Kazakistan’da kanlı geçiş

Kazakistan'da olaylar yatıştı ama geride tozu dumanı kaldı. Ne olduğuna kimse tam bir anlam veremedi. Lakin Nazarbayev ve ailesi saf dışı kaldı. Kısaca kanlı olayların iki kazananı bulunuyor. Bunlardan birisi Nazarbayev'in gölgesinden kurtulan ve böylece vekaletten asalete geçen Kasım Cömert Tokayev olmuştur. İkincisi de Kazakistan üzerinde emellerini kademeli bir biçimde gerçekleştiren ve ek bir nüfuz elde eden Putin'dir. Peki, bu olaylarda Nazarbayev'e karşı Tokayev ile Putin arasında bir muvazaa yani gizli işbirliği var mı? Olayların akışından ve seyrinden Tokayev ile Putin arasında bir muvazaa hattının kurulduğunu görebiliyoruz. Bunu nereden çıkardığımız sorulacak olursa cevabı şudur: Olayların akışına, seyrine ve hacmine baktığımızda bastırılması için yabancı güç celbinin gereksiz olduğu kanaatine varabiliriz. Getirtilen güç sembolik olsa da kurulu dengeleri sarmıştır. Kazak güçleri olayları yatıştırma konusunda tek başına yeterli olabilirdi. Peki öyle ise neden Putin ve Rus askerlerine başvuruldu ve devreye sokuldu? El Cevap: Putin'in elini güçlendirme üzerinden kendi iktidarını perçinlemek için. Olayın siyasi sonuçları bizi sorunun cevabına götürüyor. Nazarbayev ve ailesini ekarte edebilmek için Tokayev Putin'in eteğine tutunmuştur. Bu suretle kendini güvenceye almıştır. Sadece Putin'in desteği ile kefelerden birisinin ağır geleceğini biliyordu. Bunu idrak eden Tokayev, Putin'i yanına çekebilmek için Rus ordusunu olaylara müdahale etmek için Kazakistan'a davet etti. Yardım doğrudan Rusya'dan değil örtülü bir biçimde Güvenlik Anlaşması Örgütü (GAÖ) üzerinden Rusya'dan istenmiş oldu. Böylece Azerbaycan karşısında Karabağ'da tutunamayan Ermenistan bile manevi olarak ödüllendirilmiş oldu. Kendi söküğünü dikemeyen Ermenistan, nazari bile olsa Kazakistan'da kurtarıcı pozisyonuna yükselmiştir!

Peki, olayların çıkışında da bir manipülasyon emaresi yok mu? Petrol ve tarım ülkesi olan Kazakistan'da akaryakıta birden bu kadar zam yapılması pek normal görünmüyor. Ardından başıbozuk ve düzensiz kalabalıkların arbede çıkarması ve kazan kaldırması da alışıldık bir durum değil. Tokayev önce kabahati ve suçu infial göstererek kazan kaldıran kitlelere yükledi. Ardından satır aralarında ve açıktan Nazarbayev ve ailesini hedef aldı. Onları bir biçimde oligark olmakla itham etti. Onlar yüzünden servetin ve refahın tabana yayılmadığı da vurgulandı. Buna mukabil Tokayev, reform vaat etti, refahı ve serveti tabana yayma sözü verdi.

Elbette bu sayılan kusurlarda Nazarbayev ailesini masum saymak veya masum kabul etmek mümkün değil. Önce Avusturya'da bir hücrede intihar ettiği duyurulan eski damadı ile kızları (Dariga Nazarbayeva, Aliya Nazarbayeva, Dinara Kulibayeva) etrafında yolsuzluk şaibeleri var. Durum Özbekistan eski lideri İslam Kerimov ile kızları Lola Karimova-Tillyaeva ve özellikle de Gülnare Kerimova'nın durumuna benzedi.

