Üniversitenin topluma katkısı nasıl olmalı?

Bir önceki yazımızda YÖKAK'ın üniversiteleri değerlendirdiği beş başlıktan biri olan toplumsal katkı uygulamalarını, dayanak gösterilen yasa ve yönetmelikler bakımından değerlendirmiştik. Bu yazıda ise bizde ve Batı'daki toplumsal katkı başlığı altında verilen birtakım örnek uygulamalardan bahsederek bir önceki yazıda dile getirmeye çalıştığımız hususları somutlaştırmaya çalışacağız.

Üniversite denilince akla ilk gelen ülkelerdeki birkaç üniversitenin web sitelerinden aldığım dikkatimi çeken birkaç örnek vereyim.

Wisconsin University (ABD)

Üniversitenin Milwakee kampüsünde yer alan Mimarlık ve Şehir Planlaması Dölümü, kampüsün bulunduğu mahallede sosyal alan düzenleme projesi hazırlıyor. Adı Kampüs Düzenleme Çözümleri. Hem şehirde hem kampüste alan düzenlemelerine odaklı bu proje. Kendi öğrencilerinin ve öğretim üyelerinin de yaşadığı bölgede yerel yönetim ile işbirliği yaparak bir alanı sosyal ve dinlenmeye hazır hale getirmek.

Wisconsin Üniversitesi'nin Walnut Way bölgesindeki kampüsünde, pazar olarak kullanılan sokağın düzenlemesi projesi. Yerel çiftçilerin ürünlerini sattıkları ve çiçekçilerin bulunduğu sokaklar, mimarlık ve çevrecilik bölümünün katkıları ile hem satıcıların hem de alıcıların ihtiyaçları göz önünde bulundurularak planlanmış ve düzenlenmiş.

Wisconsin Üniversitesi, Racine yerel polis merkezi işbirliği ile toplum polisliğinin olası getirilerini 2 yıllık kapsamlı bir programla değerlendirmiş ve polisin toplum üzerinde olumlu tesir etmesi için çeşitli önerilerde bulunmuş. Toplumsal ahlak ve düzeni sağlamak adına yapılmış bu projede veri toplama, rapor yazma, elde edilen gelişmelerin toplumla ve ilgili kurumlarla paylaşılması işini bizzat üniversite öğrencileri üstlenmiş.

Wisconsin Eyalet Üniversitesi (ABD)

Üniversite'nin Woodlawn bölgesinde uyuşturucu satıcılarının üssü haline gelen parkları, halkla görüşmeler yapıp organize ederek kurtararak, mahalle sakinlerinin güvenli bir şekilde tekrar parklara gitmesini sağlayacak bir proje gerçekleştirilmiş. Halk-Polis-Üniversite işbirliği ile bölgedeki parklar, çocukların ve yaşlıların gidebilecekleri hale gelmiş.

Alabama Üniversitesi (ABD)

Üniversite, Alabama'nın Amerika'da suç oranının en yüksek ve toplum bilincinin en düşük olduğu Huntsville sakinleri arasında toplum bilinci geliştirmeye yönelik bir proje yapmış. Doğum kontrolü, zührevi hastalıklar ve aile içi yetişkinler arası şiddeti önleme amaçlı bir program uygulayıp kısmen başarılı olmuşlar.

Durham Üniversitesi (İngiltere)

Üniversite, her yıl 700 öğrenci ve personeli, şehirdeki kamu yararına çalışan 100 dernek ve vakıfta 14.000 saat (öğrenci başına 20 saat veya beş iş günü) gönüllü çalışmasını desteklemiş. Kampüsteki etkinliklere halkın katılmasını sağlamak için düzenlemeler yapmış ve teşvik etmiş.

Kyoto Üniversitesi (Japonya)

Üniversite rasathanesinde, bölgedeki liselerin öğrencilerine ders yaptırarak hem üniversite ortamını göstermişler hem de öğrencilere farklı bir deneyim kazandırmışlar.

Üniversite kampüsünü, mevcut eğitimi aksatmayacak şekilde, yerel halkın eğitim etkinlikleri için kullanmasına izin verecek programlar düzenlemek üzere programlamışlar.

