En-Nuri Hastahanesi Tabipleri

Orta dönemler İslâm dünyasının en önemli hastahanelerinden birisi olarak kabul edildiğini ifade ettiğimiz bu hastahanede görev yapan önemli tabipler olmuştur. En meşhurları hakkında kısa bilgiler vermeye çalışalım.

Muhezzübiddin İbnu'n-nakkaş: Bağdad'da büyüyen ve ilk ilmi tahsilini burada gerçekleştiren bir tabip olup tıp alanındaki bütün çalışmalarını Bağdad'da gerçekleştirdi. Sonra oradan Kahire'ye giderek bilgisini ve tecrübesini arttırmış ve Dımaşk'a dönüp Nureddin Mahmûd Zengî'nin hizmetinde bulunmuştu. En-Nuri Hastahanesinde görev yapan ilk tabiplerden birisi olup 12 Muharrem 574 (30 Haziran 1178) tarihinde vefat edinceye kadar görevini başarıyla yürütmüştü.

Muvaffakuddin İbn Mitran: Hristiyan bir aileden gelen Muvaffakuddin daha sonra Müslüman olmuş bir tabipdi. Dımaşk doğumlu olan Muvaffakuddin, Selahaddin Eyyubi zamanında Müslüman olmuştu. Tıp alanında devrinin alimlerinden sayılan İbn Mitran başta tıp eserleri olmak üzere kitaplara büyük yakınlık duyuyor ve sürekli araştırmalar yapıyordu. Kütüphanesinde on bin kadar tıp eserinin bulunduğu kaydedilir. Sonunda bu kitaplar arasında ölü olarak bulunmuştur. Rebiülevvel 587 (Mart-Nisan 1191) tarihinde Dımaşk'ta vefat ettiği zaman en-nuri Hastahanesinde görevli idi.

Ebu'l-Fazl İbn Abdülkerim el-Mühendis: El-Harisî diye de bilinen Ebu'l-Fazl Dımaşk'ta doğmuş ve burada büyümüş, mühendisliğe dair olan bilgisinden dolayı ona el-Mühendis lâkabı verildi. Çünkü tıptan önce hendese ilmiyle ilgilenmişti. Aynı zamanda astronomi ile de ilgilenen Ebu'l Fazl, en-Nuri Hastahanesi'nde uzun yıllar tabiplik yapmış ve hayatını burada sürdürmüştür. Hastahanenin bir hücresinde yaşayan Ebu'l-Fazl adeta hayatını hastalara adamıştı.70 yaşlarında iken 599 (1202) tarihinde bu hastahanede vefat etmişti.

Muvaffakuddin Abdülazîz: Muvaffakuddin Abdülazîz İbn Abdülcabbar İbn Ebi Muhammed es-Selemî diye bilinen bu tabip de en -Nuri Hastahanesi'nde görev yapan saygın tabiblerdendi. Özellikle onun hastalara maddi yardım yapmakla ün yaptığını biliyoruz. Hastalarına son derece şefkatle yaklaşan Muvaffakuddin Salahaddin Eyyubî'nin kardeşi el-Melikü'l-Adil Ebu Bekr'in hizmetinde bulunmuş ve Dımaşk'ta 20 Zilkâde 604 (6 Haziran 1207) Cuma günü 60 yaşlarında iken Dımaşk'ta vefat etmişti.

Kemalüddin el-Hımsî: Ebu'n-Nasl el-Muzaffer Ali İbn Nasr el-Kureşî olarak tanınan bu tabip aynı zamanda ünlü bir edip ve iyi bir tüccardı. Mesleği olan tabiplikten para kazanmayı istemiyordu. Bunun içinde ticarete karşı bir meyli olup geçimini ticaretten sağlıyordu. Yıllarca en en-Nuri Hastahanesi'nde resmi bir görevi olmamasına rağmen hizmette bulunmuş ve herhangi maaş almadan sürekli hastahaneye gitmiş, hastalarını Allah rızası için bedava tedavi etmişti. Kemalüddin el-Hımsî de 9 Şaban 612 (3 Aralık 1215) günü vefat edinceye kadar mesleğini icra etmişti.

