Arama
Hayatını Türk irfanına adayan mütefekkir Cemil Meriç kimdir?
Bir çağın vicdanı olan Cemil Meriç, kendi ifadesiyle "hayatını irfana adamış, münzevi ve mütecessis bir fikir işçisi"ydi. "Düşman bir dünyada dostsuz büyüyen" Cemil Meriç'in yalnızlığı çocukluğundan başlayıp ömrü boyunca devam etti. Kaleme aldığı eserleriyle edebiyat ve düşünce dünyamızda sadece dönemini değil ondan yıllar sonra gelen nesilleri de etkiledi. Peki, modern çağın filozofu Cemil Meriç kimdir? Fikir hayatımıza damga vuran eserleri nelerdir? Vefatının 35. yıl dönümünde Türk edebiyatının mütefekkir yazarı Cemil Meriç'i rahmetle anıyoruz.
Tam adıyla Hüseyin Cemil Meriç, Birinci Balkan Savaşı sürerken 1912'de Meriç nehri yakınlarındaki Dimetoka'dan Antakya'ya göçmüş bir ailenin çocuğu olarak 12 Aralık 1916'da Reyhanlı ilçesinde dünyaya geldi.
🔸 Görme bozukluğu çocukluğunda başlayan Meriç, 4 yaşında 4 derece miyoptu. Okumayı da yine bu yaşında söken, ilk ve orta öğrenimini Arapça, Fransızca, Kur'an, tecvid, ahlak eğitimi de aldığı Reyhanlı Rüştiyesi'nde tamamlayan Meriç, ardından Fransız idaresindeki Antakya'ya giderek Fransız eğitim sistemi uygulayan Antakya Sultanisi'nde okudu. Meriç, "Benim üniversitem" dediği lisede, Fransız ve Türk hocalardan özel dersler alırken, Ali İlmi Fani'nin kılavuzluğunda divan edebiyatını keşfetti.
Cemil Meriç'in bu kadar renkli, önyargıların tuzağından temizlenmiş, serâzad düşünceli bir keskin kalem haline gelmesinde çocukluk ve gençlik yıllarını geçirdiği Hatay'ın kozmopolit ortamının önemli bir rolü vardı.
🔸 Hatay'da "Yenigün" isimli yerel gazetede "Geç Kalmış Bir Muhasebe" başlıklı ilk yazısı yazısı yayımlanan Meriç, Hataylı Türklerin Fransız mandasına direnmesini savunması sebebiyle Fransız istihbaratı tarafından mimlendi.
🔸 Antakya Sultaniyesi'nin son sınıfında, üstelik başarı derecesi yüksek bir öğrenci olmasına karşın bakalorya yani lise bitiminden sonra uygulanan olgunluk sınavına giremeyeceği ima edilince, dönem ortasında okulu terk etti.
🔸 1936'da Nurullah Ataç ve Reşat Ekrem Koçu'nun da öğretmenlik yaptığı İstanbul'daki Pertevniyal Lisesi'ne geçti. Meriç, bir yazısında bazı hocalarını eleştirdiği için 12'nci sınıfta liseden ayrılmak zorunda kalırken aynı yıl Nazım Hikmet ve Kerim Sadi ile tanıştı.
🔸 Geçim sıkıntısı nedeniyle 1937'de gittiği İskenderun'un Haymaseki köyünde 9 ay öğretmenlik yapan yazar, daha sonra sınavla girdiği İskenderun Tercüme Bürosu'na reis muavini oldu.
🔸 Cemil Meriç, 1938'de çeşitli geçici işlerde çalıştı, 1939'da ise Hatay hükümetini devirmek iddiasıyla tutuklanıp Antakya'ya götürüldü. İdam talebiyle yargılanan Meriç, iki ay sonra beraat etti ve Hatay aynı yıl 29 Haziran'da Türkiye'ye katıldı.
🔸 İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinin Felsefe Bölümü'ne 1940'ta başlayan yazar, üniversiteden çok kütüphanelere gittiği için bu bölümü bitiremedi.
🔸 Meriç'in yazıları 1941'den itibaren "İnsan", "Yücel", "Gün", "Ayın Bibliyografyası" dergilerinde yayımlanırken, 1942'de Fevziye Menteşeoğlu ile evlendi ve çiftin oğulları Mahmut Ali ile kızları Ümit dünyaya geldi.
🔸 Cemil Meriç, Balzac'ı, Rousseau'yu, Hugo'yu Fransızca orijinallerinden okuyup, neredeyse bu eserleri ezberledi. O dönemdeki Balzac tutkunluğunu Cemil Meriç şöyle anlatır:
"Balzac edebiyatta ilk aşkımdır. Düşünce dünyasına onunla girdim (Mektuplar, 10.12.1966). İstanbul'da çıkan ilkyazım: 'Honoré de Balzac'(1941) 'Etüdümüzün gayesi, Balzac'ın hayatını belli başlı inkişaf merhaleleriyle tespit etmek, bu inkişaf üzerinde müessir olan sosyal şartları araştırmak… Bu muhafazakar muharririn nasıl olup da zamanının cemiyetini bütün tezatlarıyla canlandırabileceğini izah etmektir" şeklinde açıklar.