Zihni Kemiren Hastalık: Obsesif Kompulsif Bozukluk

Takıntı; kişinin zihnine girmesine engel olamadığı, zihninden uzaklaştıramadığı düşünce, fikir ve dürtülerdir. Kişinin isteği dışında gelirler, kişi tarafından mantıkdışı olarak değerlendirilirler ve yoğun sıkıntı ve huzursuzluğa yani anksiyeteye neden olurlar. Fakat bunun bir ileri derecesi vardır ki o da takıntılı düşüncelerin günlük yaşamımızı etkileyecek, günlük aktivitelerimizi kısıtlayacak düzeye gelmesi. Bu durum obsesif-kompulsif bozukluk (OKB) adı verilen bir ruhsal hastalık olarak adlandırılır. OKB, obsesyon adı da verilen takıntılı düşünce, fikir ve dürtüler ile kompulsiyon adı verilen yineleyici davranışlar ve zihinsel eylemlerden oluşan bir ruhsal hastalıktır. Bu ruhsal hastalıkla insanlar takıntılarının mantıksız olduğunun farkına varabilir ve bu takıntıları önemsememeye hatta bırakmaya çalışabilir. Fakat bu durum sadece sıkıntı ve kaygıların artmasını sağalar. Rahatsız edici düşünceleri önemsememeye ya da bu düşüncelerden kurtulmaya çalışırken yeni düşünceler ve zorlamalar daha öncekileri takip eder böylece içinden çıkılmaz bir döngüye girilir. Teslimiyet noktasındaki temel zorlayıcı düşünce sorumluluktur. Eğer bu tekrarlayıcı hareketleri yapmazlarsa korktukları felaketin başlarına geleceğinden ve bundan tamamıyla kendilerinin sorumlu olacağından endişe duyarlar. Örneğin evden çıkmadan önce defalarca ütünün fişini çekip çekmediğini kontrol etmelerine rağmen tekrar tekrar eve dönüp kontrol etmek gibi. Bu rahatsız edici düşüncelere verilen tepkiler daha sonra bir kısır döngü yaratıp hastalığın daha fazla yerleşmesine neden olur. Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), sürekli tekrar edilen ve belli başlı kalıp davranışları içeren bir rahatsızlıktır. Halk arasında takıntılı olma veya vesvese hâli olarak da isimlendirilir. Takıntılar, birçok alanda kendini gösterebilir: Düzen ve simetri takıntıları: Bu kişiler, kendilerini ve çevrelerini korumak adına sıklıkla çevrelerine müdahale eder, endişeleri ile harmanlanmış hayaller üretebilirler. Örneğin kendisine çok saçma gelmesine rağmen, her şey yerli yerinde olmazsa annelerinin kaza geçireceğine inanabilirler. Yüzlerinin bir tarafı yaralansa diğer taraf yaralanmadığı sürece kendilerini rahat hissedemeyebilirler. Kirlenme takıntıları: En sık görülen takıntılardandır. Çevreleri tarafından aşırı titiz olarak tanımlanan bu kişiler, kirlendiklerinde duyacakları rahatsızlığı göze alamazlar. Kirlilikle ile ilgili kaygıları çok fazla zamanlarını alır. Diğer insanları aşırı pis bulabilirler, bu nedenle eve misafir çağırmak veya misafirliğe gitmek istemeyebilir, aile ilişkilerinde sıkıntı yaşayabilirler. Zarar verme takıntıları: Elinde olmadan kendine zarar vereceğinden veya başkalarının kendisine zarar vereceğinden, utanılacak bir şey yapmaktan, yanlış, uygunsuz şeyler söylemekten korkabilirler. Bu takıntılar kendilerini genel olarak şöyle gösterir: Sürekli sayı sayma ihtiyacı ve belli sayıları tekrar etme isteği duymak. Defalarca abdest almak, namazının kabul olmadığını düşünüp namazı sürekli tekrar etmek. Değeri olmayan eşyaları haddinden fazla biriktirmek, toplamak. Yemeği belirli bir sıraya göre yemek. Rahatsız edici kelimelere, görüntülere veya düşüncelere takılıp kalmak. Belirli kelimeleri, cümleleri veya duaları sürekli tekrarlamak. Sıklıkla el yıkama ve banyo yapma ihtiyacı hissetmek. Tokalaşmaktan korkmak, hiçbir yere dokunmamak için azami gayret sarf etmek. Kapıyı kilitlemiş olduğu hâlde defalarca kontrol etme ihtiyacı duymak. Ocağı kapatıp kapatmadığını sürekli kontrol etmek. İşleri belirli bir sayıda yapma ihtiyacı duymak Fakat her takıntılı düşünce ya da davranış Obsesif Kompulsif Bozukluk(OKB) değildir. OKB'den söz edebilmek için bu düşünce