Çocuklarınıza okuma alışkanlığı kazandıracak kitaplar
Okulların kapanmasıyla birlikte çocuklar kendi dünyalarında birtakım hayallerin peşinde koşmaya başladı. İşte tam da bu noktada ailelerin çocukların gelişimine ve özgür düşünce tarzlarına yardımcı olacak bir alışkanlığa kapı aralamaları ve onlara kitap okuma alışkanlığı kazandırma konusunda rol model olmaları gerekiyor. Peki, çocuklara erken yaştan itibaren okuma alışkanlığı kazandırmak mümkün mü?
Özgür ve eleştirel bir düşünce tarzına sahip olmanın en birinci yolu, kitap okumaktan geçer. Okuma alışkanlığı ise kişilerin okumayı öğrendikten sonra bu eylemi zevkle yapmalarını sağlamak için kazanmaları gereken önemli bir beceridir. Peki, bu beceri zorlu ders stresinden biraz da olsa uzaklaşmak isteyen çocuklara nasıl kazandırılabilir? Çocuklar sıkılmadan nasıl kitaba yönelebilirler?
Erken dönemde okuma alışkanlığı kazanan çocukların kelime hazinesi ve düşünme yeteneği artar buna bağlı olarak yaratıcı zekâ, dinleme ve konuşma yeteneği gelişir. Çocukluğun ilk yıllarında kitapla tanışma, onun gelecekteki tüm yıllarını etkiler. Ebeveynler ve öğretmenler, çocuğun okuma alışkanlığını kazanmasında öncü ve rehber olmalıdırlar. Aileler çocuklara okuma alışkanlığını kazandırmada model olmalı, okuma zamanları yaratılmalı, kitaplar ve yazarları hakkında konuşulmalı, kitap seçiminde yönlendirme yapmalıdırlar.
YAŞ GRUPLARINA GÖRE ÇOCUK KİTAPLARI VE OKUMA ALIŞKANLIĞI
Bebeklik Dönemi (0-3 yaş):
Yeteneklerin geliştiği, bedensel, ruhsal ve zihinsel gelişimin önemli olduğu bu yaşlar alışkanlıkların şekillenmesinde büyük öneme sahip. Çünkü bu yaşlarda çocukların kişilikleri, ilgi duyduğu konular, zekâ düzeyi şekillenir. Görme, tatma, dokunma duyuları aktif olarak kullanılır. Bu yaşlara yönelik hazırlanmış kitaplarda sözcük tekrarının önemi çoktur. Çocuklar, 18 aylıkken sayfaları çevirmeye, resimlere bakmaya ve kendine göre onu seslendirerek ifade etmeye başlar. Bu dönemde, çocuklara gösterilecek kitapların resimleri net hatlı, parlak renkli olmalı ve çocuğun yakın çevresini ilgilendiren resimlere yer verilmelidir. Kitaplar uzun süre elinde olacağından, tutabileceği boyutlarda ve kendi başına keşfedebilmesi için kumaş, karton veya sert plastik gibi kaliteli malzemelerden yapılmalı, kolay yıpranmamalı ve yırtılmamalıdır. İçlerinde bir kelime veya cümle bulunan ABC kitapları da bu amaçla kullanılabilir.
Kitap okurken tek düze ses tonu ve abartılı ifadeler, çocuğun ilgisinin farklı yerlere yönlenmesini sağlayabilir. Bu nedenle ses tonunun gerektiği yerlerde alçaltılıp, yükseltilmesi ve gerektiğinde abartıya kaçmadan mimik ve jestlerin kullanılması, onun hem ilgisini çekecek, hem de eğlenmesini sağlayacaktır. Bunun yanı sıra kitap okuma esnasında, çocuğun kucakta tutulması ebeveyn-çocuk arasındaki bağı güçlendireceği için önemli bir durum olarak dikkat çeker.
