Taş çağı ve Mezopotamya tarihi
Sanat kendini ilk olarak, Avrupa’da Yüksek Paleolitik Çağ’da insanların ortaya çıkmasıyla gösterdi. Sanatın doğuşu kapsamında başladığımız yazı dizimizin ilk bölümünde, bu dönemden kalma mağara resimlerindeki motiflere, ilk şehirler ve ibadethanelere ve taş çağı heykellerine yer vermiştik. Bu kapsamdaki ikinci yazımızda ise Taş Çağı resimleri ve Mezopotamya tarihine ait resim, heykel ve kültürlerine yönelik bilgileri derledik.
Genç Taş Çağı'nda yaklaşık 30.000 yıl önce, büyük sanat değerine sahip mağara resimleri yapıldı. Güneybatı Avrupa'nın mağara sistemlerinde, Afrika'da Avustralya ve dünyanın başka bölümlerinde resimler bulundu.
Taş çağı mağara ressamları avcı sanatı olarak aslında av hayvanlarını ama aynı zamanda ayı, aslan gibi doğal düşmanları da resimlediler. Kültsel-dinsel yoruma göre bu resimler iyi bir av geçmesini güvence altına alan bir tür avcı büyüsü işlevi görüyordu. Ancak başka yorumlar da mümkündür. Ortaya çıkarılan Avrupa duvar resimlerinde az sayıda insan figürü betimlenmişken çağdaşları olan heykellerde konu çoğu kez insandı. Hayret verici doğallıktaki hayvan betimlemelerinden başka hayvanların üzerinde ya da içine doğru, belki avdaki mızrakları simgeleyen soyut işaretler ve çizgiler çiziliyordu.
KOŞAN GEYİK
MÖ 21.000-13.000 arası, İspanya, Altamira mağara resmi
Altamira mağarası kömürle yapılmış 100'den fazla çizimi; bizon, geyik at ve domuzun yer aldığı renkli hayvan betimlemelerini barındırır. Kırmızı, sarı ve kahverengi renkler aşı boyasından ve kantaşından, siyah ise kömürden elde edilmiştir. Yeşil, mavi ve beyaz renk yoktur.
BİZON
MÖ 21.000-13.000 arası, İspanya, Altamira mağara resmi
Başyapıt niteliğindeki bu resim kahverengi, siyah ve koyu sarı tonlarındadır. Kompozisyon hem bütünüyle hem de kusursuz detaylarıyla etkileyicidir.
VAHŞİ AT
MÖ 17.000-15.000 arası, mağara resmi, Lascaux, Dordogne, Fransa
Peşlerindeki oklardan kaçan vahşi atlar alışıldığı üzere profilden gösterilmiş. Renkler kürk, tüy, ahşap fırça ya da parmaklarla veya içi boş kemiklerden püskürtülen toz pigmentle uygulanmış.
HOTTENTOT AFRİKALI RESMİ (KHOİ)
Yaklaşık MÖ 2500, Rusape, Zimbabwe
Resim bir şefin cenaze töreni hazırlıklarını betimliyor. Serveti – sığırları, koyunları ve av köpeği- gösterilmiş. Mezolitik silüet üslubu"nda insan figürleri farklı hareket ve pozlarda gösterilir.
MEZOPOTAMYA: SÜMER, AKAD, BABİL, ASUR
Günümüzde Irak olarak bilinen bölgedeki Mezopotamya sanatı MÖ 6. yüzyıla kadar Sümer, Akad, Babil ve Asur kültürlerinden oluşuyordu. Toplumsal farklılıklara sahip olmalarına karşın bu uygarlıklar kültür ve sanatlarını birbirini izleyerek oluşturdular. Sonuç olarak geleneklerinin sıkı sıkıya birbirlerine geçtiği kabul edilir. Yönetici sınıfın öykülerini anlatmakta kullandıkları kabartmalar ve kil levhalar Sümerlerin tercih ettiği sanat formlarıydı. Heykeller çoğunlukla kübik veya silindir formunda yapılıyordu, gözler oldukça etkileyiciydi. Taş oyma sanatı silindir mührün ortaya çıkmasıyla birlikte başladı. Asur krallarının iktidar iddiaları anıtsal kabartmalar ve heykellerle donanmış saraylarının inşasıyla kanıtlanıyordu.
İMPARATOR GUDEA BİR VAZOYLA
Yeni Sümer Heykeli, yak. MÖ 2150, kireçtaşı, yükseklik 61 cm, Lagash'ta bulundu. Louvre Müzesi, Paris
Lagash'lı Sümer İmparatoru Gudea gücünü vurgulayan bir su taşıyıcısı olarak gösterilmiş. Uzun, basit giysisi çivi yazısıyla yazılmış bir ithafı içeriyor. Kutsal emir kralın iktidarını onaylıyor.
KANATLI BOĞA
Khorsabad'da Sargon II'nin sarayında bulundu. Louvre Müzesi, Paris
İnsan başlık kanatlı boğa anıtsal figürü boğanın fiziksel gücünün insan aklıyla birliğini simgeliyordu. Buradaki figürlerin önde, yanda ve arkada sağlam durumda görülen beş ayağı bulunuyor. Sargon II iktidarında Yeni Asur İmparatorluğu gücünün zirvesine ulaştı. Khorsabad Sarayı'nın kapıları bu hayali yaratıklar tarafından korunuyordu. İmparatorun kahramanlıklarını ve askeri zaferlerini öven bir kabartma dizisi hemen yakındaki duvarlara yerleştirilmişti. Bu sahneler ziyaretçiyi etkilemek için özemle düzenlenmişti.
HAMMURABİ KANUNLARI
Eski Babil, yak. MÖ 1750, yükseklik 225 cm, siyah bazalt, Susa'da bulundu. Louvre Müzesi, Paris
Hammurabi tanrıların onayına dayanarak egemenliğini sürdürdü ve adaleti uyguladı. Bu kabartmanın altında yazılı kanunlar sanatta politik propagandanın ilk örneklerinden biri olarak adlandırılabilir.
BABİL İŞTAR KAPISI'NDAN BOĞA
MÖ 604-561, astarlı tuğla kabartma, Bergama Müzesi, Berlin
Tanrı Marduk'un zigguratın ve Nebuchadnezzar II'nin sarayına giden tören yolu bu 14 metre yükseklikteki giriş kapısından geçiyordu. Boğalar, ejderler ve aslanlar betimlenmiş.
Gelecek yazı: Mısır'ın Erken Dönem Yüksek Kültürü
FİKRİYAT
.