Arama
Ömer Hayyam kimdir? Ömer Hayyam'ın astronomiye katkıları...
Yaşadığı dönemde, İbn Sina'dan sonra Doğu'da yetişen en büyük alim olarak kabul edilen Ömer Hayyam, edebiyat dışında tıp, fizik, cebir, geometri ve yüksek matematik alanlarında da önemli çalışmalara imza attı. Aynı zamanda döneminin önemli astronomlarından biri olan Hayyam, Sultan Melikşah'ın kurduğu İsfahan Rasathanesi'nde on sekiz yıl görev yaptı. Vefatının yıl dönümünde Ömer Hayyam'ın astronomiye katkılarını derledik.
18 Mayıs 1048'de İran'ın Nişabur kentinde doğan Ömer Hayyam, bir çadırcının oğluydu. Bu nedenle de 'Acem' dilinde çadırcı anlamına gelen 'hayyam' soyadını kullandı. Gençlik yıllarında Semerkant, Buhara ve Belh gibi bilim, kültür ve sanat merkezlerine gitti.
Dönemindeki diğer âlimlerin aksine doğum tarihi kesin olarak bilinir. Bunun nedeni ise takvim konusunda uzman olan Hayyam'ın kendi doğum tarihi araştırıp tam olarak bulmasıdır.
İslam medeniyetinin altın çağı olan 11 ve 12'nci yüzyıllarda Büyük Selçuklu Devleti'nde yaşayan Ömer Hayyam'ın tam adı Gıyaseddin Ebu'l Feth Ömer bin İbrahim'dir.
İran'da "Hekim Hayyam" olarak isimlendirilen Hayyam, İbn Sina'dan sonra Doğu'nun yetiştirdiği en büyük bilgin olarak kabul edilir.
Rubaileriyle ünlenen Hayyam, çok yönlü bir bilim adamıydı. Edebiyat dışında müzik, matematik, fizik, astronomi ve tıp alanında çalışmaları bulunur. Çeşitli bilim dallarında birçok eser yazan Ömer Hayyam'ın eserlerinden 18 tanesinin adı bilinir.
Rubaileriyle edebiyat dünyasını etkileyen şair
Yazdığı bilimsel içerikli kitaplar arasında İbn Sina'nın Temcid (Yücelme) adlı eserinin yorum ve tercümesi, Cebir ve Geometri Üzerine, Fiziksel Bilimler Alanında Bir Özet, Varlıkla İlgili Bilgi Özeti, Oluş ve Görüşler, Bilgelikler Ölçüsü, Akıllar Bahçesi yer alır.
Bilim tarihinde önemli yeri olan Ömer Hayyam, astronomi alanında önemli çalışmalara imza attı. Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah tarafından İsfahan'a davet edilen Ömer Hayyam, bir rasathane kurup o yıllarda kullanılan Yezdicerd takvimini düzeltmekle görevlendirildi.
Yapılan çalışmalar sonucunda, Yezdicerd takvimini düzeltmek yerine yeni bir takvim hazırlamanın daha doğru olacağına karar verdi. Çalışmalar sonucunda celali takvimi ortaya çıktı. Zîc-i Melikşâhî adlı bir zîc hazırlamış, kurulan rasathane ise Melikşah'ın ölümüne kadar faaliyetini sürdürdü.
Selçuklu döneminde kullanılan Yezdicerd takvimi, eski Mısır takviminden alınmaydı. 365 tam günlü bir takvim olan Yezdicerd'da her birinde otuz günlü on iki ay bulunuyordu. Yılın başlangıcı ise II. Yezdicerd'in tahta çıkış günü olan 16 Haziran 632 idi. Takvim, dört yılda bir gün gerilemekteydi. Zamanla yılbaşı 15 Mart'a kadar düştü.
Uzun yıllar boyunca gök bilimcilerin en çok istedikleri şey, her yıl mevsimlerinin belli bir güne denk gelmesiydi. Fakat gök bilimcilerin buna yönelik çalışmaları nihayetsiz kalmıştı. İşte takvimdeki bu hataların düzeltilmesi için Sultan Melikşah emir buyurmuştu.