İŞKUR’un Toplum Yararına Programı (TYP) üzerine bir analiz

Yerel seçimlerden çıkıldığı bu zaman dilinde "Türkiye ittifakı" ruhuyla ülkenin temel yapısal sorunlarının çözümüne odaklanma vakti gelmiştir. Bu sorunlardan bir tanesi Türkiye'nin istihdam yaratabilme kapasitesi yani işsizliktir. Teknolojiye dayalı hızlı değişim, işsizlik sorununu tüm ülkelerin gündemine almasına sebep olmaktadır. Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) işsizlikle mücadele üzerine politika geliştiren önemli kurumlardan bir tanesidir. Sürdürülebilir istihdam oluşturulması ve işsizlere mesleki beceriler kazandırılması İŞKUR'un temel görev alanlarındandır. Bu amaçla İŞKUR şu faaliyetlerde bulunmaktadır;

1. İşsizler için mesleki eğitim kursları,
2. Girişimcilik eğitimi programları,
3. İşbaşı eğitim programları ve
4. Toplum yararına programlar (TYP)

Bunların dışında var olan iş gücünün niteliğini arttırmak için de "çalışanların mesleki eğitimi" programları uygulamaktadır. Önümüzdeki süreçte İŞKUR'un bu faaliyet alanlarının önemi daha belirgin olacaktır. Bu uygulamaların ülke gerçekleriyle de örtüşen bir şekilde zamanın da ruhuna uygun olarak sürekli geliştirilme ihtiyacı bulunmaktadır.

SETA Eğitim ve Sosyal Politikalar Direktörlüğü, Dr. Öğretim üyesi Volkan Işık tarafından yazılan "Toplum yararına program (TYP)'ın etkinliğinin arttırılmasına yönelik bir model önerisi" isimli bir analiz yayımlamıştır (https://www.setav.org/analiz-toplum-yararina-program-typ-yeni-bir-model-onerisi/). Analizde İŞKUR'un uygulamasının yasal içeriği, usul ve esasları ile uygulamaya ilişkin sorun alanları değerlendirilmekte ve programın toplum yararına daha işlevsel hale gelebilmesi için bir model önerisi sunulmaktadır. Önerilen bu modelin hedef kitle için faydaları ayrıca vurgulanmaktadır.

Toplum yararına program istihdamı, güç ve korunma ihtiyacı bulunan bireyleri iş imkanı sunarak korumayı amaçlamaktadır. Bu bireylerin, kısa dönemli iş imkanları sunulması ve belirli süreyle emek yoğun işlerde çalıştırılması ile kısa dönemli de olsa gelir elde etmeleri ve uzun dönemli iş gücüne katılmaları amaçlanmaktadır.

İşsizlikle mücadelede başarı, teknolojiye ve diğer aktörlere bağlı olarak hızla değişen çalışma hayatının şart ve ihtiyaçlarına göre sürekli güncellemeyi mümkün kılan model ve mekanizmalarla mümkündür. Nitekim İŞKUR'un yıllar içinde yayınladığı İş gücü Piyasası Araştırması (İPA) sonuçları da iş dünyasındaki değişimin hızını ve buna dayalı olarak iş gücünden beklentilerdeki değişimi açıkça göstermektedir.

Analizde, İŞKUR'un Toplum yararına programının daha verimli olabilmesi için önerilen model aşağıdaki şemada olduğu gibi özet olarak sunulmaktadır.

Şema'da görüldüğü üzere, toplum yararına programın iş piyasalarını aktif bir şekilde takip edip, güncellenerek sürekli yetkinleştirilmesi için 3 ana unsur öne çıkarılmaktadır.

1. Gözlem ve Revizyon,
2. Eğitimle Destek,
3. İzleme ve Geribildirim

İşletilebildiği takdirde önerilen modelde sürecin dairesel ve döngüsel olarak tasarlanması en olumlu katkılardan bir tanesidir. İzleme ve geribildirimin böylece sürekli hale getirilmesi mümkün olabilmektedir. İzleme ve geri bildirimden sonra hem programın hem de sunulacak mesleki eğitimin güncellenebilecek olabilmesi dinamik bir yapı sunmaktadır.

Modelde önerilen "ulusal gözlem evinin" verileri, nitelikli analizi ve paydaşlarla hızlı ve etkili paylaşımı etkili ve verimli karar almada fark yaratabilir. "Yerel gözlem evi" ile "ulusal gözlem evinde" uzmanlığın oluşabilmesi başarıyı garantileyecektir.

Modelde TYP'ye eğitimle destek modülü önerilmiştir. Bu modül özellikle "düşük beceri isteyen mesleklerde veya belli bir beceri setine sahip olup güncellenerek veya ek becerilerle daha nitelikli hale gelebilecek bireylerde önemli katkı sağlayacaktır.

Modelin "gözlem ve revizyon" kısmında yer alan il istihdam kurulları, üniversite ve meslek danışmanlarının iş yeri ziyaretleri ise çalışma hayatının yerel şartlarını yerinde tespit edebilmeyi mümkün kılmaktadır. Ayrıca istihdam yaratabilmek artık sadece merkezi hükümetin inisiyatifleriyle çözülebilecek bir sorun olmaktan çıkmıştır. Şehirlerin rekabet perspektifine dayanarak, yerel aktörlerin iş sahasındaki sorunların tespitinde ve çözümünde proaktif tavır sergileyebilmeleri önemlidir. İl istihdam kurulları, üniversite ve meslek danışmanlarının gözlem ve revizyon bölümünde yer alması şehrin yerel ortak aklının oluşmasına ve üretken karşılıklı ilişkilerin geliştirilmesine katkı sağlayacaktır.

Araştırmacı önerdiği modelin beklenen faydalarını şu şekilde özetlemektedir:

• "Yerel düzeyde sosyal istişare / müzakere ortamına katkı sağlamak,"
• "TYP'yi kalıcı istihdam alanlarına yönlendiren ve iş gücüne katılımı arttıran bir yapıya dönüştürmek,"
• "Mesleki eğitim desteği sayesinde programa ilişkin "çalışma koşuluna bağlı geçici süreli yardım" algısını ortadan kaldırmak,"
• "Hem temininde güçlük çekilen mesleklere katkı sağlamak, hem de bireyleri gelecekte var olması beklenen mesleklere hazırlamak,"
• "Yıllar itibariyle artan kadın katılımcı başvuruları dikkate alındığında kadınların iş gücüne katılımının arttırılmasına destek sağlamak,"
• "Programı işsizlikle mücadelede yeterli düzeyde ve düzgün, eğreti olmayan, insan onuruna yakışır 'düzgün iş'ler oluşturan makro-ekonomik politikalarla birlikte yürütmek,"
• "Program kapsamında çocuk bakımı, okul öncesi eğitim, yaşlı, hasta ve engelli bakım hizmetleri gibi sosyal bakım hizmet alanlarında oluşan yeni çalışma alanları ve işleri tanımlayarak hem ihtiyacın devam edeceği bu alanlarda deneyimli bireyler yetiştirilmesine katkı sağlamak, hem de bu alana yapılacak kamu yatırımları ile kadınların iş gücü piyasasına katılımı için üzerlerindeki çocuk, yaşlı, hasta bakımı gibi sorumluluklara destek olmak."

Önerilen modeli başarılı kılabilecek husus tasarlanan parçaların birbirleriyle hızlı, etkili ve verimli etkileşebilmesidir.

İlgilileri için değerli bir analiz…

Araştırmacı Volkan Işık'ı tebrik ederim.

Prof. Dr. Atilla Arkan