Osmanlı Sanatında yenilik rüzgârı: Tarihimizin ilk resim sergisi
Türkiye'nin bilinen ilk resim sergisi, bundan tam 155 yıl önce bugün, İstanbul At Meydanı'nda açıldı. Serginin açılmasına, resme olan ilgisi ve yeteneğiyle bilinen; kendisi de iyi bir ressam olan Sultan Abdülaziz destek verdi. Osmanlı’da resim alanında önemli gelişmelerin yaşandığı dönemde, dualarla ziyarete açılan bu sergi hem İstanbul basınında, hem de uluslararası basında geniş yankı uyandırmıştı.
Sanat tarihimizin bilinen ilk resim sergisi, 27 Şubat 1863 tarihinde, Osmanlı Devleti'nin o dönemdeki hükümdarı Sultan Abdülaziz'in desteğiyle açıldı. Sergi-i Umumi-i Osmani kapsamında, İstanbul At Meydanı'nda (Hipodrom) gerçekleştirilen sergi, 1 Ağustos 1863'e kadar sürdü.
OSMANLI'NIN İLK ULUSLARARASI FUARI
Osmanlı Devleti'nde, Tanzimat Fermanı ile başlatılan çağdaşlaşma hareketleri, Sultan Abdülaziz'in tahta yeni geçmesiyle, bir değişim atmosferi yaratmıştı. Sultan Abdülaziz, dünyadaki gelişmeleri dikkatle takip ediyor, ülke ekonomisinde yenilikler yapacak adımlar atıyordu. Bu süreçte, Osmanlı'nın uluslararası ilk fuarı olan Sergi-i Umumi-i Osmani'nin düzenlenmesine ön ayak oldu.
Sergi-i Umumi-i Osmani, Sanayi Devrimi sonrası teknoloji, deniz ve demir yolu ulaşım olanaklarının artmasının ardından, Londra, Paris ve New York'ta gerçekleştirilen fuarlardan örnek alınarak hazırlanmıştı. Osmanlı ekonomisine rekabet gücü kazandırarak, ülkede üretilen malların çeşitliliğinin ortaya konması ve üretici sorunlarının tespit edilmesi amaçlanmıştı.
Sergi-i Umumi-i Osmani'nin bir eskizi.
Devletin bir Osmanlı sanayisi oluşturma, milli sanayiyi destekleme kararlılığını da ortaya koyan bu sergide, sadece yerli ürünler değil, Osmanlı'nın gelişimi için faydalı olacağı düşünülen Avrupa ülkelerinde icat edilmiş makine ve aletler de yerini almıştı.
ATMEYDANI BİR İLKE ŞAHİT OLUYOR!
Osmanlı'nın bu ilk fuarı için, Maliye Nazırı Mustafa Fazıl Paşa'nın sorumluluğunda, Sultan Ahmet Camii önündeki At Meydanı'na, geçici bir fuar alanı kuruldu. Leon Parville'in iç tasarımını yaptığı 3.500 metrekare büyüklüğündeki alan, on üç bölüme ayrılmıştı.
At Meydanı'nın o tarihlerde çekilen bir fotoğrafı.
Tekstilden deri işlerine, tarım ürünlerinden maden örneklerine kadar, on binden fazla örneğin sergilendiği fuarın açılışına Sultan Abdülaziz'in yanı sıra, Sadrazam Yusuf Kamil Paşa, Mısır Hıdivi İsmail Paşa, Hariciye Nazırı Ali Paşa ve Serasker Fuad Paşa katıldı.
Çarşamba ve cumartesi günleri sadece kadınlara tahsis edilen bu fuar, beş ay boyunca haftanın her günü açıktı. Fuarı, 150 binden fazla yerli ve yabancı ziyaret etti.
RESSAM HÜKÜMDARIN DESTEĞİYLE İLK SERGİ
Sultan Abdülaziz güzel sanatlara, özellikle de hat, müzik ve resim sanatına oldukça ilgili bir hükümdardı. İlgi ve yeteneğinin yanı sıra, birçok Batılı ressamdan dersler alan Abdülaziz, yurt dışından çeşitli ressamların kompozisyonlarını da getirtirdi. Bu dönem, Osmanlı'da resim alanında önemli gelişmeler yaşanmış, resim sanatına karşıtlık son bulmaya başlamıştı.
Sultan Abdülaziz'in Abdullah Biraderler tarafından çekilen bir fotoğrafı.
Hâl böyle olunca, fuar kapsamında Sultan Abdülaziz'in desteğiyle bir resim sergisi de yer aldı. Bu sergiye devlet erkânı, yerel halk ve yabancı gazeteciler büyük ilgi göstermişti.
Serginin Güzel Sanatlar bölümünde, Harbiye Mektebi öğrencilerinin yaptıkları tablolar ve Amadeo Preziosi, Giovanni Brindesi gibi ressamların suluboya eserleri ile çeşitli mimari çizimler yer aldı. Etkinlik boyunca, Asakir-i Şahane Muzıkası ziyaretçilere müzik dinletileri sundu.
Sultan Abdülaziz'in kendi çizdiği Temeşvar'da Serdar Mehmed Paşa Muhaberesi adlı resmi ve eskizi.
BASINDA GENİŞ YER BULDU
Dönemin İstanbul basını, Sergi-i Umumi-i Osmani fuarının açılışında ve serginin devamı boyunca sürekli yayın yapmış; sergi hakkında değerlendirme yazılarına yer vermişti.
Onlardan biri de Mecmu-i Fünun'un Şubat-Mart 1863 (Hicri:Ramazan 1279) sayısında yer alan bir yazıydı. Sergi ile ilgili, "Bizde resim sanatı henüz çocukluk döneminde ise de, Harbiye Mektebi öğrencilerinin yaptıkları tablolar son derece güzeldir. Fotoğraf sanatı eserleri de, bu konuda Avrupa ülkeleri seviyesine ulaşıldığını göstermektedir" ifadelerine yer verilmişti.
Yabancı basın tarafından da ilgiyle takip edilen fuardan övgüyle söz edilmiş, kültürel detaylara da haber içeriklerinde yer verilmişti. The Illustrated London News'ün 11 Nisan 1863 tarihindeki bir haberinde, sergi açılışında "Saray baş imamı Hayri efendinin, hünkâr hazretlerinin 'lütfu ü keremine' ettiği hayır dualarına herkesin yüksek sesle 'Âmin' diye karşılık verdiği" belirtilmişti.
16 Nisan 1863 tarihli L'Univers illustré adlı Fransız gazetesinin Sergi-i Umumi-i Osmani'yi duyuran ilk sayfası.
Fikriyat