Demircikulu Yusuf bin Abdullah

Hat san'atı'nın büyük isimleri - 48

İstanbul'un Tophane semtindendir. Buradaki topçu ocağında vazîfeli bir demirci ağanın kölesi olduğundan "Demircikulu" lakabıyla anılır. Demirci ağanın Ali adını taşıdığı da, burada tanıtacağımız mushafının sonundaki hattat imzâsından öğrenilmektedir (Resim 1). Demircikulu, topçu ocağında "Ulûfeli duâcılık" hizmetinde bulunmuştur. Top dökümü esnasında, ateş yakılmadan evvel ocak başında duâ eden kimselere "Ulûfeli duâcı" denilir ki, bu vazîfe, daha sonraları Tophane'deki Karabaş Tekkesi şeyhlerine tahsîs olunmuştu. Anılan tekke, Bâbüssaade Ağası Karabaş Mustafa Ağa tarafından 1531'de yaptırılmıştır, bugün hâlâ mescid olarak kullanılmaktadır. Demircikulu Yusuf Efendi, hüsn-i hattı, Ahmed Karahisârî'nin çırağı Derviş Mehmed'den (ö.1592) öğrenmiş; bunu, sağlığında yazdığı kendi kabir kitâbesinde de belirtmiştir. Dîvânî hocası da, zayıf bir rivâyete göre, Taczâde Mehmed Bey'dir (ö.1588). Demircikulu, Karahisârî vâdisinin son mümessilidir. Onun vefâtı ile, bu tarz yerini tamâmen "Şeyh Hamdullah Mektebi" ne bırakmıştır.

Yusuf Efendi'nin yazıları arasında, Tophane'de Kılıç Ali Paşa Câmii'nin çini ve mermer üzerindeki celî sülüsleri en önce akla gelenidir (Resim 2). 1611 yılında vefât edince, kabir kitâbesinde eksik kalan tarih rakamını da Hattat Hasan Üsküdârî (ö.1614) koymuştur. Karabaş Mescidi'nin mihrâb önündeki hazîresinde hâlâ duran bu kabri, aradan yüz yıl kadar geçtikten sonra bir gün temizlerken, toprağın içinde karşılaştığı bir kamış kalemin kendisine verdiği şevk ve heyecanla yazıya başlıyan Yahyâ Fahreddin adlı genç, sonunda bu feyizle XVIII. asrın namlı hat üstâdlarından olmuştur.

Demircikulu Yusuf Efendi'nin ferağ kaydında belirttiği üzere, 977 yılı Cemâziyelâhır'ı başında (Kasım 1569) tamamladığı bu mushafından başkası, zamanımıza erişmemiştir. Müzehhibi bilinmemekle beraber, serlevha, mushaf gülleri ve sȗrebaşlarında altın zemîne tahrirli olarak üstübeç mürekkebiyle yazılmış rıkā' hatları göz alıcıdır (Resim 3 ve 4).

Resim 1: Demircikulu mushafının ferağ kaydı.

Resim 2: Tophane'de Kılıç Ali Paşa Câmii giriş kitâbesi.

Resim 3: Aynı mushafın serlevhası.

Resim 4: Aynı mushafın iki ara sahifesi.

Prof. Uğur Derman