İslam'ın temizliğe verdiği önem

Müslüman İspanyasında hekim ve cerrah olan Ez-Zehravi saç ve cilt bakımı, diş beyazlatma ile diş etin güçlendirme konuları ve burun spreyi, gargara ve el kremleri gibi ürünler hakkında yazılar yazmıştır. Ez- Zehravi'nin kalıp halindeki parfüm çubuklarının, günümüzdeki deodorantların ilk örnekleri olması muhtemel. Cerrahinin atası Zehravi'nin tıp dünyasına kazandırdıkları Iraklı akademisyen Kindi ise parfüm üzerine bir kitap yazmıştır. Bu kitap kokulu yağlar, kremler ve aromalı sıvılarla ilgili tarifler ile doludur. Kindi'nin kitabında parfüm yapımına ilişkin 107 yöntem ve tarifin yanı sıra, yapım ekipmanları ile ilgili bilgiler de vardır. Şifre kırma geleneğinin mucidi El-Kindî ve kriptografi teknikleri Müslümanların temizlik geleneği doğrultusunda yapılan hamamlar, her Müslüman kasabasında kurumsallaşmıştır. Hamamlar, arkadaşları, komşuları, akrabaları ve işçileri bir araya getirerek, sohbet etmelerine imkân sağlayan temizlik mekanlarıydı. Hamamlar erkekler ve kadınlar tarafından farklı zamanlarda kullanılırdı. Kadınlar gün boyu, erkekler ise akşam saatlerinde kullanım hakkına sahiptiler. İstanbul'un 5 tarihi hamamı Temizliğin her çeşidine dinimizin ne kadar önem verdiği, ayet ve hadislerden de anlaşılır. Kısaca, müminin en belirgin özelliklerinden birisi temizliktir. Çünkü Peygamberimiz temizliğe büyük önem vermiştir. 'Allah size herhangi bir güçlük çıkarmak istemez, fakat O sizi tertemiz kılmak ve üzerinizdeki nimetini tamamlamak ister ki şükredesiniz.' Maide, 5/6. Temizlik, maddi ve manevi anlamda kirden arınmak, pak ve nezih hale gelmektir. Rabbimizin bizlere emanet olarak verdiği bedeni, iman ile huzura kavuşmuş kalbi duru tutmaktır. Temizlik hem sağlıklı bir hayatın kaynağı hem de mümini kötülükten alıkoyan namaz gibi kıymetli bir ibadetin ön şartıdır. 'Allah her türlü noksanlıktan, kusurdan münezzehtir, davranışlarında, sözlerinde nezih olan kullarını sever; temizdir, temiz kullarını sever.' Tirmizî, Edeb, 41. Peygamberimiz Mekke'den Medine'ye hicret ettiklerinde ilk iş olarak Kuba mescidini inşa etmişlerdi. Bu mescidin inşasında Peygamberimize yardımcı olanları ve bu mescidin seçkin cemaatini temizliğe gösterdikleri özen sebebiyle Kur'an-ı Kerim övmekte ve şöyle buyurulmaktadır: '(Ey Muhammed!) İlk günden takvâ üzerine kurulan mescid içinde namaz kılman elbette daha doğrudur. Onda temizlenmeyi seven adamlar vardır. Allah da çok temizlenenleri sever.' Tevbe, 9/108. İslam tarihinin ilk mescidi; Kuba Temizlik bir yönüyle maddi kirlerden arınmadır. Vücudumuzun sıhhati, iç âlemimizin huzuru temizlikte saklıdır. İnsan olmanın onuruna yakışan vücut temizliği, ağız ve diş bakımı maddi temizliğin başında yer alır. Sevgili Peygamberimiz de ümmetine zor gelmeyeceğini bilse her namaz vaktinde misvakla ağız temizliğini emredecek kadar bu konuyu önemsemiştir. 'Ey bürünüp sarınan, kalk ve insanları uyar. Sadece Rabbini yücelt, elbiseni temizle, pislikten sakın.' Müddessir, 74/1-5. Peygamberimiz Hira mağarasında geçirdiği inziva döneminden sonra vahiy alarak risâletle görevlendirildiği zaman 'Elbiseni tertemiz tut. Her türlü pislikten uzak dur.' emrini almıştır. Önemli olan elbiselerin eski olması değil kirli olmamasıdır. Camilere kirli elbise ve çoraplarla gelmek, nahoş kokularla kardeşlerimize rahatsızlık vermek doğru bir davranış değildir. Mümin, hangi ortamda bulunursa bulunsun temizliğin, zarafetin ve ferahlığın timsali olmalıdır. Beden ve elbise temizliğinin yanı sıra çevre temizliğine dikkat etmek, müminlere namazgâh kılınan yeryüzünün tamamını temiz tutmak dini ve insani bir görevdir. Temizlik aynı zamanda insanın manevi kirlerden kurtulması anlamı taşır. Bu yönüyle temizlik, müminin İslâm'la aydınlanan kalbini karanlıktan, kirden, pastan uzak tutmasıdır. Gönlünü kibir, riya, haset, yalan, cimrilik gibi hastalıklardan arındırması; tevazu, dürüstlük, cömertlik, merhamet, edep gibi güzel hasletlerle donatmasıdır. Ruhunun aynası, kalbinin tercümanı olan dilini kaba ve yüz kızartıcı sözlerden, terbiye dışı konuşmalardan, yalan ve iftiralardan beri kılmasıdır. Göz, kulak, el, ayak gibi azalarını kötülüklerden ve haramlardan korumasıdır. Her işinde helal olana yönelmesidir. Hata ve yanlışlarından tövbe ederek günah yükünden kurtulmasıdır. 'Şüphesiz Allah, tövbe edenleri sever, temizlenenleri de sever.' Bakara, 2/222. İslâm'ın beş esasından biri olan zekât da bir çeşit manevi temizliktir. Zekât, Kur'an-ı Kerim'in ifadesi ile servetin içinde yoksulun hakkıdır ve aynı zamanda servet için bir kir ve lekedir. Diğer taraftan servet sahibinin gönlü de cimrilik gibi hasis huyla kirlidir. Maldaki bu lekeyi, gönüldeki bu kiri yalnız zekât temizleyebilir. Nitekim Kur'an-ı Kerim'de: '(Sevgili Peygamberim) Servet sahiplerinin mallarından zekât al. Zekât onların mallarını temizler ve vicdanlarını arıtır.'(Tövbe, 9/103) buyurulmuş ve zekâtın bu özelliği ifade edilmiştir. Peygamberimiz diş temizliğine de çok önem verirdi. Hz. Aişe'ye, Peygamberimiz evine girdiği vakit ilk işe nereden başlardı? diye sorulmuş, misvaktan (misvak ile dişlerini temizlemekten) cevabını vermiştir. Misvak kullanmaktan maksat, hadisi şerifte de ifade buyurulduğu üzere, dişleri temizlemektir. Misvak, diş fırçası, bunlar olmadığı zaman parmaklarla da bu temizlik yapılabilir. 'Allah, noksanlıklardan münezzehtir, dürüst ve doğru olan kulunu sever. Temizdir, temizliği sever, kerem sahibidir, iyiliği sever. Cömerttir, cömertliği sever. Çevrenizi temiz tutun, Yahudilere benzemeyin.' et-Tac, III, 162.

İslam'ın temizliğe verdiği önem

Ez-Zehravi'nin temizlik konusuna katkıları