Katalanya Politeknik Üniversitesi (İspanya)

Öğrencilerin sosyal sorumluluklarını fark ettirmek için toplumsal networke katılmasını teşvik ederek sivil toplum örgütlerine ve etkinliklere katılmalarını teşvik etmişler.

Cadiz Üniversitesi (İspanya)

Şehirdeki göçmenlerle ilgili olarak insan hakları ve kültürel haklar ile ilgili birtakım etkinlikler düzenlemişler. Katılım, gönüllülük ve adanmışlık duygusunu geliştirerek toplumun dezavantajlı gruplarına ve engellilere yönelik organizasyonlar düzenlemeyi önceliyorlar.

Rhode Island Üniversitesi (ABD)

Üniversite ile şehir yöneticileri arasında yaşanan tatsızlıklar, karşılıklı suçlamalar ve güvensizliği gidermek için tarafların birbirini anlaması için bir proje geliştirmişler.

Sheffield University (İngiltere)

Yerel projeleri desteklemek, katkıda bulunmak, öğrencilerin yeteneklerinin gelişmesi ve bilgilerini artıracak işlerde çalışmaları için yerel usta, esnaf ve işyerleri ile işbirliği yapmışlar. Bu proje ile de şehrin kültür hayatını canlandırmayı ve zenginleştirmeyi, toplumun ruh sağlığının ve ilişkilerinin daha iyi olmasını amaçlamışlar.

Sanırım meseleyi anlamak için bu kadar örnek kâfi. Şimdi bizdeki üniversitelerin toplumsal katkı olarak verdikleri örneklere göz atalım. Ancak bu sefer olası tartışmalara yer vermemek için üniversite adı vermeyeceğim. Uygulamaları, YÖKAK'ın sayfasındaki Kurumsal İç Değerlendirme Raporları'ndan aldım.

- Öğrencilere yönelik Kongre ve Sanat Merkezindeki konferans ve benzeri faaliyetler.

- Ar-ge faaliyetleri ve arkeolojik kazı ve araştırmalar.

- İletişim, tanıtım ve bilgilendirme faaliyetleri.

- Hastanelerde verilen sağlık hizmetleri.

- Spor tesisleri, otel ve restoranlarda verilen hizmetler.

- Öğrencilerin kreş ve huzurevi ziyaretleri.

- Kitap bağış kampanyası düzenlemek ve köy okullarında kütüphane kurmak.

- Özel öğretim bölümünün lisans ve lisansüstü eğitimi için yaptıkları uygulamalar ve stajlar.

- Sürekli Eğitim Merkezi başta olmak üzere muhtelif merkezlerin düzenledikleri ücreti mukabilinde verilen muhtelif konularda düzenlenen kurslar vb. etkinlikler.

Görüldüğü gibi bizim üniversitelerdeki uygulamalar ile yurtdışındakiler arasında ciddi anlayış ve uygulama farkı var. Bizdeki örneklerin büyük kısmı eğitim-öğretimin bir parçası ve topluma katkı kabul edeceğimiz türden etkinlikler ise hem az hem çok sıradan.

Yurt dışındaki uygulamalara baktığımızda ise üç temel özellik göze çarpıyor.

1. Gönüllülük: Yapılan işlerde öğrencilerin gönüllülük esası üzerine çalışmaları. Oysa bizde yönetimler istediği için yapılmakta.

2. Üniversite-toplum arasındaki ilişkinin karşılıklı hoşgörü ve anlayışla kurulması: Üniversite, adetâ mağrûr bir yaklaşımla bir lütufta bulunuyormuş gibi davranmak yerine, gerçek anlamda toplumu paydaş kabul edip karşılıklı saygı ilişkisi içinde iki eşit olarak yaklaşmak. Unutulmaması gereken husus bu ilişkide toplum kadar üniversite ve öğrencilerin de kazandığı gerçeğidir. Tarafların birbirine ihtiyacı olduğu akıldan çıkarılmamalıdır.

3. Üniversite birikiminin ve öğrencilerinin enerjisinin topluma aktarılırken öğrencilerin de hayata ve mesleklerine hazırlanması.

Konu önemli ve bir sonraki yazıda devam edeceğiz.

İsmail Güleç