Ebu'l Hasan Ali İbn Halife ibn Yunus İbn Halife : 579 (1183) yılında Haleb'te doğmuş ilk tahsilini burada yaptıktan sonra tıp öğrenimi için Mısır'a gitmişti. O dönemde el-Melikü'n-Nasır Selahaddin'in oğlu el-Aziz Osman burada valilik görevini yürütürken Mısır Reisü'l-Etıbba'sı bulunan Cemalüddin İbn Ebi Hevafir ile yakından tanışmış ve Kahire'deki hastahanelerde tıbb bilgisinin pratiğini görmüştür. 593 (1197) tarihinde Kahire'den Dımaşk'a gelerek en-Nuri Hastahanesi'nde görev almış özellikle burada hastahanenin tıp öğretimi (Tıp Fakültesi) kısmında görev almıştır. Gerek hasta tedavisi ve gerekse en-Nuri tıbb tedrisatıyla Dımaşk halkına büyük hizmet veren Ebu'l-Hasab Ali İbn Halife 17 Şaban 616 (28 Ekim 1219 ) Pazartesi günü vefat etmişti.

Mühezzübiddin Abdurrahim İbn Ali : Ed-Dahvâr diye meşhur olan tabipdir. Dımaşk'ta doğup büyümüş, babasının meşhur bir göz doktoru oluşundan dolayı o da aynı mesleğe yönelerek iyi bir göz doktoru olmuştur. En-Nuri Hastahanesi'nde tıp öğrenimi gördükten sonra bir müddet Mısır'a giderek tıp öğrenimi ve doktorluğa devam etmiş bulunuyordu. Mısır'da o dönemde el-Melikü'l-Adil Ebu Bekr İbn Eyyub Mısır yöneticisiydi. El-Melikü'l-Adil, Muhezzübiddin Dahvar'a gerek Mısır'da gerek Suriye-Dımaşk'a döndükten sonra onu her iki yerde de baştabib göreviyle görevlendirdi. Son dönemlerde Dımaşk'a yerleştiğinden en-Nuri Hastahanesi baştabipliğine getirilmiş, burada tedavi tedris ile uğraşmıştı. Dımaşk'ta görev yaptığı bu günlerde ülkenin bir çok yerinden gelen tıp öğrencileri onun derslerine devam etmiş ve bu vesile ile birçok tıp öğrencisi yetiştirmişti. Hatta Mühezzübiddin ed-Dahvar daha sonra evini tıp tedrisatı yapılması için vakfetmişti.Ayrıca buradaki tıp öğrencilerinin tahsili ve tedavi edilecek hastaların masrafları için bizzat kendi mülkünden araziler ve çiftlikler vakfetmiş bulunuyordu. Nihayet Mühezzübiddin 15 Safer 628 (23 Aralık 1230) Pazartesi gecesi vefat etti.

Mühezzübiddin Ahmed İbn el-Hacib:Tıbb ilmiyle uğraştığı bilindiği gibi edebiyat ve matematik ilmiyle de uğraşmış ve en-Nuri Hastahanesi'nde tababet görevini yürütmüştür

İbnü'l-Lebûdî Şemsüddin Ebu Abdullah Muhammed İbn Abdan: Felsefe ve tıp alanlarında devrinin önemli ilim adamları arasında yer almıştır. El-Melikü'l Nasr oğlu el-Melikü'l Zahir Gıyasüddin er-Gazî'nin hizmetinde bulunmuş idi. Önceleri Haleb'de görev yapan İbnü'l-Lebûdî daha sonraları Dımaşk'a gelerek burada tıp ilminin tedrisi ile uğraştığı gibi en-Nuri Hastahanesi'nde de tabiplik yapmıştı. 4 Zilkade 622 (7 Kasım 1225 ) tarihinde genç sayılabilecek bir yaşta vefat etmişti.

Ebu's-Senâ Mahmûd İbn Ömer eş-Şeybanî: İbn Rukayka diye de bilinen, tıp alanında özellikle göz hastalıkları ve cerrahlık alanında uzmanlaşmış bir tabip idi. Özellikle cerrahi alanda önemli bir mesafe alan İbn Rukayka, göz hastalıkları ameliyatlarını gerçekleştirmede büyük maharet sahibiydi. Bilhassa katarakt ameliyatlarında başarılı olduğu bilinmektedir. Göz inmesi diye bilinen bu hastalığın neşterle nasıl ve hangi durumlarda giderilebileceğini çok iyi biliyordu. Bu konuda Dımaşk'ta birçok kimseyi ameliyat ettiği kaynaklarda belirtilir. Daha sonraları 638 yılında Dımaşk'a gelerek el-Melikü'l-Eşref'e intisab edip en-Nuri Hastahanesi'nde göreve başlamıştı. İyi bir şair olan tabibimiz İbn Rukayka 635 (1237-1238) yılında Dımaşk'ta vefat etmiştir.

Prof. Dr. Ahmet Ağırakça ​