Hakkı helal etmemek günah mı?

🔵 Yüce dinimiz İslam, bize hakkı gözetmeyi ve korumayı emretmiştir. Dinimizde kul hakkı büyük günahlardan sayılmaktadır ve ancak hakkını yediğimiz kişilerle helalleşerek bu günahımızın affedileceği buyurulmuştur. Hakkı savunmak bir Müslüman'a yakışan en güzel erdemlerden biridir ve Müslümanlığın gereğidir.

Soru: Hakkı helal etmemek günah mı?

🔷Cevap: Tabii haklar ödenecek. Hak sahipleri haklarını alacak. Peki nasıl alıyor?

🔷O kişinin o haccı, namazı, zekatı, orucundan aldığı sevaplar hak sahiplerine verilir. Öyle bir hal olur ki tüm bu ibadetlerin sevabı biter ama borç hala var. Bu sefer de borçluların günahı alınır ve o hak yiyenlerin omzuna yüklenir. İşte asıl müflis (iflas etmiş) budur diyor, Peygamberimiz (sav).

🔷İşte burada neyi söylüyor bize Peygamberimiz (sav), "Dünyadaki hak hukuğun karşılığı öbür dünyada alınacaktır."

https://www.instagram.com/p/Cf6JIv2Fy3l/

İslam'da hak nedir?

🔷 Kur'an'da ve diğer İslami kaynaklarda hak kelimesi korunması, önemsenmesi gereken veya sahibine ödenmesi gerekli olan maddi ve manevi olanak pay, eşya, görev, sorumluluk, borç gibi anlamlarda kullanılmıştır.

🔷 Hak kavramı, Kur'an'da 247 yerde geçmektedir ve ayetlerin çoğunda batıl kelimesinin tersi olarak kullanılmıştır. Diğer anlamları arasında gerçeğe uygun söz, doğru haber, doğru yol, bir olayın iç yüzü, adalet, görev, ödev ve hüküm gibi kelimeler vardır.

🔷 Hak kelimesi vahiy anlamında da kullanılmıştır. Hz. Aişe (ra), şöyle buyurur: "Peygamber'e hak geldi." (Buhârî, "Bedʾü'l-vaḥy", 3, "Taʿbîr",1)

Kimler üzerinde haklarımız var?

🔷 Hadislerde Allah (CC) hakkı, peygamber hakkı, fakirin hakkı, dostluk hakkı, Müslüman'ın Müslüman üzerindeki hakkı, akrabalık hakkı, komşuluk hakkı, karı ve koca hakkı, misafir hakkı, mal hakkı gibi ifadeler yanında hayvan haklarına ilişkin açıklamalar da mevcuttur.

🔷Zenginlerin malında yoksulun hakkı bulunduğunu bildiren ayetler Kur'an'da geçmektedir. (ez-Zâriyât 51/19; el-Meâric 70/24)
Kan bağı bulunanlara, fakirlere, yolculukta olanlara hakkını vermeyi emreden ayetlerde de (el-İsrâ 17/26; er-Rûm 30/38) hak kavramı, zekata ve Müslümanlar arasında olması gereken yardımlaşma olgusuna dikkat çeker.

🔷Peygamber Efendimizin (sav), kişinin kendi üzerinde aile üyelerinin ve misafirinin hakkı bulunduğunu söyleyerek bütün vaktini ibadetle harcayarak bu hakları ihmal etmenin uygun olmadığını bildiren hadisi hakkın sınırlarını ve önemini belirtmesi bakımından önem taşır. (Buhârî, "Ṣavm", 51, 55, "Nikâḥ", 89; "Edeb", 84, 85; Müslim, "Ṣıyâm", 182, 187)

🔷 Peygamber Efendimizin (sav), kişinin kendi üzerinde aile üyelerinin ve misafirinin hakkı bulunduğunu söyleyerek bütün vaktini ibadetle harcayarak bu hakları ihmal etmenin uygun olmadığını bildiren hadisi hak kavramının sınırlarını ve önemini belirtmesi bakımından önem taşır. (Buhârî, "Ṣavm", 51, 55, "Nikâḥ", 89; "Edeb", 84, 85; Müslim, "Ṣıyâm", 182, 187),

🔷Bazı ayet ve hadislerde Allah'ın (CC) insanlar üzerindeki haklarının yanında Allah'ın (CC) inananları koruma ve esirgeme, kullarına yardımda bulunma gibi lütuflarının Allah (CC) üzerine birer hak olduğu belirtilir. (Meselâ bk. Yûnus 10/103; er-Rûm 30/47; Buhârî, "Libâs", 101; Müslim, "Îmân", 48-51; İbn Mâce, "Zühd", 35; Tirmizî, "Îmân", 18).

İslam alimleri hak kavramını nasıl tanımlar?

🔷 İslam ahlakıyla ilgili bütün eserlerde insan haklarına yer verilmektedir. Fakat bu konuya ilişkin en dikkate değer kaynak Gazzali'nin İhyâʾü ulûmi'd-dîn adlı eseridir. Eserde özellikle "ülfet ve kardeşlik adabı" başlıklı geniş bölümde insan hakları konularına, hak sahiplerinin ve haklara saygı duymakla yükümlü olan kişilerin karşılıklı durumlarına göre yapılmış düzenlemeler mevcuttur.

🔷 İmam Gazzali, hak kelimesini sözdeki gerçekliği bakımından onu sıdk kelimesinin eş anlamlısı olarak gösteren tanımından yararlanarak tüm sözlerin en doğrusunun "Lâ ilâhe illallah" olduğunu belirtir. Böylelikle hak kavramı, gerçek varlığı, bilgiyi ve doğru sözü ifade ettiğine göre gerçek varlık Allah'(cc) tır. Onun hakkındaki bilgi ve şehadet sözü de haktır.

(el-Maḳṣadü'l-esnâ, s. 97-98)

https://www.instagram.com/p/CfWu3m3FiKv/

🔷İbni Sina, Allah'ı (CC) "ilk hak" olarak isimlendirir.

🔷 Farabi "hakkı aklın dış dünyadaki gerçekliği birebir uygunlukla kavraması" şeklinde tanımlar. Ardından Allah'ın (CC) var olması ve düşünülebiliyor olması nedeniyle hak olduğunu ve Allah'ın (CC) gerçekliğinin kendisi dışında bir sebebe bağlı olmadığını, böylece onun kendiliğinden hak olduğunu belirtir.

🔷 Kindî'ye göre hak kavramı, her şeyin var oluşunun ve gerçekliğinin nedenidir. Bunun için nedensellik bağlantısı idrak edilmeden hakka ulaşılamaz. Hak, "var olan" anlamına geldiğine göre her varlığın ilk illeti Allah'(CC)tır. Bunun için Allah (CC), ilk haktır.

*Bu içerikte kaynak olarak DİA, Hak maddesi kullanılmıştır.