Geleneksel Osmanlı tıbbının son temsilcisi: Gevrekzade Hasan Efendi
Tıp ilmi, İslam medeniyeti içerisinde dönüm ve kırılma noktalarını yaşadı. Bu köklü medeniyetin ilmini miras alan Osmanlı, halk sağlığına oldukça önem verdi. Bundan dolayı hem okullar açarak önemli tabipler yetiştirdi hem de coğrafyamızın pek çok yerine hastaneler inşa ettirdi. 19. yüzyılın sonuna kadar devam eden 350 yıllık dönemde, hekimbaşılık görevine 42 kişi tayin edildi. Bunlardan biri de geleneksel Osmanlı tıbbının son temsilcisi Gevrekzade Hasan Efendi'ydi. Peki, on sekizinci yüzyılın önemli hekimlerinden biri olan Hasan Efendi'ye göre hastalıklara iyi gelen makamlar nelerdi?
Önceki Resimler için Tıklayınız
🔺 Fatih vakfiyesinde tıp talebeleri hakkında hükümler bulunurdu. Bunlardan biri de 'tıp öğrenen talebe için günde altı dirhem maaş verildiği'ydi. Eğitim ise darüşşifalarda görülürdü.
🔺 Topkapı Sarayı arşivindeki bir belgede ise "darüşşifada iki, bâlâhânede bir tabib şâkirdi sâkin olub dânişmend gibi birer aş verile" yazılıdır.
🔺 İlk tıp okulu Kanuni Sultan Süleyman döneminde inşa edilen Süleymaniye Tıp Medresesi'ydi. Kişinin burada eğitim görmesi için medresede tahsilini bitirmiş olması gerekiyordu.
🔺 Bir müderris nezaretinde 8 talebe tahsil görürdü. Süleymaniye Tıp Medresesi'nde mantık ve klasik tıp kitaplarının yanı sıra Galenos ve İbn-i Sina'nın eserleri okutulurdu.
🔺 Osmanlı'da hekimbaşılık makamı, ülkenin sağlık politikasını yönetirdi. Padişahın ilaçlarının gücünü artıracak macunlar hazırlar, sarayda kullanılacak mum ve sabunların formüllerini oluştururdu.
🔺 Saraydaki 5 hastane ile 2 eczanedeki cerrah, kehhal ve hekimlerin düzenli çalışmasını sağlardı. Ayrıca sultanın emriyle hekimlerin imtihan ve teftişlerini yapardı.
🔺 Evliya Çelebi'nin verdiği bilgilere göre hekimbaşıların emrinde, baltacılar, muhzırlar (mübaşir), hünkâr kapıcısı, yeniçeri çuhadarı ve 100 kadar hizmetçi vardı. Sarayda yer alan Hekimbaşı Dairesi, Başlala Kulesi padişah ve saray için ilaçların yapıldığı yerdi.
🔺 19. yüzyılın sonuna kadar devam eden 350 yıllık dönemde hekimbaşılık görevine 42 kişi 58 defa hekimbaşılık görevine getirildi. Bunlardan biri de geleneksel Osmanlı tıbbının son temsilcisi Gevrekzade Hasan Efendi'ydi.
🔺 Kaynaklarda doğum tarihi hakkında kesin bilgi bulunmayan Hasan Efendi'nin, yazdığı bir eserinin ön sözünde 69 yaşında olduğunu söylemesinden dolayı 1727 yılında İstanbul'da doğduğu tahmin edilir.
🔺 Gevrekzade, hafızlığı ve medrese tahsilini tamamladıktan sonra tıbba ilgi duydu. Tokatlı Mustafa ile onun damadı İsmail ve Mehmed Emin efendilerin yanında tıp eğitimi aldı. Eline geçen para ile tıp alanında hacimli bir kütüphane oluşturdu.
