Tabula rasa nedir, John Locke kimdir?

Locke, insanın yaşamındaki tek yol göstericinin akıl olduğunu savunur. İnsanın, yol göstericisi olan aklını kullanıp, her türlü gelenek ve otorite baskısından kurtularak özgür düşünceyi seçmesi gerektiğini öne sürer. Ona göre insanı ve toplumu ileri götürecek şeylerin başında özgür düşünce gelir.

Alev Alatlı'nın penceresinden "Tabula rasa"yı şöyle okuruz:

"Tabula rasa"nın insanoğlunun dünyaya fiziki olarak gelişmiş fakat beyninde hiçbir bilgi olmadan geldiği iddiası olduğunu bilirsiniz. Fıtri bilgi diye bir şey yoktur, insan bilgiyi beş duyusunun (görme, işitme, koklama, tatma, dokunma) aktardığı deneyimleriyle kazanır. Öğrenme sürecine basit bilgilerle başlanır, bellek yeni bilgileri kaydeder, önceki deneyimlerle karşılaştırır, sınıflandırır, ayırır veya birleştirir. Böylece kaydedilen malumat zaman içinde karmaşık düşüncelere evrilir.

Locke'un yaşadığı dönemde "boş levha" kuramının ima ettiği; "ne ekersen onu biçersin" şeklinde, insanın kaderini kendi ellerine teslim eden zihniyet değişikliği, Locke gibi takva ehli bir Püriten'in* marifetiyle büsbütün devrimci bir atılımdır.

*Püriten, 16. ve 17. yüzyıllarda I. Elizabeth'in İngiliz Kilisesi'nde başlattığı reformist harekete karşı çıkan, kendini "saflığı" aramak olarak tanımlayan bir Protestan doktrin şeklidir.

Tabula rasa görüşü Locke'u, her şeyin doğuştan belli olduğunu savunan kaderci filozoflardan ayırır. İnsan, her şeyi doğduktan sonra dünyayı gözleyerek öğrenir. Dogmaların bu sistemde yeri yoktur. Locke, insan haklarını yaşam, özgürlük ve mülkiyet temellerinde toplar. Yasalar ve kurumlar bu hakların korunmasını sağlamaya yönelik olmalıdır. O nedenle de bağımsız bir yargı sistemi her şeyden daha önemlidir. Locke, özgürlüğün sınırını da çok bilinen bir tanımla çizmiştir: "Bir kişinin özgürlüğünün alanı, başkasının özgürlük alanının sınırında biter."

Tabula rasa, Locke'u her şeyin doğuştan belirli olduğunu savunan kaderci filozoflardan (akılcılık, usçuluk ya da rasyonalizm olarak bildiğimiz dünya görüşüne itibar eden düşünürler) ayırır.

Rasyonalistler, doğru bilginin duyum ve deneyimde değil, düşüncede ve zihinde temellendirilebileceğini savunur. Buna göre, bilgi insan zihninde doğuştan vardır, dolayısıyla bilgi evrenseldir. İnsanoğlu fıtri bilgiyi, dilinden, milliyetinden bağımsız olarak tanır ve onaylar. Buna karşın Locke, evrensel bilgi diye bir şeyin olmadığını ileri sürer. Ona göre ahlaki ilkeler de bilinçaltına doğuştan işlenmiş evrensel yasalar değildir. Evrensel ahlak diye bir şey yoktur, deneyimlerin sonucu olarak, sonradan temellendirilirler

Alatlı'ya göre Locke'un mensup olduğu düşünce ekolünün en makul karşılığı deneyselcilik. Deneyden gelen, doğrudan ya da dolaylı olarak elde edilebilen bilgi ki usun veya aklın bu bilginin tedarikinde hiçbir rolü yoktur.