Okul Öncesi Dönem (3–6 yaş):
Bu dönem, kitaplarla bağ kurmaya başlanan, dokunarak ve dinleyerek öğrenilen bir dönemdir. Dolayısıyla basınca ses çıkaran düğmeleri ve içi boşaltılabilen aksesuarları olan kitaplar, ilgi çekici özelliğe sahip olduğundan tercih edilebilir Küçük çocukların dikkat süreleri çok kısa olduğundan ortalama 3 yaşından itibaren anlatılan masalların uzun olmaması gerekir, tasvir ve karakter incelemesi yerine bolca hareket ve olay içermesi önerilir. Dönemin sonlarına doğru çocukların mizah anlayışları çok basit bir şekilde gelişmeye başlar. Örn; Kahramanın bir kovanın içine düşmesi küçük çocuklara zevk verir. Bu nedenle basit mizahi öğeler içeren kitaplara yer verilmeye başlanması uygun olacaktır.
5 yaşına kadar olan çocuklara tekerlemeler, resimli kitaplar, basit peri masalları okunabilir. Resimli kitap okuma okul öncesi dönem çocuklarının dil ve okuma yazma becerilerini destekler. Bunun yanı sıra çocukla birlikte oynanan kelime oyunları da okuma yazma becerisinin gelişiminde önemli bir rol oynar.
Bu dönem çocuğu gerçekçidir. Hayal dünyası bile yakın çevresiyle sınırlıdır. Bu yüzden Alice Harikalar Diyarında, Peter Pan gibi kitapları anlayamazlar. Masalların da çok basit olması, günlük yaşantıdan alınması gerekir. Karakterler yakın çevreden olmalıdır. Çocuklar kendilerini daima kahramanın yerine koyarlar. Fakat kahramanın insan, hayvan veya makine olması onlar için hiç fark etmez. Tema sevgi, başarı ve güven ihtiyaçlarını gidermelidir.
Altı yaşın sonlarına doğru çocuklar, masal ve hikâye dinlemeyi çok sevmeye başlarlar. Yeni hikâyelerin yanında eskilerinin de tekrarlanmasını isterler. Bellekleri son derece kuvvetlidir. Artan kelime hazinesi sayesinde, karakterlerin olumlu özellikleri, eksiklikleri ve örneğin kıskançlık gibi onları motive eden duyguları hakkında konuşur, yorum yapabilirler.
Genel olarak ebeveynler, çocuklarının okunacak kitabı seçmelerine ve fiziksel olarak tutmalarına izin vermeli, iyi resmedilmiş, yazısı fazla olmayan, ayrıntılı resimlere yer verilen kitapların seçilmesi konusunda onlara rehberlik etmelidirler. Kitapların okunması esnasında bir bölümünde durulup "Sence bundan sonra ne olmuştur?" şeklinde bir soru yöneltilip hikâyeyi tamamlaması istenerek yaratıcı hayal gücünün desteklenmesi sağlanabilir.
Okul Dönemi (7–12) yaş:
7-8 yaş dönemindeki çocuklar, kitabı kendi başına okuyabilmesi için harfleri seslendirmeyi, sık kullanılan kelimeleri tanımayı ve daha sonra okuduklarının ne anlama geldiğini kavramayı ve anlamını kaybetmeden daha hızlı okumayı başaracaklardır. İlköğretimin 1. sınıfında ilk okuma-yazmanın amacı, sadece okuma becerisini kazandırmak değil, çocuğun öğrenme özelliklerini dikkate alan çağ- daş yöntem ve tekniklere göre iyi bir Türkçe becerisi kazandırmaktır. 1. sınıfında resimli kitapların, daha üst sınıflarda ise çocuk romanlarının okumak için tercih edilebilir.
8-12 yaş döneminde ise, esas amaç her alanda yeni bilgiler edinmeleri, istekli ve bağımsız okuyucular olmalarıdır. Çocuklar aktif olarak okumayı, sürekli düşünmeyi ve sorgulamayı öğrenirler. Çocukların duygusal ve akademik açıdan gelişmelerine katkıda bulunmak için öğretmenlerin sınıfta resimli, bölümlü kitapların yanı sıra, bilgi içeren kitapları yüksek sesle okumaları önerilir.
Okuyan çocuklar otomatik olarak kelimeleri tanır ve daha önceden sahip oldukları bilgiler arasında bağlantı kurabilirler. Aynı zamanda çocuklar kendi ilgi alanlarını belirleyebilir ve o alanla ilgili bilgi ve kahramanlarla ilgilenirler. Maceralı hikâyeler, bu yaş grubunun zevk alarak okuduğu kitap türleri arasında yer almaktadır.
OKUMA ALIŞKANLIĞI NASIL KAZANDIRILIR?
