Çinicizâde Abdurrahman Efendi

Hat san'atı'nın büyük isimleri - 68

İstanbul'da doğan Abdurrahman Efendi, bir çinicinin oğlu olmak dolayısıyla bu lakabı kazanmıştır. Ramazan Efendi'den (bkz. Hat San'atının Büyük İsimleri-62) sülüs-nesih meşk edip icâzet almış; ince nesih hattıyla yazdığı mushafları pek beğenilmiştir. Hayatı boyunca kaleme aldığı mushaf adedi 100'dür; bunların birçoğu Baruthâneli Abdullah isimli bir müzehhib eliyle bezenmiştir. Burada tanıtılandan başka tesbît edilebilen Çinicizâde mushafları şunlardır: Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi-HS82 (1107/1695); Sakıp Sabancı Müzesi-268 (1108/1696); Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi-YY 779 (1110/1698); YY 893 (1124/1712); HS 81 (1132/1720).

Çinicizâde, sesi çok güzel olduğu, mûsıkîden de nasîb aldığı cihetle, devrin pâdişâhına sermevlidhân (baş mevlidci) tâyin edilmişti. Hâfız Osman'ın (bkz. Hat San'atının Büyük İsimleri-7), geçirdiği felci müteâkıp, ömrünün son 3-4 yılında kullandığı kalemlerin dilini daha kısa açıp katt etmek hizmetini de Çinicizâde üstlenmiştir.

Hattatımız 1725 yılında vefât edince, Hekimoğlu Ali Paşa Câmii'nin arka yönünde -bugüne erişmeyen- Üveys Dede türbesine defnolunmuş, ölümüne ebcedle: "Çîni-î Kuds'ün olā kâtibi Abdurrahman, 1137" tarihi düşürülmüştür. Bu mısrâda Çinicizâde'nin lakabına telmîhan: "Cennet çinilerinin yazılarını da Abdurrahman Efendi'nin yazmasına" duâ edilmiş oluyor.

Çinicizâde'nin burada tanıtılan mushafı hicrî 1112 (1700) tarihli olup Türkpetrol Vakfı'nda muhâfaza edilmektedir. Hattı ve tezhîbiyle XVII. yüzyıl sonundan latîf bir yâdigâr olan bu mushaf, sanatkârlarının da ismini taşımak cihetinden nâdir örneklerdendir. Çinicizâde, Ramazan Efendi kolunun üstad bir rüknüdür. Baruthâneli Abdullah ise, Beyâzî Mustafa isimli müzehhibin hem oğlu, hem de öğrencisidir. Beyâzî de bu san'atı Sürâhî Mustafa Efendi'den görmüştür.

Tezhib tarihimize dair bu kadarcık bir mâlûmatı aktarabilmek bile bizi memnun etmektedir; çünkü bilmediklerimiz çok daha fazladır. Eserin kabı da mülemma şemse iken zamanla aşınmaya uğradığı cihetle alttan ayırma şemseye dönüşmüştür.

Resim 1: Çinicizâde Abdurrahman Efendi mushafının serlevhası.

Resim 2: Aynı mushafdan iki ara sahîfe.

Resim 3: Aynı mushafın ferağ kaydı.

Resim 4: Aynı mushafın şemse kabı.

Prof. Uğur Derman