◾ II. Abdülhamid, dünyanın en buhranlı döneminde tahta çıkmış, Osmanlı topraklarına birçok hizmette bulunmuş ve dindar bir yaşam sürmüştü. Çok yönlü bir eğitimden geçmiş, adaletle yönetilen siyaset anlayışını benimsemiş, diğer ülkelere karşı başarılı bir diplomasi yürütmüştü.
◾ Onun siyasi yönünün dışında dikkat çekici bir özelliği daha vardı. O da sıkı bir polisiye romanı okuyucusu olmasıydı.
◾ Özel çeviriler yaptırır, geceleri yatmadan önce kendisine bu polisiyelerin okunmasını isterdi. Öyle ki İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi'nde, kendisi için çevirttiği 523 polise hikâyesi bulunurdu.
◾ Polisiye dışındaki eserleri öğleden sonra kütüphanesinde geçirdiği zamanlarda kendisi okuyor, polisiye romanları yatmadan önce sütkardeşi Esvapçıbaşı İsmet Bey'e okuturdu.
◾ Padişahın kızı Ayşe Osmanoğlu anılarında babasının bu alışkanlığından şöyle bahsettiğini ifade ederdi:
"Gündüzleri beni meşgul eden işlerin ağırlığından kurtulmak, zihnimi başka taraflara sevk edip düşüncelerimi defetmek için her gece odamda kitap okutturuyorum. Okuttuğum eserler ciddi olursa büsbütün uykum kaçıyor. Onun için birtakım romanlar tercüme ettiriyorum. Küçüklüğümde dadım bana ninni söylerdi. Şimdi de okunan kitaplar aynı tesiri yapıyor. Yarı dinliyor yarı dinlemeden uyuyakalıyorum."
❗BİLGİ NOTU
Sultan Abdülhamid'in polisiye tutkusunu en iyi etüt edenlerden Araştırmacı-Yazar Erol Üyepazarcı, özel çevirileri hakkında şöyle bir değerlendirmede bulunur:
"Abdülhamid polisiye roman aktüalitesini de çok iyi takip ediyor. Meşhur polisiye Arsen Lüpen, 1905'te Türkçeye çevrilmiş, Batı'da ise 1907'de basılmış. Abdülhamid onu bir dergide tefrika edilirken keşfetmiş ve orada kitap olarak yayınlanmasından önce tercüme ettirmiş. Demek ki polisiye roman merakını biliyor ve bilgi aktarıyorlar. Nic Carterler o zaman Türkçede bilinmiyor, II. Meşrutiyet'ten sonra çevrilmiştir. Hâlbuki Abdülhamid'de Pankerton, Nik Carter gibi bir sürü çeviri var. O da en yeni çıkan kitapları çevirtiyor. 'Parmak İzi' diye bilimsel polisiye romanın ilk örneklerinden biri. 1907'de basılmıştır, aynı yıl çevirtilmiştir. Abdülhamid'in kütüphanesinde var."
SHERLOCK HOLMES İLE NASIL TANIŞTI?
◾ Sultan Abdülhamid, dış basını yakından takip ederdi. Yıldız Sarayı'nda kurduğu tercüme bürosundaki memurlara özellikle Osmanlı ve şahsı hakkında yazılanları kendisine bildirmelerini isterdi.
Büyük bir kitapsever olan #AbdülhamidHan polisiye roman tutkunuydu.
— Fikriyat (@fikriyatcom) February 10, 2022
Peki, Abdülhamid Han'ın "Sherlock Holmes" ile ilk karşılaşması nasıl gerçekleşti?#UluHakan #SherlockHolmes #Roman pic.twitter.com/XARuOGjAOO
◾ Sherlock Holmes ile ilk karşılaşması da saray çevirmeninin dikkati sayesinde gerçekleşti. Strand'in isimli yabancı bir dergi, 1903 tarihli sayısında padişah aleyhine yazı kaleme aldı.
◾ Saray mütercimlerinden Corci, sultanı bilgilendirmek için bu yazıyı tercüme ederken önceki sayfada Arthur Conan Doyle'un "The Empty House" "Boş Ev" hikayesini fark etti.
◾ Polisiye roman tutkusunu bildiğinden bu yazıyı da çevirerek padişaha takdim etti. Böylelikle Osmanlı'da Sherlock Holmes ile ilk tanışan kişi oldu
◾ Arthur Conan Doyle'un Üslubunu özgün bulan Abdülhamid Han, Londra büyükelçisi Musurus Paşa'dan yazarın tüm eserlerini istedi. Ziyarete gelen İngiliz elçilerinin padişaha getirdikleri hediyeler arasında Holmes maceraları yer alırdı.
◾ Sherlock Holmes'lerin yazarı Conan Doyle'un 1907 yılında karısıyla birlikte İstanbul'a geldiğini, Abdülhamid'in onları kabul ederek Mecidiye Nişanı, karısına da şefkat nişanı verdiğini söylenir.
https://www.instagram.com/p/CZzKFtNDarO/
◾ Arthur Conan Doyle hatıralarında 1907'de İstanbul'a geldiğini, Ramazan olması nedeniyle huzura kabul edilmediğini, ancak kendisine Mecidiye karısına da Şefkat nişanları verildiğini yazar.
◾ İyi bir okuyucu olan Sultan Abdülhamid'in polisiye tutkusu ve stratejistliği arasında hiç kuşkusuz bağ bulunur.
Editör: Burcu Sandıkçı
Kurgu: Ahmed Helal