ve davranışların; kişinin özel, sosyal, mesleki yaşamındaki işlevselliğini bozacak düzeyde ve şiddette olması gerekir. Örneğin, bir ev hanımının tüm gününü temizlik ve düzene ayırması, çevresindekileri de düzeni bozmamaları için sürekli uyarması gibi. Biyolojik nedenler: Beynimizde nöron adı verilen milyonlarca sinir hücresi vardır. Nöronlar elektrik sinyalleri yoluyla iletişim kurar. Bu sinyallerin nörondan nörona iletilmesi nörotransmitter adı verilen iletkenler sayesinde gerçekleşir. Araştırmalar, serotonin adı verilen nörotransmitterin seviyesinin düşmesi ile OKB gelişimi arasında bir bağlantı olduğunu gösterir. Aynı zamanda serotonin dengesizliği; beynin sağduyu, planlama ve bedensel hareketlerle ilgili mesajları süzen bölgelerini etkileyerek OKB'ye yol açabilir. Ayrıca serotonin dengesizliğinin ebeveynden çocuğa geçtiğine dair kanıtlar da Obsesif Kompülsif Bozukluğun genetik olabileceğinin göstermektedir. Çevresel nedenler: Çevreden kaynaklanan stres verici olaylar, durumlar ve kişiler de OKB rahatsızlığının tetikleyicisi olabilmektedir. Bunları şöyle sıralayabiliriz: Hayatın bir döneminde ağır bir hastalık geçirmek, istismara uğramak, travmalar, kazalar, ölümler, kendini sürekli kontrol etmek, ailede çok titiz ebeveynlerin olması, model oluşturabilmektedir. OKB'nin genellikle ergenlik döneminde ortaya çıktığı belirtilse de çok erken ya da çok geç yaşlarda da görülebilir. Erkeklerde ortalama olarak 6-15 yaşlarında başlayan hastalık, kadınlarda 20-29 yaşlarında ortaya çıkar. Hastalık genellikle yavaş yavaş şiddetini artırarak seyreder. Bazı kişilerde bu belirtiler toplumsal, mesleki işlevselliği bozacak boyuta ulaşabilir. Obsesif Kompulsif Bozukluk, başka psikiyatrik rahatsızlıklarla birlikte görülebilir. Bunlar anksiyete (sıkıntı) bozukluğu, panik bozukluk, madde bağımlılığı olabilir. OKB kendiliğinden geçen bir hastalık değildir, bu yüzden tedavi edilmesi önemlidir. İlaç tedavisi ve bilişsel davranış terapisi olarak iki tedavi yöntemi vardır: Kişi yalnızca ilaç tedavisini, yalnızca terapiyi ya da her ikisini beraber seçebilir. Antidepresanlar, selektif serotonin geri alım inhibitörleri OKB tedavisinde kullanılabilir. İlk aşamada belirtileri azaltmak için bir ilaçla tedaviye başlanır. İlacın etkisini göstermesi çok uzun zaman alabilir. Burada önemli olan nokta iyileşme hissedilse bile doktora danışmadan ilaçları bırakmamaktır. Çünkü ilaçları bırakmak belirtilerin tekrarlamasına neden olabilir. Hastaların ilaç ve bilişsel davranış terapisine cevap vermedikleri şiddetli vakalarda beyin cerrahisi veya beyine bir dizi elektrik şoku verilmesi yöntemi kullanılabilir. Bilişsel davranış terapisinin hedefi, hastaların ritüellerini gerçekleştirmeden korkularıyla yüz yüze gelmelerini ve kaygılarının azalmasını sağlamaktır. Terapide hastalarda sıkça görülen abartılmış düşünceleri azaltmaya odaklanılır. Başarılı bir tedavi için öncelikle kapsamlı bir değerlendirme yapılmalıdır. Kişinin şikâyetleri ayrıntılı olarak dinlenir; birtakım testler kullanılarak hem tanı netleştirilir hem de rahatsızlığın boyutu ve şiddeti tespit edilir. Gerekli görülürse aile üyeleri de sürece dâhil edilir. Tanı konduktan sonra terapi sürecine geçilir. OKB tedavisinde terapiye ve terapiste güven son derece önemlidir. Bu süreçte danışan, terapi odasında kendini güvende ve anlaşılır hissetmelidir En etkili tedavi yöntemlerinden biri de 'Maruz Bırakma Terapisi'dir. Bu terapide hasta, korkulan bir nesneye ya da herhangi bir takıntıya kademeli olarak maruz bırakılarak kaygılarla sağlıklı bir şekilde mücadele etmesini öğrenir. Takıntılarla mücadele etmeyi öğrenmek kişiyi daha iyi bir yaşam kalitesine kavuşturabilir.

Zihni Kemiren Hastalık: Obsesif Kompulsif Bozukluk

ZİHİNDEN UZAKLAŞTIRILAMAYAN DÜŞÜNCELER