İlköğretime başlamadan önce çocuğa alınan boyama kitapları, resimli kitaplar veya sesli-hareketli kitaplar, onun kitabı ve okumayı sevmesinde ilk adımları atması için uygun yayınlardır. Ayrıca uyumadan önce çocuğa kitap okumak ideal bir yol olabilir.
Model olma, en iyi öğrenme şeklidir. Çocuğun ebeveynini veya diğer aile bireylerini kitap okurken görmesi çok önemlidir. Günün belirli bir saatinde, bütün aile bireylerinin katılımının sağlandığı kitap okuma saatlerinin düzenlenmesi çocuğa önemli bir motivasyon kazandıracaktır.
Evde etkili okuma zamanları yaratılmalıdır. Televizyon, radyo, bilgisayar ve tüm elektronik oyunları kapatarak, bu süreyi çocukla kitap okuyarak veya kitaplarla kaliteli zaman geçirilmesi sağlanarak değerlendirilmelidir. Televizyon, bilgisayar, oyun ve spor aktiviteleri dışında "okuma zamanları" yaratılarak çocukla birlikte özel vakitler geçirilip aranızdaki bağı güçlendirmek önemlidir. Bu ona değer verildiğinin önemli bir göstergesidir.
Evde okunan kitaplar hakkında bol bol konuşulmalı: …..adlı kitap çok güzelmiş, ……dan bahsediyor, aynı yazarın …… kitabı da güzel" gibi sözler mutlaka çocuğun zihninde yer eder. Bir süre sonra o da okuduğu kitaplardan bahsedebilmek ve ebeveyni gibi konuşabilmek için daha fazla okuma yolunu seçecektir.
HER ÇOCUĞA BİR KÜTÜPHANE
Çocuk kütüphane ile tanıştırılmalıdır. Kütüphaneler internet sayesinde yavaş yavaş eski işlev- selliklerini yitirseler de kitap düşkünleri için hala vazgeçilmez yerlerdir. Uygun bir zamanda çocuk kütüphaneye götürülüp, gezdirilebilir, üye olması sağlanabilir. Bu şekilde çocuğun kütüphaneyi benimsemesi kolaylaşacak ve kendisi için yeni kitaplar seçebilmesi açısından düzenli olarak kütüphane ziyaretini alışkanlık haline getirecektir.
Ayrıca her çocuğun bir kütüphanesi olmalıdır. Çocuklara, evde onların kendi tercih ettikleri bir mekânda kütüphane için yer ayrılması, kendi kütüphanesini kendisinin yapabilmesi, süslemesi, boyaması için olanaklar sağlanması kitap okumayı destekleyen bir diğer uygulamadır. Bu şekilde çocuk, kitabını ve kütüphanesini daha çok sahiplenecek, kitap alma, kitap edinme ve para biriktirerek kitap sayısını arttırma davranışları görülecektir.
KİTAP EN GÜZEL HEDİYEDİR
Kitabevlerine birlikte gitmek, sabırla kitapları incelemesine ve seçmesine izin vermek onları heveslendirir. Kitap fuarlarına yapılan geziler de özellikle kitap bilincini geliştirmek için önemli fırsatlardır. Kitap en güzel hediyedir. Her akşam elinde hediyeler ile işten eve gelen bir anne ve/veya bir baba her çocuğun en büyük hayalidir. Çocuğa her fırsatta kitap hediye ederek, hediye almanın sevindirici bir olay olduğu hissi yaratılmalı, bunun eğlendirici ve aynı zamanda değerli bir hediye olduğu izlenimi uyandırılmalıdır.
Okunan kitaplarla ilgili bir defter oluşturulabilir. Çocuğa küçük bir defter verilerek okuduğu kitapların isimleri, sayfa sayısı, yazarı, konusu ve okuduğu tarih aralığını not etmesi sağlanabilir. Belirli aralıklarla çocuğun okuduğu kitap sayıları tespit edilerek artış olduğu durumlarda ödüllendirilebilir. Bu şekilde de kitap okuma alışkanlığı desteklenmiş olacaktır.