Sonuç itibarıyla ne kadar açık yönetilse de Kazakistan'ın kapalı bir tarafı vardı. 2019 yılında başkanlıktan feragat eden Nazarbayev yine de Milli Güvenlik Kurulu Başkanlığı gibi sıfatlarla bezenerek ülkeyi perde arkasından yönetmeye devam ediyordu. Bastırılan olaylar siyasi kariyerinin sonu oldu. Nereye gittiğine dair spekülasyonlar sürüyor. İhtimallerden birisi merkez valisi gibi kızağa çekilmesi ve Rusya'ya yerleşmesidir. Bununla birlikte Rusya ile soğukluk nedeniyle Londra ile Dubai'yi de tercih etmiş olabileceği de konuşulanlar arasında. Kazak lider için Dubai ile Londra, model şehirler arasında yer alıyordu. Asker Agayev gibi devrik liderler soluğu Moskova'da alıyorlardı. Yine de Nazarbayev için durum farklı olabilir. Muhayyer bırakılsa tercihini Dubai'den yana yapardı. Nazarbayev belki de Moskova'ya sürgüne giderken Tokayev, Moskova'ya bağlılığını bildiriyordu. Olayların akabinde Tokayev, bağlılığını bildirircesine konuşmasını Rusça yapmıştır. Bu hitabıyla velinimeti Putin'i memnun etmiş ve gönlünü almıştır.

İddia edildiği gibi olaylarda dış parmak değil, iç parmak vardır. Para sihirbazı George Soros eski günlerinde olsaydı belki de müdahale edebilirdi ama kocadı ve Putin onun müdahalelerine artık kolay bir av olmuyor bilakis püskürtüyor. Stratejik olarak Amerikalıların müdahalesi için hiçbir neden yok. Rusya'nın arka bahçelerine müdahaleler sürekli olarak Putin'in işine yarıyor. Burada da öyle olmuştur. Olaylar ABD'ye değil Rusya'ya hizmet etmiştir. Öyleyse müdahale için veya ülkeyi karıştırmak için Amerikalıların aptal olması gerekir.

SSCB döneminde Rusya enternasyonalist bir ülke idi. Yani yayılmacılığı milliyetçilik üzerinden değil Marksist ideoloji etrafında yapıyordu. Bundan dolayı Rus nüfuzu, bu ideoloji sayesinde en geniş sınırlarına varıp dayanmıştır. Günümüzde ise Rusya "Çarlık" anlayışına geri dönmüştür. Rusya iki kanat arasında havalanmış; Ortodoksluk ve Slavlık üzerinden yayılmıştır. Bu daha az külfetli. Dünyada 300 milyon civarında Ortodoks olduğu var sayılmaktadır. Bir o kadar da Slav unsuru vardır. Elbette istisnalar dışında ikisi geçişlidir. Rusya on dokuzuncu yüzyılda bu unsurlara dayanarak ve bu unsurlara dayalı çeteleri organize ederek yayılmacılıkta mesafe almıştır. Bu zeminde Osmanlı'yı çökerten en temel etken, Rus yayılmasıdır. Çar olmadan da Rusya "Çarlık" politikalarına geri dönmüştür. Bu nedenle de 'yeni Çar Putin' şeklinde yakıştırmalar yapılmıştır. Son müdahale ile birlikte Rusya Kazakistan'daki askeri ve siyasi nüfuzunu pekiştirmiştir.

Kazakistan'ın kuzeyinde yaklaşık dört milyon civarında Rus azınlık yaşamaktadır. Rusya bunlar için özerklik, resmi dil ve azınlık statüsü istemektedir. Kazaklardan bir de Kırım Yarımadasının Rus toprağı olarak tanımasını talep etmektedir.

Bu müdahale başlangıçtır, müdahalelerin anasıdır ve gelecekteki daha büyük müdahalelerin önünü açmıştır. Rusya şu aşamada güven telkini ve dünyaya barışçıl olduğunu ispatlamak için çekilme takvimine bağlı kalacaktır. Lakin bu yeni statüyü değiştirmez. Putin'in Kazakistan müdahalesi sadece Kazakistan'ın geleceğini ilgilendirmiyor. Ötesinde Türk dünyasının geleceğini gölgelemeye matuf bir eylemdir. Putin, Arap matbuatına göre Esat tipli diktatörlerin veya tağutların efendisi ve hamisidir. Kazakistan'da askeri gövde gösterisi Nazarbayev'in fahri başkanı olduğu Türk Devletleri Teşkilatı'na da zımni bir darbedir.

Mustafa Özcan