Osmanlı’dan günümüze 15 minyatür sanatçısı

Minyatür, genel anlamda çok ince işlenmiş, sembolist yaklaşıma sahip, çok küçük boyutlu resimlere ve bu resimlerin üretildiği sanata verilen addır. Bizde minyatür sanatına "nakış", yapana da "nakkaş" denmiştir.

Minyatür, kitapları resimlemek amacıyla yapıldığından küçük tutulmuştur. Ayrıca minyatürlerin çevresi tezhip denilen bezemeyle süslenir. Minyatürde sulu boyaya benzer bir boya kullanılırdı. Çizgileri çizmek ve ince ayrıntıları işlemek için yavru kedilerin tüylerinden yapılan "Tüykalem" denen ince fırçalar kullanılırdı.

Minyatürde derinlik, perspektif, ışık ve gölge yoktur. Renklerin parlak ve canlı olması en önemli özelliklerindendir.

1. NAKKAŞ NİGARİ (1494 – 1572)

Asıl adı Haydar Reis'tir. Ünlü kişilerin minyatürlerini yapmasının, portre minyatüründe çok başarılı olmasında rolü büyüktür. Çizdiği insanların, yüzlerini asıllarına benzetmekte çok başarılıdır. II. Selim, Yavuz Sultan Selim, Kanuni Sultan Süleyman, Barbaros Hayrettin Paşa'nın minyatürlerini yapmıştır. Bu minyatürde, II. Selim'i (Sarı) çizmiştir. Selim'i sol elinde yay, sağ elinde de ok fırlatmış olarak, arkasındaki silahtar ağasını sağ elinde karanfil, sol elinde de birkaç ok ile çizmiştir. Kaftanın sol kolunun çıkmış, sağ kolunun giyilir vaziyette olması, ok atarken ağırlığı hafifletmek için olsa gerek.

2. NAKKAŞ SİNAN BEY

13.yy'da yaşamış minyatür sanatçılarındandır. Fatih Sultan Mehmet tarafından İtalya'ya gönderilmiştir. Doğal olarak, İtalyan ve Rönesans resim sanatının etkisinde kaldı. Bu minyatüründe, Fatih Sultan Mehmet'i tasvir etmiştir. Fatih'i gül koklarken betimlemiştir. Gül, Hz.Muhammed'i ve dolayısıyla İslam'ı simgelemektedir. Fatih'i azametli bir şekilde tasvir etmiştir. Bellini'nin Fatih portresi ile benzerliği dikkat çekicidir.

3. NAKKAŞ OSMAN

16.yy sonrası Osmanlı Sarayı'nın Başnakkaşı'dır. Orhan Pamuk'un Benim Adım Kırmızı romanındaki Başnakkaştır. Tabii ki romandaki olayların bir kısmı kurgusaldır. Osmanlı minyatürlerinde en küçük detaylara dikkat çeker. Hayali sahneler yerine tarihsel gerçeklere odaklanır. Bu minyatürü, mimarlar loncasını anlatıyor. Osmanlı'da mimarlar resim üzerinde değil de maketler üzerinde çalışırdı. Bir cami maketi üzerinde çalışan mimarların el, kol hareketleriyle duygularını yansıtmaya çalışmış.

4. SEYYİD LOKMAN

Seyyid Lokman, saraya 26-27 yıl hizmet etmiştir. Eserlerinden en önemlileri şunlardır:

Surname-i Humayun: III. Murat'ın oğlu Şehzade Mehmet'in sünnetini anlatır.

Hünername: Kanuni dönemine ait olayları anlatır. Nakkaş Osman'la birlikte çalışmıştır.

Şehinşahname: III. Murat dönemine ait olayları anlatır.

Arşivlere göre, yaklaşık 126 kişiden oluşan bir ekibi vardır. Nakkaş Osman'la da birlikte çalışmıştır. Bu minyatürde Şehzade Mustafa'nın cesedinin otağ önünde bir çadırda teşhiri çizilmiş. Şehzadenin ayakucunda imrahoru ve alemdarının başları gövdelerinden ayrılmış cesetleri görülüyor. Kanuni otağında oturuyor. Cellatlar da karşısında duruyorlar.

5. NAKKAŞ NAKŞİ

16.yy sonları, 17 yy başlarında eserler vermiştir. Osmanlı minyatürüne yön veren nakkaşlardandır. Onun üslubunda başlar büyüktür. Gövdeler kimi zaman deforme edilmiştir. Bu şekliyle figürlerine mizah katan Nakşi, perspektif kurallarını dikkate alarak çizdiği, gözü derinliklere çeken kapı, pencere, kemer, kale, kent tasvirleri yapmıştır.

Bu minyatüründe, Sultan II. Osman, Vezir Ahmet Paşa ve Nakkaş Nakşi'nin Meclis' tasvir edilmiş.

6. LEVNİ (1680 – 1732)

II. Mustafa ve III. Ahmet döneminde başnakkaşlık yaptı. Asıl adı Abdülcelil Çelebi'dir. Levni lakabı Farsça renk ve boya anlamına gelen "levn" kelimesinden gelmekte olup renklerle uğraşan anlamına gelir. Resimlerinde perspektife ve resmettiği insanların kişilik özelliklerini yansıtmaya verdiği önem, resimdeki renk ve kompozisyon uyumu, Osmanlı minyatürü için oldukça önemli bir yeniliktir. Minyatüründe konuları yaşanan ve zevk duyulan aleme çevirmiştir.

