Necip Fazıl'ın sır gibi sakladığı konak ve komşuları
Necip Fazıl, Cumhuriyet dönemi edebiyatçılarının en büyük isimlerinden bir tanesiydi. Üstadın hayatı, bakış açısı, edebi yönü birçok alanda insanların yolunu aydınlattı. Biyografisi hakkında birçok eser yazıldı, kendisi de otobiyografik sayılacak eserlerinde kendisinden mesajlar verdi. Ancak Necip Fazıl, Sultanahmet'e doğru inen sokağın hangi sokak olduğunu hiç söylemedi. İşin tuhaf tarafıysa nice Necip Fazıl'ı araştıran kalemlerin doğduğu konağı merak edip de sormamasıydı…
Asıl bahçe konağın arkasındadır; iki ucunda uşak odası ve çamaşırhanenin bulunduğu bu bahçenin ortasında "yakın bir tanıdık gibi suratının bütün çizgileriyle tanıdığı" dut ağacı yükselir. Bu dut, Bir Adam Yaratmak 'ta incir ağacına dönüşecektir. Konak tarafında da dikine batırılmış çakıl taşlarından daracık bir yol bulunur.
Necip Fazıl, yaşadığı ve doğduğu yerle alakalı tasvirlerini bolca yapmış olsa da Sultanahmet'e doğru inen sokağın hangi sokak olduğunu nedense yazmamıştı. Bunun yanı sıra Necip Fazıl'ın hayranlarının ve onun hakkında yazıp çizenlerin merak edip de konağın yerini belirlememiş olmaları da şaşkınlık uyandıran bir unsurdur.
Hâlbuki O ve Ben'deki "Bahçeye, komşu konakların arka cepheleri bakıyor. Şu Esvapçıbaşı'nın, şu bilmem kimin evi..." cümlesinden yola çıkılarak, yani II. Abdülhamid devrinin ünlü şahsiyetlerinden biri olan Esvapçıbaşı İlyas Bey'in konağı tespit edilerek Necip Fazıl'ın dedesi Mehmed Hilmi Efendi'nin konağının yeri de az çok belirlenebilirdi.
Esvapçıbaşı İlyas Bey, İkinci Abdülhamid döneminde saraydaki tiyatronun yönetmeniydi. Yıldız Saray Tiyatrosu'nda oynanacak oyunun seçimi konusunda da belli bir işleyiş vardı. Tiyatronun müdürü Esvapçıbaşı İlyas Bey, ya sultanın istediği oyunu oyunculara bildirir ya da bir oyun seçilmemiş ise bu seçimi kendisi üstlenirdi.
Divanyolu'nda Adliye Sarayı'na giden yolun başında Sultan Abdülhamid'in ikinci kâtibi Arap İzzet'in gösterişli konağı yükseliyordu. Esvapçıbaşı İlyas Bey'in iki katlı ve mermer korniş kapılı konağı hemen onun yanındaydı. Refet Paşa, İstanbul'un kurtuluşunu halka bu konağın bir penceresinden müjdelemiştir.