İLGİ ODAĞINA GÖRE KİTAP SEÇİMİ
Kitap seçimi konusunda çocuk yönlendirilebilir. Küçük çocuklar daha çok resimli kitaplara bakmaktan hoşlanırlarken, ilköğretim seviyesindeki çocuklar resimli kitapların yanı sıra çocuk romanlarını, bilgi veren kitapları ile fen-doğa kitaplarını tercih ederler. Bu nedenle çocuğun yaş grubuna göre okumasının uygun olduğu kitaplar seçilerek ona önerilebilir.
Okudukları kitabın yazarları hakkında bilgi verilmelidir. Ölmüş veya hayatta olan yazarları tanımak çocuğun okuma bilincini oluşturmada önemli bir husustur. Özellikle kitap fuarlarına, imza günlerine çocuğu götürüp yazarları görmesi ve konuşması sağlanmalıdır. Böylece kitap yazarları hakkında bilgi sahibi olmaya başlayacak, yazarını bildiği bir kitabı daha da heyecanla okuyacaktır.
KİTAPLAR ÜZERİNE HAZIRLANAN PROGRAMLAR
Kitap ile ilgili dergiler, yazılar ve televizyon programları takip edilebilir. Televizyonlarda yeni çıkan veya çok satan kitaplar üzerine hazırlanan programlar çok fazla olmamasına karşın kitap üzerine yayınlanan gazete ekleri, dergiler, internet siteleri mevcuttur. Çocuğa rehberlik edilerek bunları takip etmesi sağlanırsa okuma davranışı da desteklenmiş olur.
Kelime oyunları kitap okumayı teşvik edebilir. Çocuklara diğer oyunların yanı sıra kelime oyunları oynaması önerilebilir. Aile içerisinde ebeveynlerin de katılacağı şekilde kelime oyunları oynanabilir.
Dergi, gazete ve diğer yayınlar takip edilmelidir. Okuma alışkanlığı sadece kitap ile sınırlı değildir. Özellikle çocuk dergileri ilgi çekici tasarım ve içerikleriyle çocukların tercih ettikleri yayınlar arasında yer alır. Bir çocuk dergisine abone olunarak, çocuğun süreli yayınları takip etmesini öğrenmesi sağlanabilir.
Aile ve Toplum Eğitim-Kültür Ve Araştırma Dergisi,
Yıl: 11 Cilt: 6 Sayı: 22 Nisan-Mayıs-Haziran 2010
TveK'dan seçtiğimiz çocukların okuma alışkanlığına olumlu yönde katkı sağlayacak kitaplara göz atabilir ve satın alabilirsiniz:
MASALLI EĞİTİM KİTAPLARI
Çocuğunuz yılın aylarını tanıyor mu? Bir yılı oluşturan ayları mevsimlere göre sınıflandırabiliyor mu? Çocuğunuzun mevsimlerin içindeki ayları tanımasını ve geliştirmesini ister misiniz?
3 yaş ve üzeri çocuğunuza yılın on iki ayını; haftanın günlerini veya renklerin oluşumunu ve onların hayatımızdaki yerini öğreten ve ellerinden düşüremeyecekleri harika masal kitapları. Bu masal kitaplarıyla 3 yaş ve üzeri çocuklar yılın on iki ayını‚ dört mevsimi ve bunların yanında mevsimlere göre giyinme‚ mevsim oyunları oynama ve doğayı gözlemleme gibi bilgileri öğrenebilecek…
TveK'dan satın almak için tıklayın…
ÇOCUK KİTAPLARI
Çocukları hayal dünyasına yolculuğa çıkaran çocuk kitapları arasında Küçük Kara Balık, Küçük Prens gibi unutulmaz eserleri bulabilirsiniz. Unutulmaz çocuk hikâyelerinin yer aldığı çocuk kitapları ve Küçük Hayalet, Somni, Timmy Fiyasko gibi popüler çocuk kitapları da seçenekler arasında yer alıyor.
TveK'dan satın almak için tıklayın…
AİLE- ÇOCUK- SAĞLIK KİTAPLARI
Genel olarak ebeveynler, çocuklarının okunacak kitabı seçmelerine ve fiziksel olarak tutmalarına izin vermeli, iyi resmedilmiş, yazısı fazla olmayan, ayrıntılı resimlere yer verilen kitapların seçilmesi konusunda onlara rehberlik etmelidirler. İşte bu noktada size rehber olacak aile ve çocuk sağlığına dair kitapları TveK mağazalarımızda bulabilirsiniz.