Şerîfe Fatma Mevhibe Hanım

Hat san'atının büyük isimleri - 84

XIX. asrın Osmanlı devlet hayatında çok mühim mevkîlere terfî etmiş, değişik nâzırlıklarda bulunmuş olan Hasib Mehmed Paşa'nın (ö. 1870) birçok evladından biri olan Şerîfe Fatma Mevhibe'nin doğum târihi bilinmemektedir. Fakat hat san'atından icâzete nâil olduğu hicrî 1266 (1850) yılı göz önünde tutulduğunda, 1830'ların başında doğmuş olması muhtemeldir. İcâzetnâmesi dışında Topkapı Sarayı Müzesi Kütübhânesi-GY 888'deki târihsiz hilyesinden başka bir eserine rastlanmış değildir. Zâten icâzet aldıktan altı yıl sonra 1856 tarihinde dünyâ hayatı sona ermiş, cenâzesi Eyyüb Sultan'daki Mihrişâh hazîresine defnedilmiştir. Celî ta'lîk ile yazılmış beş beyitlik kabir kitâbesinde geçen "Nev-şükûfte gül iken berk-i hayâtı soldu" mısrâından çok genç yaşında vefât ettiği anlaşılmaktadır. Kendisini Esmâ İbret'den (bkz. Hat San'atının Büyük İsimleri-19) sonra en önce hatırlayacağımız XIX. asır hanım hattatı olarak burada rahmetle anıyoruz.

Şerîfe Fatma Mevhibe Hanım, icâzetnâmesini bir hilye-i nebevî yazarak sülüs-nesih hocası Çömez Mustafa Vâsıf Efendi'den (ö.1853) almıştır. Hicrî 1266 (1850) târihini taşıyan ve Topkapı Sarayı Müzesi Kütübhânesi-GY1371'de muhâfaza edilen bu icâzetnâmede tasdîk makāmı da Vâsıf Efendi'nin mûteber talebesi Kādıasker Mustafa İzzet Efendi'ye ayrılmıştır. İcâzetini ayrıca tasdîk edenler için Şerîfe Fatma Mevhibe Hanım bir de sülüs-nesih kıt'a yazmış (Topkapı Sarayı Müzesi Kütübhânesi-GY 364), Hakkâkzâde Mustafa Hilmi ile Mustafa Vâsıf'ın talebesi Ali Ulvi efendiler bu kıt'ada kendilerine ayrılan mahallerde Fatma Şerîfe Mevhibe'nin icâzetini tasdîk etmişlerdir. Ayrıca Kādıasker Mustafa İzzet Efendi'nin talebesi Şefîk Bey'in de Şerîfe Fatma Mevhibe'nin icâzetini tasdîk için aynı tarihte bir temrîn hazırladığını, fakat kıt'ada yer kalmadığı için bu hakkını kullanmadığını, hâlen Muhammedü'l-Murr (Dubai/BAE) koleksiyonundaki müsveddeden anlıyoruz.

Burada örnek olarak verilen aslî icâzetnâme, devrin Avrupâî zevklerine uyulup allı-güllü çiçek ve desenlerle sözde bezenmiş, bu fiilin de hattın değerini gizlemekten başka bir zararı olmamıştır. Diğer kıt'a da –aynı tâlihsizliğe uğramak yolunda– bunun benzeridir.

Resim 1: Şerîfe Fatma Mevhibe Hanım'ın icâzetnâme olarak hazırladığı hilye-i şerîfe levhası.

Prof. Uğur Derman