Bu minyatüründe 17. yy Osmanlı kadın idealini çizmiştir. Öylesine gerçek gibidir ki kadının kıyafetinin zarifçe hareket ettiğini görebilirsiniz.

7. ABDULLAH BUHARİ

18.yy'da yaşamıştır. Gerçekçi bir anlayışla yaptığı tek figür çiçek çalışmaları ünlüdür. Renklilik ve zevk başlıca özelliğidir. Yapıtları, Topkapı Sarayı Müze Kitaplığı'ndadır.

8. NAKKAŞ HASAN

III. Murat dönemi nakkaşlarındandır. Nakkaş Osman'ın yanında çalışanlar arasında adı geçer. Kültürel kimlikleri giyimlerle ve önemli kişileri yüz ifadeleriyle belirtir minyatürlerinde. İranlı minyatürcülerin üslubu olan Kazvin üslubundan etkilenmiştir. Detaylar önemlidir. Sade değildir. Pembe, turuncu, yeşili sık sık kullanmıştır.

Bu minyatüründe, Talikazade, katibi ve nakkaş çalışırken çizilmiştir. Sağda resim yapan kişi ise kendisidir.

9. MATRAKÇI NASUH (1480 – 1564)

Gerçek adı Nasuh Bin Karagöz El-Bosnavi'dir. Lakabı labutu andıran sopalarla oynanan matrak oyununu belki keşfetmesi belki de iyi oynamasından dolayı verilmiştir. II. Bayezid'in son döneminde Enderun'da eğitim gördü. Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman döneminde eserler verdi. Çizimleri bugün hem estetik hem de geçmişe ait çok ayrıntılı bilgiler içermesi nedeniyle şaheser olarak tanımlanır.

Matrakçı Nasuh topografik tasviri yaratmıştır. Nasuh'un topografik tasvirlerinde insan figürlerine rastlanmamakta, mekan, bitki örtüsü, burada yaşayan hayvanlar, yapılar ve meydanlar ayrıntılarıyla gösterilerek kendi bütünlüğü içinde yer almaktadır.

Bu minyatür, Matrakçı Nasuh'un son eseri olan Nüzhetü Esrâri'l- Ahbar Der-sefer-i Sigetvar'dan alınmış bir minyatür. Macaristan Kralı John Sigismund, Kanuni Sultan Süleyman'ın otağ-ı hümayunun'da görülüyor.

10. SÜHEYL ÜNVER (1898 – 1986)

Minyatür ve tezhip ustası Süheyl Ünver, birçok öğrenci yetiştirmiştir. 88 yıllık ömrünün 75 yılını okumak, araştırma yapmak, ders vermek, hekimlik yapmak, el yazması eserler üretmek, defterler hazırlamak, şiirler, makaleler yayınlamakla geçirdi. Çok yönlü bir sanatçıdır.

11. NUSRET ÇOLPAN (1952 – 2008)

Minyatürün usta ismi Nusret Çolpan'ın eserleri, kendine özgüdür. Matrakçı Nasuh'tan etkilenmiştir, kendine has bir çizgi, renk getirmiştir. Minyatüre grafik, modern resim boyutu getiren, çağdaşlaştıran bir sanatçıdır. Eserlerinin bazıları, Fransa Devlet Başkanı Chirac, Rus Devlet Adamı Putin tarafından alınmış ve birçok önemli müzede yer almaktadır.

Bu minyatüründe, Anadolu Hisarı'nı betimlemiştir.

12. GÜLÇİN ANMAÇ

Prof. Dr. Süheyl Ünver ve Nusret Çolpan'ın öğrencisidir. Matrakçı Nasuh'un şehir betimlemelerini, Nigari'nin figürlerini, Nakkaş Osman'ın hikayeciliğini, Levni'nin renklerini, Nakkaş Hasan'ın meleklerinin canlılığını minyatürlerinde hep örnek aldığını söylemektedir.

13. GÜNSELİ KATO (1956 – )

Günseli Kato, çok yönlü bir sanatçımızdır. Minyatür çalışmaları da vardır. Kato, "Minyatür sanatı, geçmişin ustalarının başyapıtlarının kötü kopyalarını yaparak yaşatılamaz." der. Minyatürden öğrenilecek birçok soyutlama yöntemi olduğunu ve bu dalın güzel somutlar için zengin bir ilham kaynağı olduğunu vurguluyor.

Bu minyatür, "Gelenek Şimdi" adlı sergisinden alınmıştır. Bu sergisinde, şaha kalkmış atlar, uçuşan melekler, kükreyen aslanlar ve daha birçok eseri bulunuyor.

14. GÜLBÜN MESARA

Prof. Dr. Süheyl Ünver'in kızıdır. Tezhip ve minyatür dersleri vermektedir.

15. HAYDAR HATEMİ (1945 – )

Azeri ressamdır. Katar Kraliyet Ailesi'nin Saray ressamıdır. Osmanlı minyatür tekniğinin yaşayan son örneğidir. Eserlerinin çoğunda Osmanlı'yı ve İstanbul'u tasvir eder. Hatta Türkiye'de Haydar Hatemi İstanbul ressamı olarak tanınır.