Hattat Ferid Bey

Mustafa Ferid Bey, 1858 yılında İstanbul/Aksaray'ın Horhor semtinde doğdu. Dîvân-ı Hümâyûn mensublarından ve Şâbânî şeyhlerinden -kerâmet sâhibi- Ali Necib Efendi'nin oğludur. 1871'de intisâb ettiği Dîvân-ı Hümâyûn'da Sâmi Efendi'den (1838-1912) dîvânî, celî dîvânî yazılarını ve tuğra çekmesini meşk etdi. Şevkı Efendi'den (1829-1887) de sülüs-nesih yazılarını Haseki'deki evine giderek öğrenmeyi sürdürdü. Hocasının vefatından sonra bu konuda Sâmi Efendi'den tahsîlini tamamlayarak icâzete nâil oldu. Ferid Bey Dîvân-ı Hümâyûn'daki muhtelif kademelerde çalışdıkdan sonra, Mühimme Kalemi müdîri iken Meşrutiyet'de tekāüde sevkedildi. Medresetü'l-Hattâtîn'in açılışından îtibâren, burada dîvânî ve celî dîvânî hatlarını meraklılarına öğretdi. Bizzat kaleme aldığı hal tercemesinde bir müddet de tezhîb muallimliğine vekâlet etdiğini yazıyor. Yine kendisinin nakline göre, 1873'de, on beş yaşındayken âilesi tarafından evlendirilerek bir kız ve bir erkek evlâd sâhibi oldu.

Hattat Mektebi'nde de hocalığını sürdüren Ferid Bey'in, harf inkılâbından îtibâren -hüsn-i hat derslerinin sona erdirilmesi üzerine- vazîfesine nihâyet verildi. Takrîben 1930'lu yılların başında vefat eden Ferid Bey'in yazılarına nâdiren rastlanmakda olup, hüsn-i hatdaki en başarılı talebesi Halim Özyazıcı'dır (1898-1964).

Pâdişâha mahsus olanların dışında, tuğralar bir âyet, bir hadîs veya her hangi bir tarîkat pîrinin ismi için de tertîb edilebilir. Ferid Bey burada yer alan tuğrasını Ashâb-ı Kehf'in (Yedi Uyurlar'ın) isimleri için hazırlamış (Yemlihâ, Mekselinâ, Mislînâ, Mernûş, Debernûş, Şâzenûş, Kefeştatayyûş; Kıtmîr). Râkım üslûbundaki tuğralarda kürsî (sere) sâhası daha küçük olur. Fakat buradaki isim çokluğundan sere kısmı dolgun bir hâle gelmiş. Yeri gelmişken tuğrada noktaya hemen hemen hiç yer verilmediğini, fakat Yedi Uyurlar'ın isimlerinde fazlaca nokta gerektiği için, görülen örneğin noktadan yana zengin bir tuğra olduğunu hatırlatalım.

Bu tuğra Ferid Bey tarafından kalıb hâlinde hazırlandıktan sonra devrin müzehhiblerinden biri eliyle zer-endûd olarak işlenmiş, etrâfı da alafranga desenlenlerle doldurulmuş. Fakat imzâsını koymadığı için kimliğini bilemiyoruz.

Resim 1: Ferid Bey'in hicrî 1308 (1890) tarihli tuğrası.

Prof. Uğur Derman