Selçuklu tarihinde yaşanan depremler

◾ Tarih boyunca doğal afetler insanoğlunun yaşamını ilk elden etkilemiş, barınma hususunda tedbir almasını sağlamıştır. İnsan hayatını olumsuz etkileyen afetlerin başında ise hiç şüphesiz deprem olgusu gelmiştir. ◾ Sismik sebeplerden dolayı meydana gelen depremlere oluş bakımından bir tedbir alınması mümkün değildir. İnsanlar bu sebepten dolayı sağlam zeminler üzerine yapılar inşa ederek bu afetten asgari ölçüde hasar almayı hedeflemişlerdir. (x) Kur'an-ı Kerim'de geçen deprem ayetleri ◾ Zamanla inşa edilen yapıların kalitesizliği ve sağlam olmayan zeminler üzerine inşa edilmesi sonucunda depremlerin bilançoları da yükselmiştir. ◾ İnsanoğlu bu meyanda gelişen teknoloji ile beraber birtakım önlemler alarak hayatını sürdürmüştür. Unutulmamalıdır ki Anadolu, üç fay hattına sahip bir bölgedir. (x) Mimar Sinan'ın eserleri depreme nasıl dayanıyor? ◾ Bu gerçek, tarih içerisinde farklı devirlerde meydana gelen yıkıcı depremlerle kendisini daima insanlara hatırlatmıştır. 1077 - 1308 yılları arasında Anadolu'ya hükmeden Anadolu Selçuklu Devleti zamanında da pek çok doğal afet yaşanmış, depremler büyük hasar ve yıkıma sebep olmuştur. Anadolu'da meydana gelen depremler öyle yıkıcı etkilere ulaşmıştır ki Irak ve Suriye bölgeleri de bu afetlerden nasibini almıştır. (x) Asrın felaketinden kurtulanların hikayesi ◾ Tarihte vuku bulan deprem kayıtlarının günümüze ulaşması ise farklı bir meseledir. Tarihçiler neredeyse şehirleri yıkan bu afetleri muhtelif yollarla eserlerine almış ve tarihi birer vesikaya çevirmişlerdir. ◾ Dönem tarihçilerinin titizlikle naklettikleri yahut bilahare şahit oldukları afetleri kaydetmeleri ve bu kayıtların çeşitli şekillerde günümüze ulaşması bizlere doğal afetlerle alakalı önemli malumat verir. (x) Osmanlı arşiv belgelerinde depremler ◾ Anadolu'da gerçekleşen depremleri en iyi takip edebildiğimiz bilinen en eski kaynaklar Urfalı Mateos ve Vardan gibi isimlerin kaleme aldığı telif eserlerdir. ◾ Sahip oldukları dini misyon gereği depremleri 'ilahi gazap' olarak niteleyen bu müellifler depremi ve etkilerini gayet etkileyici bir usül ve tasvir edici bir üslup ile kalem almışlardır. (x) Urfalı Mateos'un dilinden 1114 Maraş depremi Akdeniz depremleri ◾ Selçuklular zamanında farklı zaman dilimlerinde Çukurova, Kıbrıs ve Hatay'da şiddetli depremler olmuş ve şehirler önemli etkide bu afetlerden etkilenmiştir. 1072, 1075, 1081, 1091, 1114, 1118, 1124, 1138, 1158, 1170, 1200, 1204, 1222, 1269 yıllarında bölgede ciddi depremler yaşanmıştır. ◾ 1072 yılında Hatay'da meydana gelen deprem bölgeyi ciddi anlamda sarsmıştır. Ermeni tarihçi Vardan bu depremde insanların yarılan toprağın içine defnedildiğini nakleder. ◾ 1114 yılında vuku bulan Maraş depremi ise bölgenin en önemli şehirlerinden olan Maraş'ı ciddi ölçüde yıkmıştır. Bu depremin neticesinde Hıristiyan mahalleri ciddi ölçüde hasar görmüştür. (x) Urfalı Mateos'un dilinden 1114 Maraş depremi Güneydoğu Anadolu depremleri ◾ Selçuklular döneminde bölge içerisinde önemli bir konumda bulunan Urfa, Harran, Diyarbakır, Samsat gibi şehirlerde pek çok deprem meydana gelmiş ve etrafını da önemli ölçüde etkilemiştir. ◾ 1086, 1091, 1114, 1118, 1135, 1137, 1157, 1170, 1194, 1200, 1225, 1226 tarihlerinde günümüzde Güneydoğu Anadolu olarak bilinen bölgede ciddi derecede yıkıcı depremler meydana gelmiştir. Doğu Anadolu depremleri ◾ Doğu Anadolu Bölgesi'nin meşhur şehirlerinden Erzincan ve Erzurum başta olmak üzere Selçuklular devrinde gerçekleşen depremler fay bütünlüğü de merkeze alındığında bölgenin tamamına yakınında hissedilmiş ve geniş bir alanda hasar oluşturmuştur. ◾ 1086, 1134, 1116, 1179 tarihlerinde meydana gelen depremler neticesinde bölgede ciddi hasar oluşmasının yanı sıra askeri tesisler de zarar görmüştür. Selçuklular bu zararları kısa sürede tanzim ederek bölgeyi güçlendirmişlerdir. ◾ Meydana gelen depremler arasında en şiddetlisi 1116 tarihinde gerçekleşendir. Ermeni tarihçiler Anili Samuel ve Vardan tarafından kayıt altına alınan depremin sonucunda, Erzincan büyük ölçüde yıkılmıştır. (x) Afet sonrası toplumu bilinçlendirmenin önemi ◾ Selçuklular döneminde de Anadolu'da şiddetli depremler olmuş ve bu afetlerin sosyal, ekonomik, toplumsal yönde büyük etkileri gözlemlenmiştir. ◾ Yüksek şiddet ölçeklerinde meydana gelen bu depremler sonucunda Anadolu nüfusu, gözle görülür ölçüde azalmış ve yapılarda ciddi tahribat oluşmuştur. (x) İlk müstakil deprem kitabı: Risale-i Zelzele ◾ Yaşadığımız kadim toprakların büyük ve çarpıcı bir gerçeği olan depremler, her dönemde olduğu gibi Selçuklular devrinde de ciddi bir yıkıma sebep olarak sosyolojik, ekonomik ve insani açıdan hayatı etkilemiştir. Lakin Selçuklular hızlı bir şekilde şehirleri tekrar imar etmiş ve Anadolu'yu ayağa kaldırmayı başarmışlardır. (x) Deprem bölgesinde en çok merak edilen dini sorular