Hâlid Erzurumî

Hat san'atı'nın büyük isimleri - 51

İsmail isimli bir zâtın oğlu olan Hâlid Efendi Erzurum'da doğdu; İstanbul'a hicret edince Hasan Üsküdârî (ö.1023/1614) isimli, Şeyh Hamdullah'ın üçüncü nesilden talebesi olan mâruf hattatdan aklâm-ı sitte tahsîlini tamamladı. Kat'î vefat yılı tesbît edilememekle beraber, Tuhfe-i Hattâtîn, vefâtının 1040/1631'den sonra vukū' bulduğunu bildiriyor. Hâlid Erzurûmî, Derviş Ali (ö.1673, bkz. Hat San'atının Büyük İsimleri-4) ve Nefeszâde İsmail (ö.1679) efendilerin hocası olmakla da hat san'atında mühim bir mevkî sâhibidir. Zamanımıza intikāl eden eserleri azdır. Türk ve İslam Eserleri Müzesi'nde hicrî 1029 (1619) tarihli bir mushafı mevcuddur.

Burada tanıtacağımız hicrî 1026 (1617) tarihli mushafı Hâlid Erzurumî'nin muhkem ve latîf hattının yanısıra, hâlâ XVI. yüzyıl havasını sürdüren zarîf bezemesiyle seyretme hazzını duyacağınız bir XVII. asır şâheseridir (Resim 1). Ferağ kaydında hattatımız, kendisinin Eyüb Sultan gibi Hâlid ismini taşımasından dolayı memnûniyetini belirtmektedir (Resim 2). Mushaf kabının içinde de, dışında da soğuk şemse denilen ve altın kullanmaksızın, sadece kalıp basılarak yapılan fevkalâde bir uygulama görülmektedir (Resim 3).

Bu Erzurumlu hattatımız, görülen nesih kıt'asındaki güzel hattıyla hadislere yer veriyor. Sağ tarafdaki dik satırda, "bedenen en zayıf, günâhı îtibâriyle en kuvvetli kimse olan Hâlid bin İsmâil'in hicrî 1038 (1629) târihinde bu kıt'asını yazdığını" belirtiyor (Resim 4).

Resim 1: Hâlid Erzurumî hicrî 1026 (1617) mushafının serlevhası (TİEM-403).

Resim 2: Aynı mushafın ferağ kaydı.

Resim 3: Aynı mushafın soğuk şemse kabı.

Resim 4: Hâlid Erzurumî hicrî 1038 (1629) tarihli nesih kıt'ası.

Prof. Uğur Derman