Meclis yurtdışına kaçırılan eserlerin peşinde
Yurtdışına kaçırılan kültür varlıklarının iadelerinin sağlanması ve kültür varlıklarının korunması amacıyla kurulan Meclis Araştırma Komisyonu, çalışmalarına başlıyor.
AK Parti Sakarya Milletvekili Mustafa İsen'in başkanlığa seçildiği ilk toplantısının ardından, Yurtdışına Kaçırılan Kültür Varlıklarının Belirlenerek İadelerinin Sağlanması ve Mevcut Kültür Varlıklarının Korunması İçin Alınması Gereken Tedbirlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu, 19 Ekim Perşembe günü ikinci toplantısını yapacak.
Bu toplantıda Dışişleri Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Vakıflar Genel Müdürlüğü yetkililerini dinleyecek komisyon, çalışacağı uzmanları da belirleyecek.
Başkanlığa seçilmesinin ardından İsen, yurt dışına kaçırılmış ve iade edilmemiş hala çok fazla eserin bulunduğunu, yurt dışındaki eserler göz önüne alındığında getirilebilenlerin sayısının, zannedildiği kadar fazla olmadığını belirtti.
Mustafa İsen, "Ama asıl olan bu eserlerin önemi konusunda kamuoyunda bilinç oluştu. Karşı taraf için de bir baskı oluşmaya başladı." dedi.
Bu baskının diğer ülkeler nezdinde mevzuattan daha önemli olduğunu dile getiren İsen, "Böyle bir baskı oluşturulduğu takdirde müzayedelerde kimse bu eserleri satın almıyor." diye konuştu.
İsen, öncelikle Türk vatandaşlarında ve dünyada "Bu işler takip ediliyor" noktasında bir farkındalık oluşturmayı amaçladıklarını belirterek, akabinde de eserleri süratle temin etme gayretinde olacaklarını söyledi.
"YA SAHTESİYLE DEĞİŞTİRİLMİŞ..."
Yurt dışına kaçırılan eserlerde öncelikli olarak hangilerini takip edecekleri sorusunu ise İsen, şöyle yanıtladı:
"Kurumlarımızın elinde bunların envanteri var, neler olduğu biliniyor. Önce envanteri görelim, bunların içinden önemlilik sıralaması yapılır. Çok önemli eserler var. Bunların bir kısmı kasti olarak verilmemiş, onarılmak üzere götürülmüş, sahtesiyle değiştirilmiş, başka nedenlerle getirilmemiş. Bir parçası orada, bir parçası burada. En azından bunların bütünlenmesi, tamamlanması gibi bir yaklaşım içinde olacağız."
EN FAZLA ABD'DE BULUNUYOR
Tarihi eserlerin en fazla bulunduğu ülke Amerika Birleşik Devletleri ( ABD). ABD'yi sırasıyla Almanya, Bulgaristan ve Danimarka izliyor. İngiltere, İrlanda Cumhuriyeti, İskoçya, İsrail, İtalya, Macaristan, Moldova, Polonya, Portekiz ve Rusya'da da geri getirmek üzere resmi işlemlerin başlatıldığı eserler bulunuyor.
TESPİT EDİLENLER İÇİN BAŞVURU YAPILDI
Binlerce kültür varlığının Anadolu toprakları dışında, çeşitli ülkelerde bulunduğu sanılıyor. Bakanlığın çıkardığı 17 ülkedeki 55 parça eser ise tespit edilen ve iadesi için resmi girişimlerin başlatıldığı eserler olarak ortaya çıkıyor. Türkiye'den çıkartılan varlıkların kesinleşmesi halinde başka eserler için de girişimler başlatılacak.
GERİ ALMA SÜRECİ NASIL İŞLİYOR?
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu'na göre kültür ve tabiat varlıkları devlet malı niteliğinde. Fotoğraflı envanter bilgileri mevcut olan eserlerin çalınması durumunda eser, Interpol Çalıntı Sanat Eserleri veri tabanına kaydettiriliyor. Bu şekilde iade süreci kolaylaşıyor. Buna en iyi örnek Kanatlı Denizatı Broşu'nun iadesi. Kaçak kazılarla yurtdışına çıkarılan eserlerinse envanter kaydı bulunmadığından, eserlerin niteliklerine ilişkin hazırlanan akademik raporlara dayanarak eseri elinde bulunduran kişi veya kurumlarla ikili görüşmeler başlatılıyor. Eserlerin iyi niyet çerçevesinde iadesi amaçlanıyor. Buna en iyi örnek de ABD, Penn Müzesi'nden iade edilen 24 adet Troya kökenli eser. Karşı tarafın eserin iadesine yanaşmaması durumunda ise dava açma yoluna gidiliyor. 2002 yılında İngiltere'den iade alınan ve Anadolu Medeniyetleri Müzesi'nde muhafaza edilen Dionissos Heykeli bu yöntemle alındı.
TÜRKİYE'YE GETİRİLEN ESERLERDEN BAZILARI
Türkiye, yurtdışında binlerce olarak ifade edilen eserlerden birçoğunu çeşitli tarihlerde geri getirmeyi başardı. Özellikle 1980'den sonra çok sayıda eser, ait olduğu topraklara, Anadolu'ya getirildi. 1980'den sonra dava ve ikili görüşmeler yoluyla Afrodisias eserleri, Herakles lahidi, Boğazköy tabletleri, Elmalı sikkeleri, Marsyas Heykeli, Eşrefoğlu Camii ana giriş kapısı süsleme panoları, Afrodisias ören yerinden çalınan yüksek kabartma baş Türkiye'ye getirildi. 1960'ta ABD'ye kaçırılan Karun Hazinesi'ne ait eserler arasında bulunan 'Kanatlı Denizatı Broşu' da 2013 yılında yurda getirildi.