Nesi adeti nedir? Nesi uygulaması ne zaman kaldırıldı?
Cahiliye döneminde ayların sıra ve düzenine yapılan müdahaleye, nesî uygulaması adı verilmektedir. Bu adet Veda Hutbesi esnasında Resulullah (sav) tarafından yasaklanmıştır. Peki, nesî uygulaması ne anlama gelir? Hangi sebepten dolayı nesî kullanılırdı?
🔸 Ay'ın hareketlerine bağlı olarak senenin ay ve günlerinin düzenlemesi, Hz. İbrahim'den sonra Arapların kullandığı bir sistemdir. Kameri takvimde de, tıpkı güneşin hareketlerine bağlı olarak düzenlenen şemsi takvimde olduğu gibi 12 ay bulunmaktadır. Bununla birlikte on bir gün daha azdır.
🔸 Hz. Muhammed'e (sav) peygamberlik verilmesinin ardından kameri takvim kullanılmaya devam edilmiş ancak nübüvvet esnasında yapılan birtakım uygulamalar yasaklanmıştır. Nitekim men edilen eylemlerin en başında "nesî" gelmektedir.
NESÎ ADETİ NEDİR?
🔸 Sözlükte "geciktirmek, ilave etmek" anlamında olan nesî, terimsel olarak kameri takvimde yer alan ayların yerinin değiştirilmesi veya ay eklenmesi manasına gelmektedir. Böyle bir müdahelenin en büyük sebepleri ise üst üste gelen haram ayların arasını aralamak ve hac ile panayır mevsiminin şiddetli sıcaklara denk gelmesini engelleyerek maddi zararları en aza indirgemektir.
🔸Cahiliye sonrasında olduğu gibi önceki dönemde de Zilkade, Zilhicce, Muharrem ve Recep ayları haram aylar kabul ediliyordu. Kur'an-ı Kerim'de Tevbe suresinin 36. ayetinde haram aylara şu şekilde dikkat çekilmiştir:
"Gökleri ve yeri yarattığı gündeki yazısına göre Allah'ın katında ayların sayısı on ikidir. Bunlardan dördü haram (ay)lardır. İşte doğru din budur. O aylar içinde (konulmuş yasağı çiğneyerek) kendinize zulmetmeyin".
(x) Tevbe suresi 36. ayetin tefsiri 📕 meali 🔊
(x)İshak Danış'ın Tevbe suresi kıraatini dinlemek için tıklayın
🔸Bu aylarda insanlar çoğunlukla hac hazırlığı içinde oldukları ve Kâbe'yi ziyaret etme amacıyla Arap Yarımadası'na doğru yola çıktıklarından ziyaretçilerin yol güvenliğini sağlamak maksadıyla; savaşmak, herhangi bir bölge ya da kabileye baskın düzenlemek, adam öldürmek yasaktı.
🔸 Haram aylarda savaş yapılmasının yasak olduğu Kur'an-ı Kerim'de şu şekilde zikredilmiştir:
"Ey Muhammed! Sana (kutsal) ayı ve o aydaki savaşı sorarlar; de ki, O ayda savaşmak büyük suçtur." (Bakara suresi, 2/217)
(x)Bakara suresi 217. ayetin tefsiri 📕 meali 🔊
(x)Bünyamin Topçuoğlu'nun Bakara suresi kıraatini dinlemek için tıklayın
HANGİ SEBEPTEN DOLAYI NESÎ KULLANILIRDI?
🔸Kan davalarına ve kabileler arası savaşlara oldukça alışkın olan cahiliye dönemi Arapları, senenin son iki ayı olan Zilkade ve Zilhicce'nin üzerine bir de yeni senenin ilk ayı olan Muharrem'i savaşsız geçirmeyi zor buluyorlardı.
🔸 Bu sebeple takvim üzerinde nesî uygulaması yaparak Muharrem'i ileri bir tarihe erteliyor ve direkt senenin ikinci ayı olan Safer'e geçiyorlardı. Yani aslında bu değişim, yalnızca bir varsayımdan ibaretti ve tabiri caiz ise savaş yapabilmek için çalınan minareye kılıf hazırlamaktan başka bir şey değildi. Zira Tevbe suresinin 37. ayetinde de bu uygulamanın kesinlikle haram olduğu bildirilmiştir:
"Haram ayları ertelemek, ancak inkarda daha da ileri gitmektir ki bununla inkar edenler saptırılır. Allah'ın haram kıldığı ayların sayısına uygun getirip, böylece Allah'ın haram kıldığını helal kılmak için haram ayı bir yıl helal, bir yıl haram sayıyorlar. Onların bu çirkin işleri, kendilerine süslenip güzel gösterildi. Allah inkarcı toplumu doğru yola iletmez".
(x)Tevbe suresi 37. ayetin tefsiri 📕 meali 🔊
(x)Osman Şahin'in Tevbe suresi kıraatini dinlemek için tıklayın
SAFER AYI İLE NESÎ ADETİ ARASINDAKİ İLİŞKİ
🔸 Arapça sararmak veya boşaltmak anlamına gelen Safer ayına bu ismin verilmesinin sebebi, savaşa giden Arapların evlerini boş bırakması veya harp düzenledikleri yerdeki meskenleri tarumar edip içlerini boşaltmaları sebebiyledir. Cahiliye dönemi Arapları nesî uygulaması ile öne çektikleri Safer ayına yani gerçekte Muharrem'e "safer-i evvel" demekteydiler.
🔸 Nesî uygulamasına göre bazen Muharrem ayının yeri değiştirilir bazende üç yılda bir takvime bir ay eklenerek sene 13 aya çıkartılırdı. O sene de nesînin yapılıp yapılmayacağını ise "kalemmas" adı verilen görevliler karar vermekte ve halka duyurmaktaydılar.
NESÎ UYGULAMASI NE ZAMAN KALDIRILDI?
🔸 Peygamber Efendimiz (sav) ise ayların gerçek yerinde olmadığını bildiği için hicri 10. yıla kadar hac etmemiş, bu yılda Mekke fethinden sonra hac vazifesini eda etmiştir. Arafat'ta Veda Hutbesi'ni okuyan Rasulullah (sav) "Zaman Allah'ın yerleri ve gökleri yarattığı gündeki şekline döndü" demiş ve bu vakitten sonra kesinlikle nesî uygulamasının yapılarak ayların yerini değiştirmeyi veya seneye ay eklemeyi yasaklamıştır.
FİKRİYAT
SÜMEYYE ALI JABER