Tarihte Türk devletleri

1. Büyük Hun İmparatorluğu M.Ö. 206 - M.S. 216 Kurucuları: Teoman ile oğlu Mete Bagatur hanlar

Saha: Kuzeyde Sibirya, güneyde Tibet ile Keşmir; doğuda Büyük Okyanus, batıda Hazar denizi.

Yüzölçümü: 18 000 000 km²

2. Batı Hun İmparatorluğu M.S. 48 - 216 Kurucusu: Panu Yabgu Han. Saha: Orta Asya

3. Turkut yahut Avrupa Hun İmparatorluğu 275 - 454

Kurucuları: Muncuk, Oktar, Rua ile Aybar han kardeşler

Saha: Bugünkü Yugoslavya, Avusturya, Çekoslovakya, güney ile orta Almanya; Fransanın doğusundan Urallara, Macaristandan Bizans İmparatorluğuna. Yüzölçümü: 4 000 000 km²

4. Ak Hun İmparatorluğu 420 - 552

Kurucusu: Aksuvar Han

Saha: Kuzey Hindistanın yarısı. Yüzölçümü: 3 500 000 km²

5. Göktürk İmparatorluğu 552 - 743

Kurucusu: Bumin (Tümen) Han

Saha: Altay dağlarının geçit vermez vadileri: Ergenekon. Yüzölçümü: 18 000 000 km²

6. Avar İmparatorluğu 562 - 796

Kurucusu: Bayar Kağan

Saha: Volga, Macaristan, Basarabya. Yüzölçümü: 4,500 000 km²

7. Hazar İmparatorluğu 602 - 1016 Kurucusu: Hakan Yusuf Kağan

Saha: Hazarlar, Göktürklerin batıya hicret etmiş kolu olup Yahudi dinini benimsemişlerdir. Kafkas dağları, Tuna ırmağı, güney Rusya.

8. Uygur İmparatorluğu 740 - 1335 Kurucusu: Kutluğ Bilgekül Han.

Saha: Orta Asya ile kuzey Moğolistan. Yüzölçümü: 18 000 000 km²

9. Karahanlılar Devleti 932 - 1212

Kurucusu: Saltuk Buğra Han

Saha: Issık ile Balkaş gölleri arasındaki bölge dâhil bütün Mâvrâünnehir.

10. Gazneliler Devleti 962 - 1183

Kurucusu: Alptekin Han (yahut Gazneli Mahmut)

Saha: Mâverâünnehirden Ganj ırmağına ve Hazar denizinin doğu kıyılarından Pamir yaylasına.

Yüzölçümü: 4,700 000 km²

11. Selçuk İmparatorluğu 1040 - 1157 Kurucusu: Selçuk Gâzî Han

Saha: Doğuda Balkaş ile Issık gölleri, Tarım havzası; batıda Adalar (Ege) ) denizinin kuzey, Akdenizin kuzey doğu sahilleri; kuzeyde Aral gölü, Hazar denizi, Karadeniz ile Kafkas dağları; güneyde Umman denizine dek Arap yarımadası; İran ile Anadolu. Yüzölçümü: 10 000 000 km²

12. Anadolu Selçuklu Devleti 1075 - 1308 Kurucusu: Kutalmışoğlu Süleymanşah Gâzî (ö: 1082)

Saha: Anadolunun aşağı yukarı tamamı; pâyıtahtlar: İznik, Bursa, Konya.

13. Harzemşah Devleti 1077 - 1231

Kurucusu: Kudreddîn Mehmet Harzemşah Han

Saha: İran, güney Kafkasya, Dağıstan, Türkistan, Afganistan. Yüzölçümü: 5 000 000 km²

(1224 - 1502)

Kurucusu: Batur Han

Ak, Gök ile Nogay Ordularından (budunlarından oluşmuştur

Saha: Doğu Avrupa, Uralların batısı, İdilin (Volga) kuzeyi, Kırım yarımadası.

15. Timur-Mogul İmparatorluğu 1369 - 1501 Kurucusu: Timur Han

Saha: Batıda Balkanlar, Anadolu; doğuda İdil ırmağı; güneyde Hint Okyanusu; doğuda Orta Asya.

Yüzölçümü: 8 000 000 km²

16. Babür-Mogul İmparatorluğu 1526 - 1858 Kurucusu: Muhammet Babür Şah

Saha: Afganistan ile Hindistan. Yüzölçümü: 2 700 000 km²

17. Osmanlı İmparatorluğu 1299 - 1922 Kurucusu: Osman Gâzî beğ

Saha: Cezayir, Tunus, Libya, Sudan, Habeşistanın kuzeyi, Mısır, Ürdün, İsrail/ Filistin, Suriye, Irak, Kuveyt, Bahreyn, Anadolu, Kafkasya, Azarbaycan, Kırım, Macaristan, Basarabya, Rumanya (Karpatlar, Eflâk ile Boğdan), Yugoslavya (Sırbistan, Karadağ, Bosna, Makedonya), Bulgaristan, Yunanistan, Kıbrıs; Karadeniz, Akdeniz, Kızıldeniz ile Adalar denizi birara Osmanlı gölleri görünümündeydiler. Pâyıtaht: İstanbul Onaltıncı yy sonu: Nüfus: 28 000 000; yüzölçümü: 20 000 000 km^.

(1922 - )

Kurucusu: Mustafa Kemâl (Atatürk) Paşa

Saha: Anadolu, Trakyanın doğusu; Karadenizin güneyi, Akdenizin kuzey doğusu,

Adalar (Ege) denizinin doğusu, Marmara denizinin tamamı. Yüzölçümü: 780 000 km^2.

(Ş. Teoman Duralı'nın, Dergah Yayınları'nca yayınlanan 'Sorun Nedir' isimli kitabından alıntılanmıştır.)

Prof. Dr. Ş. Teoman Duralı