Derviş Mehmed bin Mustafa Dede

Hat san'atı'nın büyük isimleri - 42

Babası Mustafa Dede'nin (bkz. Hat San'atı'nın Büyük İsimleri-37) hat terbiyesiyle yetişen Derviş Mehmed için, Müstakîmzâde Tuhfe'de şu beyti yazmış:

Şeyh u Dede'ye sülüsde sâlis,

Neshe dahî, perverişde vâris

(Sülüs hattında Şeyh Hamdullah ve Mustafa Dede'den sonra üçüncü gelen Derviş Mehmed, nesih hattındaki ilerleyişde de vâristir).

Derviş Mehmed'in örnek olarak verdiğimiz mushafı hâlen Süleymâniye Kütübhânesi-Fatih 13 numarada mahfuzdur. 1766 zelzelesinden sonra Fatih Kütübhânesi'ni yeniden tesis eden Sultan I. Mahmud tarafından vakf edildiği mushafın zahriyesinde kayıdlıdır (Resim 1).

Resim 1: Derviş Mehmed mushafının vakfiyesi.

Babası ve büyükbabası ile XVI. asırda hârikulâde bir mertebeye erişen Osmanlı hattına, Derviş Mehmed de olanca gücüyle katkıda bulunmuştur. Kānunî devrinin yâdigârlarından olan bu mushafın tezhîbi de yazısıyla yarış ediyor, dense sezâdır. Klasik tezhîbin ve zer-enderzer üslûbunun uyum içindeki beraberliği, görülen hâşiyeli serlevhada yüzyıllar sonra bile, ilk günkü gibi parıldıyor (Resim 2).

Resim 2: Derviş Mehmed mushafının ser-levhası.

Ferağ kaydında Şaban 964 (Haziran 1557)'da tamamlandığı belirtilen (Resim 3) mushafın sûrebaşı, gül (cüz, hızib, secde, aşere...) tezhibleri de aynı letâfettedir (Resim 4). Bunların rıkā' yazıları tahrirli olarak üstübeç mürekkebiyle yazılmıştır. Kabının dışı, sarı ve yeşil altınla mülemma' (Resim 5), içi ise üstten ayırma tarzında gömme olarak (Resim 6) nefâsetle tasarlanan bu mushafı, hazırlanışından 463 yıl sonra tanıtmanın bahtiyârıyız.

Resim 3: Aynı mushafın ferağ kaydı.

Resim 4: Derviş Mehmed mushafından iki ara sahîfe.

Resim 5: Mushafın alt kabı.

Resim 6: Aynı mushafın kab içi.

Bu mushafın kusursuz olarak saklanması için ebrû kâğıdıyla kaplanmış güzel bir mahfaza da zamanımıza intikal etmişdir (Resim 7).

Resim 7: Aynı mushafın ebrû ile kaplı mahfazası.

Topkapı Sarayı Müzesi Kütübhânesi-EH 70'de 968/1560 tarihli bir başka mushafı bulunan Derviş Mehmed, gözleri şehlâ olduğu için, yakından yazarmış. Takrîben 1593'de vefat edince, Karacaahmed kabristanında, ceddinin yakınına defn olunmuştur; kabri şimdilerde belli değildir.

Prof. Uğur Derman