebi'ne giderdi. Bu mekteb, Topkapı Sarayı'nda Harem bölümündeydi. ◼ Mimari olarak estetik bir yapıya sahip olan mektebin içinde çini panolar, pencereler, işlemeler ve hat tabloları bulunurdu. Bu eserler şehzadelerin İslami sanatlar ile ilk tanışmasıydı. ◼ Osmanlı'da var olan bir geçenek olan 'amin alayı' şehzadeler için de yapılırdı. Öyle ki padişah, şehzadesini büyük bir nümayişle Şehzadegan'a götürürdü. İlk eğitimini evladına bizzat verirdi. Osmanlı'da eğitim terimleri ◼ Osmanlı'nın mahalle okulları olan sıbyan mekteblerinin müfredatına benzer bir müfredata sahip olan Şehzadegan'da Kur'an-ı Kerim, okuma yazma ve basit işlemler öğretilirdi. ◼ Şehzadenin en temel meseleden eğitimine başlanarak hayatı bunca önüne çıkabilecek her türlü meseleye karşı eğitim görmesi esas alınırdı. ◼ Bu kurumda eğitim esas alındığı için seviye ölçme anlamında testler, sınavlar yapılmazdı. Şehzadegan'ın bir diğer özelliği de sadece kitabi bilgi değil pratiğe dayalı eğitime de dayanmasıydı. ◼ Şehzadeler hocalarından kılıç, ok, gürz gibi savaş aletlerini kullanmayı, edebiyat, tezhip ve musiki gibi güzel sanatları da en ince detayına dek öğrenirdi. Osmanlı sıbyan mekteplerinde eğitim sistemi ◼ Osmanlı sarayında en çok önemsenen konulardan birisi eğitimdi. Bunun için pek çok alim saraya davet edilir ve eğitimin kurumsallaşmasına önem verilirdi. ◼ Sultan II. Murad'ın en çok değer verdiği alimlerden olan Molla Yegan bu anlayış çerçevesinde Hac dönüşü Kahire'den Molla Gürani'yi Edirne'ye getirmişti. ◼ Bu hamle Molla Gürani'nin şehzade Mehmed'e hocalık yapmasına yani dolaylı olarak İstanbul'un fethine etki edecekti. Bu, Osmanlı'nın ilme verdiği değeri gösteriyordu. ◼ Şehzadelere hocalık yapan kimseler devrin en önemli ve çok yönlü alimlerinden seçilirdi. II. Bayezid'e hocalık yapan Şeyh Hamdullah hem müstesna bir hattat hem de çok iyi bir okçuydu. Osmanlı arşivinden fotoğraflarla eğitim ◼ Şehzadegan Mektebi'nde görülen ilk eğitimin ardından tahta çıkana kadar sürekli bir eğitim maratonunda olan şehzadelerin tahta çıktıklarında dünya tarihini etkileyecek, önemli kararlar vermeleri gerekirdi. ◼ Bu sebepten kaynaklı olarak Şehzadegan'da verilen eğitimlerin yanında şehzadeler hocalarından muhakeme etme, karar verme alanlarında pek çok bilgi öğrenirdi. ◼ Zorlu bir eğitim hayatından geçen ve netice olarak çağının ötesinde, iyi bir eğitim alan şehzadeler tahta geçtiklerinde Osmanlı Devleti'ni ileri taşıdılar. ◼ Var olan müesses nizamın bozulması sebebiyle, şimşirlikte yetişen şehzadeler Şehzadegan gibi bir kurumdan gelmeyerek, suni bir eğitimin ardından tahta çıktılar. Devlet ve ilim adamı yetiştiren şehzade şehirleri ◼ Şehzadegan Mektebi'nde ilk eğitimlerini alan şehzadeler hayatları boyunca sanata, ilme, savaş oyunlarına karşı büyük bir ilgi ve merak duyarlardı. ◼ Osmanlı Hanedanı bu açıdan ele alındığında bir şairler, musikişinaslar, sanatçılar ailesiydi. Hemen her kimse güzel sanatların bir alanında uzmandı.