İftarın habercisi top atışı geleneği nasıl başladı?
1800’lü yıllardan bu yana vazgeçemediğimiz geleneklerden biri olan Ramazan topu, Osmanlı arşivlerine göre ilk olarak 1821 yılında Anadoluhisarı'ndaki topun ateşlenmesiyle başladı ve sadece iftar vakitlerinde değil sahurda da top atışı yapılıyordu.
Osmanlı Devleti'nde imsak ve iftar vaktinin habercisi olan ilk top atışı geleneği, 1821 yılında İstanbul, Anadolu Hisarı'nda başladı. Kısa sürede İstanbul'un diğer bölgelerinde de yerini aldı: Rumeli Hisarı, Yedikule surları, Dolmabahçe Sarayı önü, Seraskerlik Dairesi, Tophane-i Âmire Talimhanesi, Beyoğlu, Humbarahane Kışlası Meydanı…
1827 yılından itibaren Yedikule surlarında da atış yapıldı. Sonra Baltalimanı, Selimiye Kışlası gibi diğer mahallerde de zaman içinde yapılmaya başlandı. Top atılması adedinin Osmanlı Türk coğrafyasında yayılması 20-25 yıl gibi kısa sürede gerçekleşti. Ankara'dan Maraş'a, Ünye'den İşkodra'ya ve Akka'dan Hayfa'ya kadar her yerde Ramazan ayında top atılması bir gelenek halini aldı
Atılan toplar askeriyeye aitti. Top atışını yapacak Osmanlı askerleri, olası bir top kazasını önlemek üzere eğitilmiş, tecrübeli ordudan seçilirdi. Osmanlı'dan günümüze kadar iftar topu atışlarında; cebel topları, sahra topları, balyemez topu, dağ topu, karabina topu ve kamış topu gibi farklı toplar kullanıldı. Bu usulün Anadolu ve diğer eyaletlere yayılması da uzun sürmedi. Kısa süre sonra toplar Ankara, Maraş, İşkodra ve Akka gibi yerlerde de atılmaya başlandı.
KALE OLMAYAN YERLERDE YASAKLANDI
Liman şehirlerinde top atışları harp gemilerindeki topla yapılıyordu. Kale olan şehirler de kale burçlarına yerleştirilmiş toplar ile bu gelenek yürütüldü, kale olmayan şehir ve kazalarda top atışına müsaade edilmedi. Çünkü top atışları sırasında ciddi kazalar meydana gelebiliyordu ki infilak eden toplar yüzünden ölüm ve yaralanmalar oluyordu. Ancak, bu kazalara uğrayanların geride kalan ailelerine ömür boyu maaş bağlanarak mağdur olmaları önlenmiştir.
Kale ve harp gemisi bulunmayan yerlerde top atışları yasak olmasına rağmen bu yasağa uyulmadığı ancak zaman zaman bu gibi yerlerde top atışlarının yasaklanarak yerine çok ses çıkaran tüfeklerle atış yapılması ya da havai fişek atılmasına dair tamimler yayınlandığı resmi Osmanlı arşivi evraklarında görülmektedir.
TOPLARIN ATILDIĞI YERLER
Osmanlı arşiv belgesinde yer alan bilgilere göre İstanbul'un Avrupa yakasında Dolmabahçe Sarayı önü, Seraskerlik Dairesi, Tophane-i Âmire Talimhanesi, Beyoğlu, Humbarahane Kışlası meydanı, Rumeli Hisarı ile Nakkaş Tabyası'nda top atışları yaptırılmış.
Anadolu yakasında ise Macar, Poyraz, Riva ve Şile'de, Rumeli tarafında; Kilyos ve Papaz Burnu mevkilerinde hem iftar hem de sahur vakitlerinde top atışları yapılması kararlaştırılmış.
Günümüzde bazı yerlerde iftar vaktinin duyurulması için kurusıkı top atışları yapılıyor, bazı yerlerde de ses bombaları kullanılıyor.